Lode VAN DE VELDE
Monato 2010/01
Konfuzite li metis la libron apud sin. La kovrilo montris malhelajn makulojn, kie liaj humidaj fingroj ĵus tenis ĝin. Lia gorĝo male sentiĝis seka kiel korko kaj lia lango similis al sekiĝinta limako, kiu kun ĉiu movo algluiĝis al dento, retirebla nur kun dolorpiko. Estis, kvazaŭ ĉiu likvo el lia buŝo migrus al liaj manoj, kie ĝi eliris el la poroj. Tiel devus senti sin drogulo, kiu bezonas sian bonfartigan substancon.
Kramfa li sidis tie, rigardis iom ĉirkaŭ si, sed lia kapo estis febreca: ĉiuj okulmovoj doloris, kaj ĉio, kion li vidis, atingis lin nur guton post guto. Lia cerbo malrapide ekfunkciis denove, kiel frostiĝinta rapidumaro, kiu devis ankoraŭ varmiĝi.
Li rigardis tra la fenestro eksteren kaj estis, kvazaŭ la bildo devus trakuri kilometrojn longajn nervofibrojn ĝis lia cerbo, kie la fragmentigitaj impulsoj unu post alia denove devis rekombiniĝi en bildon.
Intertempe li provis denove supligi siajn kramfajn membrojn. La gamboj dolorjuketis kvazaŭ miloj da formikoj diskurus interne. Li turnis siajn rigidajn maleolojn, pene movis siajn nefleksiĝemajn fingrojn ferme-malferme. Kiom longe li sidis en ĉi metra trajno? Kiom ofte li travojaĝis la urbon? Kiom da homoj sidis apud li kaj poste foriris? Neniu alparolis lin. Ĉu neniu rimarkis ion strangan? Aŭ ĉu tamen ili diris ion, sed li ne aŭdis? Tamen, li ja ne estis surda; sed nun kiam li ekatentis la metro-bruojn, ili pli kaj pli laŭte atingis lin. La bruske malfermiĝantaj kaj refermiĝantaj pordoj, la grincantaj radoj, la parolantaj homoj, sonanta poŝtelefono ...
La bruoj komencis invadi lin, kvazaŭ ĉirkaŭita de pafadantaj mitraloj meze de milito. Li sopiris oksigenon, instinkte palp-prenis sian tekon – ĝi ankoraŭ estis tie – kaj ekstaris, sed tuj perdis sian ekvilibron kaj falis kontraŭ pasaĝeron fronte de li. Per milda puŝo li refalis sur sian antaŭan sidlokon. Humile li provis pardonpeti, sed lia lango ŝajnis inversigi ĉiujn movojn. Lia kapo vertiĝis kaj li eksentis naŭziĝon. Aero!! Kiam la trajno denove atingis haltejon, li stumblis ĝis la pordo kiel profesia ebriulo kaj zigzagis al la benkoj sur la kajo. Estis tre strange, ke ĥimeroj ŝvebe moviĝis tien kaj reen; fojfoje ili eĉ disduiĝis, ŝvebe disiĝis kaj reunuiĝis. Li frotis la dolorajn okulojn kaj skuis la kapon. La vido fariĝis iom pli klara, sed li tuj bedaŭris la kapskuon: pingloj traboris lian kranion kaj ĉiuj postlasis malrapide forirantajn dolorspurojn, kiel sketantoj, kiuj noĉas glacion, kiu iom poste denove fermfrostiĝas.
La salivo revenis en lian buŝon, sed havis la amaran guston de galo. Kio do okazis? Hieraŭvespere li ne diboĉis, ĝustatempe enlitiĝis, neniom da alkoholo, nek drogo, eĉ ne mariĥuano; tion li ne faris dum jaroj. Ĉu li manĝis ion malbonan? Ne estas iu cerba aŭ kora paneo, infarkto, ĉu? Nu, je lia aĝo de 37 jaroj estas iom malverŝajne! Lia koro ja batis malregule, sed ne estis doloro en lia brusto. Li ekdormis ne tro malfrue, ellitiĝis pro la vekhorloĝo, duŝis sin, manĝis porcion da muslio kaj promenis al la metrostacio. Je la oka kaj duono. En la metroo li estis trovinta libron.
Subite io teruris lin: lia gorĝo fariĝis sable sekega, liaj manoj malsekaj, lia ventro ŝajnis ensuĉi lian tutan vivon, kiu en lia stomako grandiĝis kvazaŭ pilko. Li kurbiĝis, lia rigardo kaj aŭdo svagiĝis kiel ekrano kaj mikrofono, de kiuj la kabloj tiriĝis el la kontaktingo. Io paralizis lian cerboaktivecon.
Laŭgrade liaj sentumoj revenis kaj li ĉirkaŭ si palpserĉis la libron, sed ĝi restis en la metroo. Fulmo trairis lian ventron kvazaŭ li perdis sian monujon aŭ ion alian valoran. Serĉi la libron nun ne havus sencon, li verŝajne ne retrovus ĝin. Ĉiuokaze ĝi ne apartenis al li.
Sed li devis iri al sia laborejo. Lia laboro! Ektimigita li rigardis sian horloĝon. La dua kaj duono. La dua kaj duono!! Jam dum horoj li devintus esti en sia oficejo! Kiel li klarigu ĉion ĉi? ... aŭ ĉu prefere li vizitu kuraciston? Sendube! Eble li havis narkolepsio-atakon. Sed ĉu tio tiel naŭzas kaj vertiĝigas vin? Ĉiuokaze li bezonus kuracistan atestilon por sia laborejo.
Ĉi-foje li pli singardeme ekstaris. Li atentis sian vidon; sufiĉe normala. Liaj gamboj sentiĝis iom feblaj, sed ili portus lin. Kvazaŭ maljunulo li trenpaŝis al la rulŝtuparo, kiu pro lia nuna stato tro rapide antaŭeniris, sed kiu lin tamen sekure demetis sur la teron. Nun estis la sunradioj, kiuj traboris lian kranion kaj torturis liajn nervojn. Li ŝirmis la okulojn per la brako kaj devis denove eksidi. Iu demandis lin, ĉu ĉio estis en ordo, sed al li tiel mankis energio, ke li eĉ ne kapablis reagi. Kun multe da peno li sukcesis kapsigni, tiel ke la alia foriru kaj li povu denove koncentriĝi pri si mem. Li sidis kun la genuoj kunfalditaj, apogantaj la kubutojn, kaj la manoj tenis lian kapon. Li memoris kiom ofte li tiel sidis dum sia studenta epoko por resobriĝi. Sed ĉi-foje la alkoholo ne ludis rolon, li ankaŭ ne uzis medikamentojn, manĝis nenion suspektindan kiel ostrojn aŭ ion alian, kies konsilinda konsumdato jam pasis.
La libro denove surfaciĝis en lia penso, sed nun li pli bone regis sin. Li eĉ sukcesis rektigi sin, kvankam ne sen apogo je la mureto apud la rulŝtuparo.
Li povis – kaj tio estis senpeziĝo – denove pensi sufiĉe klare, sed certa nebulo restis en lia kapo, nebulo, kiu malhelpis lin agi rapide kaj efike; ankaŭ lia korpo ankoraŭ ne estis en ordo, sed jam funkciis pli bone.
Kuracisto. Sed kie mi estas? Li ne tre bone konis tiun ĉi kvartalon. Kiu strato estis ĉi tie? Mi serĉu. Ĉu eble tamen pluiri per la metroo? Jam nur la ideo ribeligis lian korpon: ondo de naŭzo trairis lian korpon, sed feliĉe denove foriris. Tiam do surtere ... Piede. Li ja sciis proksimume kie li troviĝas kaj kiun direkton iri, sed promenado daŭrus minimume duonhoron, eĉ se li nenie vojerarus.
Eble daŭrus tamen pli ol duonhoron. Tiam per taksio estus pli bone. Kaj sendube pli sekure. Kiu scias, ĉu li remalsaniĝos? Dum li ĉirkaŭrigardis por trovi taksion, lia cerbo daŭre serĉis klarigon por lia situacio. Troa laboro? Ne vere. Almenaŭ ne pli ol kutime. Ankaŭ hejme ĉio estas en ordo. Denove li pensis pri la libro. Io stranga estis pri ĝi. Sed tiam li vidis liberan taksion kaj singarde aliris ĝin.
„Al la plej proksima hospitalo, mi petas.”
„En ordo.” Kaj iom poste: „Ĉu ĉio bonas?”
„Jes ja.”
Li trovis la aŭtoveturon iom sufoka, sed li sukcesis bone teni sin. Ankaŭ la tipa hospitalodoro ne estis pli bona, sed li sciis, ke li eltenos. Ĉi tie li estos en bonaj manoj.
Sed kiam li finfine povos eniri la kabineton, la kuracisto sendube nenion trovos. Eble li mallonge aŭskultos lian koron, kompreneme kaj afable kapsignos kaj preskribos tagon da ripozo. Kaj jen, kostos 30 eŭrojn. Revenu, kiam vi fartos malbone denove. Kaj fine: „La sekvantan!”
Sed li sciis, ke io estas ne en ordo, io estas ne normala. Iu penso vivis fone en lia kapo kaj de tempo al tempo venis pli proksime al la surfaco, sed ĉiufoje, kiam li provis kompreni, denove forglitis kiel peco de sapo en bankuvo.
Li prenis revuon de stako, foliumis iomete, sed rapide remetis ĝin. La malkomforta sento revenis de lia ventro supren kaj krome lia kapo fariĝis obtuza.
„La sekvanta!” Finfine estis lia vico.
„Eksidu do. Kio estas la problemo?”
Du afablaj, tipe kuracistaj okuloj alrigardis lin, atendis kuraĝige, kion li diros. Sed kiel diable li rakontu ion, kion li mem ne povis kompreni? Tiam do mi rakontu de la komenco ...
„Mi ekiris al mia laborejo je la 8a horo ĉi-matene, kiel kutime, per metroo, trovis libron sur seĝo, prenis ĝin kaj eklegis.”
Ie sub lia kranio li sentis pikon. Li metis manon al la dolora loko kaj daŭrigis.
„Tiam mi havas iuspecan kvinhoran truon en la memoro, poste mi sentis min tre malbone, preskaŭ ne plu povis stari, mia kapo tre doloris ...”
„Kvin horoj? Tio ja estas tre longa tempo! Ĉu la unuan fojon tio okazas al vi?”
„Jes. Mi neniam spertis ion tian ... kaj tiu libro ...”
„Tiu libro?”
Li provis rememori, sed la informo ne venis. Pensi pri tio dolorigis lin. Intertempe la kuracisto aŭskultis lian koron per stetoskopo.
„Nu, mi prenos iom da sango por analizo.” Li iris kaj prenis tubon kaj injektilon.
Intertempe li cerbumis pri la libro, kiu ne lasis lin libera, io stranga estis pri ĝi ... li provis vidigi ĝin en sia menso. La libro simple kuŝis tie sur la apuda sidloko ... malhelruĝa kovrilo. JES! Nun li memoris! Kio estis la titolo? La kuracisto pikis lian brakon.
„AA!” li kriis! Nun li vidis la titolon antaŭ si: EN TRANCO.
La kuracisto surprizite eltiris la injektilon. La vizaĝo de la paciento estis tordita.
Nun, kiam li memoris la titolon, ankaŭ la rakonto revenis kiel martelego en lian vizaĝon. Ĉiu vorto de la rakonto revenis en lin: Konfuzite li metis la libron apud sin. La kovrilo montris malhelajn makulojn, kie liaj humidaj fingroj ĵus tenis ĝin. Lia gorĝo male sentiĝis seka kiel korko kaj lia lango similis al sekiĝinta limako, kiu kun ĉiu movo algluiĝis al dento, retirebla nur kun dolorpiko. Estis, kvazaŭ ĉiu likvo el lia buŝo migrus al liaj manoj, kie ĝi eliris el la poroj. Tiel devus senti sin drogulo, kiu bezonas sian bonfartigan substancon.
Albisturo Kvinke
Monato 2010/03
Bailenambeann estas kampara urbeto en meza Irlando. Ĝi ne estas aparte notinda krom pro apuda kastelo kaj arbarego, sed en la pasinteco ĝi estigis aŭ allogis al si kelkajn ekscentrulojn, pri kiuj oni ankoraŭ rakontas amuzajn aŭ bizarajn anekdotojn. Tiaj originaluloj ne plu abundas en nia hodiaŭa tute unuformiĝanta socio (kiel skribis Stefan Zweig), sed de temp' al tempo oni renkontas du aŭ tri rimarkindajn homojn, kiuj kontribuas al konservado de la reputacio de nia regiono kiel hejmo de originaluloj.
Nia unua renkontiĝo kun Tajg kaj Tomas okazis ĉe kunveno en Bailenambeann de la societo „Amikoj de Nikaragvo”, al kiu ni estis invititaj. En tiu vespero, la preleganto kaj prezentanto de filmo pri tiu mez-amerika lando estis Tajg. (Ekde tiu tago, Tajg iĝis ofta vizitanto en la domo de la kompilanto de ĉi tiuj analoj.) Oni konstatis, ke tiu tiam juna viro loĝas en malnova dometo en iom izolita parto de la ĉirkaŭaĵo. Li posedas malgrandan parcelon de tereno, sur kiu li kultivis legomojn kaj fruktojn sen uzado de kemiaĵoj. Li ne produktas sufiĉe por vendi, sed precipe danke al siaj modestaj rikoltoj, li sukcesas nutri sin. Kiel vegeterano, li tre ŝpareme vivas kaj postulas malmulton de la socio. Lia sola veturilo konsistas el malnova biciklo, per kiu li veturas nudpiede tra la tuta irlanda insulo. Dum tiaj vojaĝoj, li estas akompanata de sia hundo Broim („furzo” en la gaela). Broim estas iom malbela, sed fidela hundo, tre amata de sia mastro, malgraŭ la malĝentila nomo, kiun Tajg donis al ĝi ... Estas eksterordinare rigardi Tajgon rapide veturantan tra la kamparo, sekvatan de la hundo kuranta sur la trotuaro aŭ ĉeflanke de la ŝoseo.
Tajg interesiĝas pri la popoloj de la tiel nomata Tria Mondo, precipe tiuj de la Ameriko Latina. Dum jaro li laboris kiel volontulo inter la malriĉuloj en Nikaragvo. Krom la irlanda (gaela) kaj la angla, li iom parolas la hispanan, lingvon, kiun li tre ŝatas. Lia ĉefa aktiveco, ekster la horoj kiam li laboras en sia parcelo, estas prezentado de filmoj pri Mez- kaj Sud-Ameriko, kaj organizado de festivaloj de kina arto en la hispana kaj la gaela. Li estas tre parolema kaj entuziasma pri ĉiuj el siaj interesoj, parolante tiom rapide, ke kelkfoje oni devas tre atente kaj streĉe aŭskulti lin. Plie, lia akĉento estas de la korka (Cork-) regiono – ne la plej facile komprenebla por homoj, kiuj ne estas denaskaj irlandanoj. Li neniam vestas sin mode aŭ elegante kaj plejofte aspektas kiel malriĉa vagabondo. Al amikoj kaj najbaroj li malavare donacas produktojn el sia eta ĝardeno. Li ofte diras, ke li intencas lerni Esperanton, sed mankas al li okazo por studi ĝin. Finfine, li estas bonkora, homarama viro, kun karakterizaĵoj, kiuj ne tute forestas eĉ en nia materiisma kaj egoisma epoko.
En tiu vespero, kiam Tajg parolis ĉe la kunveno de la Amikoj de Nikaragvo en Bailenambeann, ankaŭ ĉeestis Tomas de Paor, konato de Tajg. Tomas ne speciale interesiĝas pri Nikaragvo, sed li kaj Tajg dividas komunan intereson pri kinematografio, kvankam pro malsamaj kialoj. Tomas interesiĝas pri la optika tekniko, kiu estas lia profesio, kaj Tajg pri la filmoj mem. Plie, Tomas estis allogita de la hispana lingvo parolata en la prezentata filmo. Li estas amatora astronomo kaj ambicias iutage povi viziti, kaj eble uzi, almenaŭ unu el la grandaj observatorioj en Ĉilio, lando multe pli taŭga por astronomia observado ol la nuba irlanda insulo. Pro tio, li volas lerni la hispanan.
Ne tre malproksime de Bailenambeann situas la ĉarma urbeto Birr (gaele: Biorra), iam nomita de la angloj, Parsonstown. Ĝis la dudeka jarcento Birr estis kvazaŭ posedaĵo de la grafoj Rosse, kaj malgraŭ la fakto, ke Irlando estas laŭkonstitucie respubliko sen nobelaro, la tiea kastelo kaj impona bieno ankoraŭ apartenas al la familio Rosse. Tiu familio estas fama pro la nombro da elstaraj amatoraj scienculoj kaj teknikuloj (kaj viraj kaj inaj), kiujn ĝi generis. La aktuala grafo, lordo Brendan Rosse, daŭrigas la viglan intereson pri scienco de siaj antaŭuloj. Li establis sciencan centron sur la tereno de la bieno, disvolvis la belegan bienon kun ĝia vasta arboĝardeno kun multe da ekzotaj specioj (malfermita kontraŭpage al la publiko), kaj restaŭrigis la faman gigantan teleskopon. Tiu rimarkinda instrumento estis konstruita en la kvardekkelkaj jaroj de la dek-naŭa jarcento, de la tria grafo Rosse. Ĝia grandega 6-futa (preskaŭ 2-metra) spegulo estis muldita en forno muntita en la kastela ĉirkaŭfosaĵo, kaj hejtita per torfo el la lokaj torfejoj. La kolosa ligna barelo de la teleskopo estis farita de urbaj bierbarelistoj, kaj estas tiom larĝa, ke iam novedzinoj, en siaj geedziĝaj vestaĵoj, estis fotitaj starante en la buŝo de la barelo. (La foton oni povas vidi en la scienca centro). La vasta potenco de la teleskopo ebligis la trian grafon observi ege malproksimajn partojn de la universo. Li malkovris la spiralan nebulozon (poste deklarita „galaksio”), nomita „La Kirlakvo” kaj tiel iĝis inicanto de la esplorado de la kosmaj profundaĵoj.
Iufoje, Tomas partoprenis astronomian festivalon, kiu ĉiujare okazas en Birr. En tiu jaro, post instalado de nova spegulo kaj okulario en la antikva teleskopo, la organizantoj de la festivalo intencis, ke la partoprenantoj povu fari iom da observado per la historia instrumento. Bedaŭrinde, pro diversaj teknikaj problemoj, tio ne eblis, sed la vizito al la teleskopo inspiris Tomason dediĉi sin al profundkosma esplorado, anstataŭ banala observado de la luno kaj la sunsistemaj planedoj. Feliĉe, la festivalo donis al li la okazon kontakti posedanton de privata observatorio kun teleskopo eĉ pli potenca (kaj multe pli moderna) ol la Rosse-instrumento. Sekve, li kunlaboris kun aliaj astronomoj, kiuj per spektroskopio sukcesis malkovri ĝis tiam nekonatajn ekstersunsistemajn planedojn, kiuj, laŭ ili, teorie kapablus subteni la vivon. Per mezurado de la gravita influo de tiaj tiel nomataj eksterplanedoj sur la movo de ties regantaj steloj, la teamo povis konstati la ekziston de nevideblaj planedoj. Poste, per observado de la variado de la ŝajna luminesko de sunoj, ili malkovris pli da tiaj planedoj dum ilia pasado antaŭ ties stelo. Ankaŭ, per modernaj teknikoj de spektroskopio, ili mezuris la atmosferon, graviton, ĉeeston de fero kaj aliaj elemento, kaj de gasoj kiel metano kaj tiel plu. Alian metodon, kiun li uzis estas la tiel nomata mikrolensa tekniko bazita sur la ĝenerala teorio pri relativeco de Einstein, laŭ kiu, kiam la lumo eliĝanta de iu stelo pasas tre proksime al alia stelo, survoje al la okulo de observanto sur la tero, la gravito de la intervenanta stelo iom kurbigas la lumradiojn de la origina stelo, kaŭzante ke la du steloj ŝajnas pli disigitaj ol normale.
Per tiuj konstatoj, Tomas konvinkis sin, ke la ekzisto de vivo sur multaj el tiaj planedoj estis ne nur ebla, sed verŝajna. Li esperas, ke iutage, oni sukcesos pruvi, ke inteligentaj estaĵoj ekzistas sur aliaj planedoj, kvankam li dubas, ĉu oni iam sukcesos kontakti ilin. Tiu hipotezo pri la ekzisto de vivo aliloke en la universo ne estas por li nura sciencfikcio.
La ambicio de lia amiko Tajg estas multe malpli pretendema, sed ne malpli grava. Li esperas ke, per sia prezentado de filmoj kaj prelegoj pri la Tria Mondo, li konvinkos la publikon pri la neceso helpi niajn malriĉajn homarajn gefratojn. Liaj iloj por tia kampanjo konsistas, ne el multekostaj instrumentoj kaj elspezo de vastaj fondusoj (kiujn li ne posedas), sed el lia biciklo, pruntitaj filmoj kaj projekciiloj, kaj la bonvolo de posedantoj de haloj en kiuj li povas fari siajn prezentadojn.
Por iu ajn estas privilegio konatiĝi kun homoj kiel Tajg kaj Tomas. La loĝantoj de Bailenambeann povas fieri pri la ekzisto en sia regiono de tiuj malsimilaj sed admirindaj viroj.
Monato 2010/05
La violonĉelistino Klorinda, bela admirata laŭdata estrino de la mondfama kordkvaropo „Kanalis”, descendas de la jeta ŝtupareto. Neniu fotoraportisto atendis ŝin. Ŝi vojaĝis inkognite, defendata de nigraj okulvitroj kaj vasta ĉapelrandaĵo kaj abunda skarpo. La muzikistino ekzakte zorgas por gardi sian brilan profesian aktivecon nete apartan disde sia sekreta amor-vivo. Jam de ses jaroj ŝi estas la pasia amantino de Tankredi: belstatura, muskola viro, vegetarano, arda amanto, sed modesta bastubjisto en urbeta bando. Neniu en la mondo povus tion imagi.
Nur nun, post ses jaroj, ĝena epizodeto enigis la unuan makuleton en tiun perfektan amor-rilaton.
Jen kial Klorinda descendas laŭ la jeta ŝtuparo rapide, sed ne tiel gaje-pimpe kiel kutime. Ĉi-foje ŝin ne atendas malsupre la bela Tankredi. Ĉi-foje ŝi alvenas tute neanoncite. Eĉ al la koleginoj de la kordkvaropo ŝi vorton ne diris. Ĉi-foje temas pri strikte persona solvenda afero. Ŝia alveno estos surpriza donaco por la amato.
La danĝera epizodeto okazis antaŭ monato, dum ŝia lasta alveno. Tiam li aŭdacis preskaŭ primoketi ŝin. Neforgeseble!
Plurfoje, akompanante ŝin al sia apudrivera hejmo en la urbeto Riverponto, la bela Tankredi estis varme salutata de junaj elegantaj virinoj; kelkfoje ili ameme ĉirkaŭbrakis kaj kisetis lin survange, kiel oni kutimas en tiu ĉi bolanta suda lando. Kutima signo de amikeco, tute sena je amorsignifoj. Sed la lastan fojon mezaĝa rondvizaĝa diketa alta virino, renkontita en la subtrairejo de la flughaveno, kvazaŭ ĵetiĝis en liajn brakojn kaj tro ameme kisis lin: survange ja ... sed dum fuĝa tempero eĉ surbuŝe! La apartaĵeto ne fuĝis de la Klorinda agla okulo. Tio inside enŝteliĝis en la Klorindan menson. Ĝi turmentis ŝin malfruvespere, kiam, post elĉerpaj muzik-ekzercadoj, ŝi vane atendis la endormiĝon en sia verda liteto.
Per si mem tiu fuĝema liptuŝeto povintus esti rapide forgesita. Bedaŭrinde ĝin sekvis ĝena malbongusta kvereleto:
„Kiu estis?” demandis Klorinda per neŭtrala tono, kiam la du interkisintoj disiĝis kun reciprokaj promesoj pri baldaŭa revidiĝo.
„Kolegino de la bando”, li respondis per same neŭtrala aplomba tono; „ŝi estas la unua hobojo”.
„Ĉu tiel varmaj estas viaj rilatoj kun ĉiuj bandanoj?” ŝi rimarkigis kun pinĉopreno da spit-humuro en la voĉo.
Jen la eraro! Li tuj rigardis ŝin humur-ŝerce: „Ĉu ĵaluza?”
Kvazaŭ mordita de aspido, Klorinda eksaltis kaj ektorentis:
„Ĵaluza MI??? Karulo, mi konstatas, ke kvankam ni estas kune de ses jaroj, vi ankoraŭ malmulte konas min! Vi ja devus esti parkerinta, ke mi ne scias, kio estas ĵaluzo!”
„Nu, trankviliĝu, karulino. Ŝajnis al mi ...”
„Ŝajnis erare! Vi bonege scias, kion mi pensas pri tio. Ĵaluzo! Aĥ! la plej stulta, malnobla sento, kiun homo povas gastigi en si. Krome: tute vana senutila memleza ...”
„Sed ... kara ... diru al mi: ĉu vi iam troviĝis en situacio, kie vi povus ĵaluzi?”
„ĈU MI???!!!” ŝi kriĉis akcipitre. „Ĉu vi blagas? Neniam en mia vivo!”
„Do vi ne povas eĉ scii, pri kio temas ... Mi vetas: se vin trafus taŭga situacio, vi povus ja ekĵaluzi, samkiel ni ĉiuj teranoj. Ja vi ne estas alimonda estaĵo ...”
„Aĥ, ĉesu, mi petas! Mi neniam konis, konas aŭ konos la ‚ĵaluzon’; en ia ajn situacio mi nur MALĴALUZON konas! Memoru tion, karulo!!!”
„... Nu nu, karulino, mi pentas, se mi ofendis vin, mi pardonpetas, ni lasu tion, jen preta taksio ...!”
Eta sed potenciale danĝera epizodo, plej rapide forviŝenda. Klorinda, kromnomata de la koleginoj „Vulkanino”, decidis: oni tuj realigu la revon de la kordkvaropo: plenumi koncerton en Santorino, arta urbeto en la lando de Tankredi, ne tro malproksime de Riverponto. La aŭditorio de Santorino estas ja la sekreta celo de ĉiu ajn altnivela klasikmuzika ensemblo. Kaj de Santorino oni atingas Riverponton per apenaŭ duonhora flugeto ... Jen perfekta solvo, facila senĝena maniero por tuj nuligi la tiklan dorneton enŝoviĝintan en la Klorindan menson ekde la lasta amorvizito.
Senprokraste Klorinda ĉion organizis. Kaj la koncerto okazis, kun granda sukceso kaj fina ovacio kaj entuziasmaj laŭdoj fare de la lokaj kritikistoj. Post la koncerto Klorinda simple diris al la koleginoj: „Mi restas tie ĉi kelkajn tagojn, ni revidiĝos hejme la venontan semajnon, ĝis kaj kis'”. Sen pluaj klarigoj ŝi trafis lokan aviadileton por atingi la urbeton de Tankredi.
Do jen Klorinda, kiu, bone konante la kvartalon, pensorapide atingas per taksio lian domon. Ŝi eniras la ĝardenon kun forte batanta koro; ŝi pensas, kiel grandegan surprizon ŝi okazigos al li per tiu neatendata, subita ekapero! Ŝi eniras la grandan kuirejo-restadejon. Strange, la mebloj delokiĝis. La tablo estas en la mezo de la ĉambro, kaj nenio troviĝas sur ĝi, krom du tranĉaĵoj da viando sur blanka faruno. Tankredi sidas apud la tablo kaj platigas per viandobatilo la ruĝkolorajn tranĉaĵojn. Li tute ne ŝajnas surprizita. Lia vizaĝo restas senesprima, indiferenta. Klorinda haltas ĉe la sojlo kaj rigardas lin. Li trankvile klarigas: „Mi trovis ĉi tiun viandon en la fridoŝranko; mi preparas ĝin por rostado.” Klorinda mire staras sur la sojlo gapante. Tiam eniras la kuirejon mezaĝa rondvizaĝa diketa alta virino. Ŝi ne rigardas al Klorinda, nur kviete preterpasas la viron kaj haltas en ĉambroangulo. Ŝi surhavas normalan hejman laborveston. Evidente ŝi loĝas tie ĉi!
La koro de Klorinda frostiĝas. Neeltenebla dolorego ekplenigas ŝian tutan enon ... kaj ŝi vekiĝas, kovrita de malvarma ŝvito en sia verda liteto. Akra tenajla premo plu dolorigas ŝin: li apartenas al alia virino. Post tempero ŝi komprenas, „estis nur sonĝo!”, sed samtempe fulmopenso trafas ŝin: „Do ankaŭ mi kapablas ĵaluzi!”
Lode VAN DE VELDE
Monato 2010/08-09
Dima revenis hejmen, kontenta pri sia nova libro, libro, kiu ŝanĝos lian vivon. Post formeto de siaj jako kaj ŝuoj, li tuj iris al sia laborĉambro, kiu simple odoris je libroj: novaj kaj malnovaj libroj vice kaj etaĝe tronis de la planko ĝis la plafono, pretaj por tuja konsulto aŭ tralego, sed plejparte senlaboraj.
Sur la ligna skribotablo apud la fenestro staris skribmaŝino kaj apud paperfaskoj ujo kun skribiloj. Aliflanke de la biblioteko, granda staranta pendolhorloĝo senlace indikis la tempon. La libroŝrankoj ie-tie estis ornamitaj per statueto, skatoleto aŭ simila objekto.
Dima eksidis en la leda fotelo kaj el tirkesto prenis skatoleton kun malgrandaj, sed belaj paperslipoj: cento da identaj ekslibrisoj. Sur la slipoj staris lia denaska nomo Dima Perković en bele ornamitaj literoj kun sub ĝi bildo de multkolora papilio, sidanta sur paĝo de malfermita libro. Tute sube troviĝis lia adreso en Zagrebo. Li zorge gluis la slipeton en la libron kaj refermis ĝin por meti sur faskon kun kelkaj aliaj libroj. El la sama tirkesto, li prenis kajeron, malfermis ĝin ĉe la paĝosigno kaj enskribis la plej gravajn datumojn de la nova libro: „Kie papilioj flugas” – aŭtoro – urbo – jaro – ISBN.
La libron li ne legos, ĉar li jam konas la enhavon. Anstataŭe, li kunportos la libron al sia propra butiko: librobrokantejo en la centro de Zagrebo. Tie, li denove vendos la libron, prefere al iu turisto, sed kompreneble ankaŭ al iu ajn interesato. Dima estis 45-jara, mezstatura viro kun ĝentila mieno; ĉiam tre afabla, sed samtempe iom distanca kaj fermita. Liaj haroj havis la saman brunan koloron kiel liaj okuloj. En sia librejo, li ĉiumatene legis la ĵurnalon, foje murmurante komentojn, foje ridetante, sed kutime sufiĉe serioze kaj koncentrite. Poste li solvis la krucvortenigmon, ĝenerale kun malmulte da peno, fojfoje konsultante vortaron aŭ atlason de proksima breto.
La libro, kiun Dima tiun tagon kunportis, restis 4 semajnojn en la montrofenestro; fine li metis ĝin en la bretaron inter aliaj romanoj. Pasis monato, du monatoj, foje iu foliumis la verkon, remetis ĝin, prenis alian libron, revenis al la unua kaj tiel plu. Pasis preskaŭ jaro, dum kiu Dima aĉetis kaj vendis aliajn librojn, iujn kun ekslibriso, aliajn sen. Finfine iu virino tamen aĉetis la libron por legi dum sia vojaĝo, kune kun kelkaj aliaj libroj. Ŝi fakte loĝas en Germanio, eksciis Dima, sed ŝi havas parencojn apud Zagrebo, do ŝi profitas de la okazo havigi al si legaĵojn en sia propra lingvo, ĉar malfacile akireblajn eksterlande. Dima bele pakis la librojn en tipe helbruna papero kaj ŝovis ĉion en plastan sakon kun la adreso kaj emblemo de sia vendejo.
En la trajno hejmen tamen, la virino endormiĝis legante la libron – ne ĉar ĝi estis malinteresa, sed pro la ritma ĉukĉuk-sono de la lokomotivo, la kdengkdeng-bruo de la radoj sur la reloj kaj la komforta seĝo en trankvila kupeo. Kiam la trajno alvenis en Frankfurto, kie ŝi devis ŝanĝi, ŝi ŝoke vekiĝis, rapide prenis siajn jakon, mansakon kaj valizon kaj hastis eksteren ... sen la libro. La trajno rapide poste pluveturis, kun la libro ankoraŭ en la dorspoŝo de la seĝo antaŭ ŝi. Foje iuj pasaĝeroj rigardis ĝin, iu eĉ trafoliumis ĝin, sed sen interesiĝo pro la „stranga lingvaĵo” kun ĝiaj strangaj haĉekoj kaj akcentoj. En la trajnremizo, purigisto kunportis la libron por meti ĝin ĉe la aliaj forgesitaĵoj. Neniu venis por peti ĝin, do oni portis ĝin kun aliaj libroj al proksima brokantejo por havi iom da kromenspezoj. Kaj tie ĝi denove atendis aĉetonton ... dum pluraj monatoj. Relative rapide ĉi-foje tamen, vojaĝanto prenis ĝin ... estis nur malmultaj kroataj libroj tie aĉeteblaj, kaj la vendisto konis siajn klientojn kaj atentigis ilin pri la nove alvenintaj libroj.
La koncerna viro komplete legis la libron; parte dum vojaĝo, la ceteron li hejme tralegis. Tiu ĉi viro, Vlado, loĝas apud Amsterdamo kaj havas amikinon, ankaŭ de kroata deveno, kiun li foje vizitas. Estis por ambaŭ ĉiam ege agrable ne nur povi paroli en la denaska lingvo, sed ankaŭ pri aferoj, kiuj koncernas la hejmlandon kaj kiujn aliaj ofte ne povas kompreni. Dum unu el siaj vizitoj, li donacis al ŝi la libron, kiun li aĉetis en Germanio, ĉar li sciis, ke ĝi plaĉos al ŝi. Kaj efektive: Mila tuj ŝategis ĝin, ĉar temis pri papilioj – nu, almenaŭ la titolo enhavis la vorton, do ŝi estis jam tre pozitiva pri ĝi kaj kontenta. De ĉiam ŝi amas papiliojn kaj intertempe kolektis multajn objektojn en sia hejmo kun tiu motivo.
Ŝi gaje malfermis la libron kaj ne povis ne rimarki la belan gluaĵon en ĝi: ekslibriso kun papilio sidanta sur malferma libro ... kaj kiam ŝi legis la nomon super la bildo, ŝi preskaŭ svenis: Dima Perković. Dum 2-3 sekundoj ŝi ne spiris, kaj Vlado konfuzite ektimis pri ŝia sano. Tiam Mila larme ekrakontis al li pri sia amiko el junaĝo: „Ĵus antaŭ la milito ni estis najbaroj. Mi estis eble 15-jara knabino, kiu adoris sekvi papiliojn; Dima kutime sidis ekstere legante. Iun tagon ni kune sidis malantaŭe en la ĝardeno, babilante kiel ni ofte faris. Subite, sen ia signo, estiĝis silento, dum ni rigardis unu la alian, alproksimiĝis kaj donis mallongan kison. Ni longe restis tie, manon-en-mano ... sed tiun nokton eksplodis la milito, kaj mia familio fuĝis eksterlanden.”
Unu semajnon poste en Zagrebo.
„... mia patro estis forvokita por militservi, nia domo estis ruinigita, do ni loĝis ie en keloj, havis tre malmultajn manĝaĵojn kaj ĉiam la samajn, poste venis nutraĵpakaĵoj senditaj per usonaj aviadiloj, do ni manĝis el tio, sed panjo malsaniĝis, kaj mi devis iri al orfejo, kie mi poste aŭdis, ke nek panjo, nek paĉjo ĝisvivis. La tutan tempon, mi pensis pri vi, Mila, kaj nia unusola kiso. En la bunkroj en la mallumo, vi estis tie, kaj ankaŭ poste, ĉiam kiam mi vidis papilion, mi pensis pri vi!”
„Post la milito, mi provis trovi vin, mi multe serĉis ĉiufoje, kiam mi estis en Kroatio, sed neniu en la vilaĝo sciis, kien vi iris.”
„Jes, ankaŭ mi. Mi ne sciis, kien vi iris, kaj plie, mi estis sendita al alia familio, kiu adoptis min kaj ankaŭ ŝanĝis mian nomon.”
„Ha, tial mi ne trovis vin en la telefonlibro de Zagrebo!”
„Jes, kaj tial mi komencis fari ekslibrisojn kun mia vera nomo, kun papilio en la desegno, kiu reprezentu vin, kaj libro por mi. Mi aĉetadis librojn pri papilioj, engluis ekslibrison kaj denove vendis ilin, foje postlasis en trajno, eksterlande kaj tiel plu ... en la espero, ke ĝi atingos vin. Mi scias, ke estas tre idealisme kaj eble naive, sed tamen.”
„Ho Dima, sed kiel vi sukcesis daŭrigi tiel longe?”
„Ha, Mila, oni neniam forgesas sian unuan amon!”
„Ho, Dima, kara, kara Dima! Mi bedaŭras, pardonpetas, sed post kiam mi ne trovis vin – mi eĉ ne sciis, ĉu vi entute ankoraŭ vivas, kaj en tiu alia lando, kien oni portis min, kun ĝia tute alia vivmaniero, mi edziniĝis kaj havas infanon.”
„Pri tio ne zorgu, Mila. Mi estas sufiĉe matura por scii, ke tio povis okazi. Eĉ estis verŝajne. Mi ĝojegas, ke vi estas viva kaj feliĉa! La nescio por mi estis pli terura ol iu ajn novaĵo, kiom ajn malbona. Nun mi estas liberigita kaj povas daŭrigi mian vivon.”
Kiam je tagmezo la kanono de la turo Lotrščak pafis, kiel ĝi ĉiutage ekzakte je la 12a horo faras, Dima fermis sian vendejon kaj promenis kun Mila manon-en-mano al restoracieto por tagmanĝi, kiel unufoje ĉiujare ekde tiam. Post la forpaso de sia nederlanda edzo, Mila reiris al Kroatio kaj ekloĝis kun Dima. La lastajn jarojn de sia vivo ili tute agrable pasigis kune.
Garvan MAKAJ
Monato 2010/08-09
NOTO: Kompreneble, mi ne povas laŭvorte ripeti la konversaciojn, kiuj okazis antaŭ la ekspedicio, sed mi provos rememori ilian esencon.
Kvankam mi emeritiĝis antaŭ pli ol dudek jaroj, mi ne perdis kontakton kun miaj antaŭaj kolegoj, nek kun la Kontinenta Spacinstanco, al kiu mi dediĉis grandegan parton de mia vivo kiel astrofizikisto. Kiel pensiulo mi ankoraŭ loĝas en la kvartalo, kiu kreskis ĉirkaŭ la tiel nomata kosmocentro. De temp' al tempo miaj antaŭaj dungintoj vokas min por doni konsilon pri teknikaj problemoj, kaj mi ofte tagmanĝas aŭ kafumas en la staba kantino de mia iama laborloko, kiam mi tediĝas de la televido aŭ de golfludado. Iutage, kiam mi estis en la kantino, mi renkontis mian junan najbaron Ilvit Hoarz, kiu nun okupas mian antaŭan postenon.
Mi demandis lin, kiel lastatempe progresas la esplorprogramo de la instanco.
Li rikanis. „Nuntempe ĝi iom stagnas. Ni sentas nin frustritaj.”
„Ĉu pro manko de fondusoj?” mi demandis.
„Ne – pro manko de imago kaj de iniciatemo. Nia tekniko apenaŭ disvolviĝis de post la tempo, kiam vi laboris ĉi tie. Ni bezonas novajn ideojn kaj pli da entuziasmo. La ĉefoj estas kontentaj, ke ĉiumonate ili ricevas siajn salajrojn. Ili ne multe interesiĝas pri rezultoj.”
„Kaj la Mars-projekto?”
„Oficiale ĝi estas la plej grava parto de la programo, sed aktuale ne multo okazas.”
„Ĉu vi opinias, ke oni rezignos pri la projekto?”
„Mi esperas, ke ne. Sed la granda tubero estas tio, ke, kvankam per nia ekzistanta tekniko, atingi la planedon ne prezentas problemojn, tute ne estas certe, ke ni povos revenigi astronaŭtojn al la tero. Eĉ se ni sukcesos konstrui spacveturilon, kiu kapablos fari la dudirektan vojaĝon, ni dubas, ĉu la esplorteamo travivos. Plie, la disponeblaj fondusoj ne sufiĉas por konstrui veturilon sufiĉe grandan por transporti pli ol unu personon. Prototipo de unupersona spacveturilo jam ekzistas, kaj la nova nuklea impuls-sistemo ŝajnas vere promesplena.”
„Do, oni devas rezigni pri la plano sendi esplorteamon, ĉu?”
„Ĝuste. Eĉ dupersona teamo ŝajnas neebla. Ĉiuokaze, oni dubas, ĉu du homoj ŝlositaj en malgranda kajuto dum almenaŭ 440 tagoj en ege malkomfortaj kaj danĝeraj kondiĉoj ne frenezigus unu la alian. Aliflanke, la streĉo kaj streso por unu sola kosmonaŭto fermita en kvazaŭa sardinskatolo dum tiom longa soleca vojaĝo povus esti netolerebla. Niaj psikologoj ankoraŭ ne havis okazon esplori ĉi tiujn aspektojn.”
„Tamen, oni havas sufiĉe da donitaĵoj pri la efiko de longa restado en spaclaboratorioj en orbito ĉirkaŭ la tero, kaj ankaŭ sperton pri la diversaj vojaĝoj al la luno.”
„Efektive, sed ni ne scias, kio estos la efiko sur la homa psiko, kiam terano forlasas sian hejmplanedon, sciante, ke li eble malaperos por ĉiam en la dezerto de la interplaneda spaco. Mi supozas, ke iom similaj estis la sentoj de la ŝipanaro de Kristoforo Kolumbo, kiam ili vidis sian hejmlandon malaperanta sub la horizonton, sed por astronaŭto – precipe se li estas sola – tiaj sentoj kaj timoj devas esti eĉ pli teruraj.”
Iom da tempo post tiu konversacio en la kantino, mi ĉeestis oficialan ceremonion, kie mi hazarde renkontis la gvidanton de la Mars-projekto, kiun mi jam delonge konis. Li ŝajnis iom deprimita. Mi demandis, kiel li fartas.
„Mi fartas sufiĉe bone, sed ni ankoraŭ baraktas kun grandaj problemoj pri la projekto. Tia vojaĝo estas tiom riska, ke ni hezitas sendi iun ajn al potenciala morto. Li estos elmetita al intensa suna radiado, ĉar efika plumba ŝildo kontraŭ ĝi estus multe tro peza por malgranda spacŝipo. Plie, provizo de sufiĉe da manĝo, akvo kaj oksigeno estos nefacila afero, eĉ por unu sola persono.”
„Sed tiuj problemoj estas solveblaj, ĉu ne?” mi demandis.
„Kiu scias? Tio estas kiel la antaŭspronoj de la kolosaj obstakloj, kiujn ni devas venki. Imagu, ke iu esploranto sur Marso volus grimpi sur la 26-kilometran Monton Olimpo, kiu, kiel vi scias, estas la plej alta monto en la suna sistemo. Tia defio estus simpla kompare kun la malfacileco, kiun ni alfrontas por atingi la planedon. Ni ne povas postuli – aŭ eĉ elekti volontulon – por tiu danĝerega entrepreno.”
„Nur se volontulo elektus sin tute libere – homo sen edzino, sen dependaj familianoj, sen respondecoj, kiu jam ĝuis kontentigan vivon, kaj jam spertis ĉion, kion la surtera ekzisto povas proponi ...”
„Kie ni trovus tian volontulon? Ne inter niaj dungitoj.”
„Mi proponas min. Mi estas maljunulo, sed ankoraŭ relative forta, mense kaj korpe sana, inteligenta, trejnita, teknike sperta kaj psike ekvilibra. Mia edzino forpasis antaŭ longe; mi ne havas familion; kaj mi ĉiam ambiciis vojaĝi al Marso. Tio estus la kulmino de mia vivo, kaj al mi estas indiferente, ĉu mi revenus al la tero aŭ ne. Al mi ne restas multe da jaroj, kaj mi preferus uzi ilin por plenumi mian plej grandan deziron, nome treti la grundon de la Ruĝa Planedo. Ni ĉiuj devas morti, kaj al mi ne gravas, ĉu tio okazos sur la tero, ĉu sur fora planedo. Sed estus granda krimo permesi, ke juna homo endanĝerigu sian vivon en tia riska entrepreno.”
* * *
Dum monatoj la estraro de la spac-centro diskutis mian proponon. La plimulto unue opiniis, ke mi estas tro maljuna por esti akceptita kiel astronaŭto, sed mia juna amiko Ilvit Hoarz sukcesis konvinki la kolegojn, ke ili devus almenaŭ konsideri min kiel kandidaton. Fakte, neniu alia volontulo aperis, pro la fakto, ke la projekto ŝajnis tiom malbone planita. Estis evidente, ke la ĉefoj ne certis: (1) ĉu ili posedas la necesan teknikon por atingi Marson, (2) ĉu ili kapablas revenigi la unupersonan spacveturilon al la tero post la projektata dumonata restado sur Marso. (Tiun restadon oni poste proponis redukti al unu monato.)
La estraro intervjuis min tuj post sia kunveno. Alvo Tomar prezidis. Li asertis, ke la instanco estas optimisma pri sia teknika kapablo sendi la spacveturilon al Marso, kaj restas memfida, ke revenvojaĝo eblas kaj certe efektiviĝos. Poste, tamen, dum privata konversacio, la direktoro esprimis dubon pri la reveno, kaj ankaŭ pri tiom longa restado sur Marso.
„Vi jam scias, kiuj estas la plej gravaj defioj, kiujn iu ajn homo devas alfronti survoje al Marso kaj sur la surfaco de la planedo, nome: la fizikaj efikoj de elmeto al altenergiaj kosmaj radioj kaj alia joniganta radiado, de plidaŭrigita malaltgravita medio, kaj de malhel-luma medio. Mi supozas, ke vi ankaŭ kalkulis kun la psikaj efikoj de izolado, kaj de la manko de komuneco kaj kunuleco, pro la malesto de samtempa komunikado kun la tero. Plie, en kazo de malsano aŭ akcidento, tute mankos rimedoj medicinaj kaj kuracista prizorgo. Dum la interplaneda vojaĝo la homo korpo certe perdos muskolan tonion, kaj la membroj certe iom atrofios, ĉar la eblo ekzerci sin en la limigita spaco de la kosma ŝipo estos ege limigita. Eble oni perdos – almenaŭ dumtempe – la kapablon stari aŭ promeni.”
„Ĉion mi jam konsideris kaj akceptis. La tuta marsa medio estas malamika al la homaro. Tie ne troviĝas likva akvo, kvankam frostigita akvo ja ekzistas. La tiea termika inercio estas multe pli malalta. Polvaj ŝtormoj estas oftaj kaj severaj, kaj oni ankoraŭ ne konstatis, ĉu niaj ekipaĵo kaj aparataro kapablas rezisti ilin, kaj ĉu la homa korpo – eĉ portante protektajn vestaĵojn – povos supervivi post tiaj ŝtormoj. Kompreneble, oni atendus, ke astronaŭto ne troviĝas ekstere en tiaj veteraj kondiĉoj.”
„Tion mi komprenas.”
„Plie,” daŭrigis Tomar, „oni devas pensi pri la temperaturo, aŭ pli ĝuste, la grandega temperatura vario de Marso. Ĝi varias de proksimume -143 oC dumvintre ĉe la polusoj ĝis plej alta somera temperaturo de 20 oC dumsomere. La homa korpo apenaŭ povas adaptiĝi al tiaj ekstremaj ŝanĝoj ...”
„Kio pri la eskimoj?”
„Ni ne estas eskimoj. Ĉiaokaze, eĉ eskimoj neniam suferas tiom malaltan temperaturon kiel minus 143 oC. Se mi ĝuste rememoras, la plej malalta tera temperaturo iam registrita estas de -89,2 oC. Tio okazis ĉe Vostok en Antarkto.”
„Mi havas la impreson,” mi komentis, „ke vi volas malinstigi homan ekspedicion al Marso. Kiel multaj aliaj el miaj kolegoj, ni preferus intertempe sendi robotajn esplorilojn anstataŭ homaj astronaŭtoj. Mi ne deziras esti respondeca por la nenecesa morto de iu ajn. Tamen, la prezidanto insistas, ke li volas meti homojn sur la surfacon de la planedo. Do, unue ni sendu ĝin al la centra kuracisto por korpa ekzameno, kaj poste vi diskutu la aferon kun la scienculoj kaj teknikistoj. Mi scias, ke pro via longa sperto ĉi tie vi estas verŝajne la plej teknike kapabla persono en la centro, sed estas kelkaj novaĵoj, kiujn vi verŝajne ankoraŭ ne konas.”
La medicina ekzameno okazis senprobleme, kaj la ĉefscienculo Margan Holgan pli pridiskutis kun mi la kondiĉojn sur Marso kaj la celojn de la ekspedicio.
„Vi scias,” diris Holgan, „ke ĝi estas malgranda planedo. Ĝia radiuso estas iom pli ol duono de tiu de la tero. Ĝia pejzaĝo estas pli impona ol io ajn sur nia planedo. Eĉ la monto Everesto kaj la Granda Kanjono en Usono ŝajnas sensignifaj kompare kun Olimpo kaj la Valoj Marinerisaj sur Marso. La Monto Olimpo estas trioble pli granda ol Everesto. La valoj, kies bildojn vi jam vidis sur ekrano, konsistigas grandegan fendon en la marsa krusto. Ĝi longas 600 kilometrojn, kaj ĝia profundeco atingas sep kilometrojn.” Mi interrompis por diri: „Mi ofte pensis, ke eble restas en la fundo de la valo restaĵo de la plej densa atmosfero, kiun iam havis Marso – eble ankaŭ de akvo.”
„Tre malverŝajne. Tamen, oni povas nur konjekti pri tio, kion oni trovos ĉe la fundo. La kosmoŝipo kunportos unuhoman motorĉareton, kiu ebligos surfacan esploradon. Plie ĝi enhavos multajn instrumentojn por serĉi eblajn signojn de ekzistanta aŭ estingiĝinta vivo, interesajn mineralojn, kaŝitajn akvoflakojn, virusojn, kaj tiel plu. Pro la persona ĉeesto de astronaŭto oni povos plenumi komplikajn taskojn, kiujn robota esplorilo ne kapablas fari. Kompreneble, oni esperas, ke en fora estonteco estos eble establi pli-malpli daŭran kolonion sur Marso.”
„Iuj usonanoj eĉ proponis, ke iam oni sukcesos transformi la planedon en tersimilan medion, kreante spireblan atmosferon el oksigeno ricevita de polusa akvo, kaj plantante kreskaĵojn rezistajn al la severaj kondiĉoj.”
„Tio estas nura sciencfikcio. Niaj ambicioj estas multe pli modestaj. Ne, la marsa medio estas malamika al la vivo. Ĝi estas sterila kaj toksa. Rigardu, sur nia tero estas regionoj – ekzemple en Antarkto – kie apenaŭ troviĝas iu ajn specio de vivo, kaj kie la homo ne povus longe supervivi. Marso estas eĉ pli malamika al la homaro. Tamen, tamen, ĝia defio estas nerezistebla, kaj la prezidanto firme decidis persisti en la plenumado de la ekspedicio. Pluraj ŝtatoj promesis apogi ĝin per mono kaj materialo – ne tiom per personaro aŭ tekniko.”
Finfine mi estis akceptita kiel sola astronaŭto de la marsa ekspedicio. La fakto, ke iu eblo revenigi min al la tero estis tre duba, tute ne malinstigis min. Vojaĝi al nia najbara planedo estus la kulmino de mia vivo, kaj morto tiom for de mia hejma tero ŝajnis al mi digna fino de mia ekzisto.
* * *
II
Kion mi skribu pri la vojaĝo inter la tero kaj Marso. Ne multon ... Ne multe okazas dum la longa, monotona, teda transiro tra la spaco. Mi legas, dormas, rigardas la ĉirkaŭpasantajn stelojn, planedojn kaj la timige malgrandiĝantan teron, manĝas kaj trinkas sengustan manĝaĵon kaj likvaĵojn el plastaj poŝoj (feliĉe, kun aldono de kelkaj legomoj kultivitaj en hidroporaj cisternoj kaj – malofte – kelkaj fiŝetoj kiuj naĝis en la samaj cisternoj). La spacveturilo kunportas kokidojn, kaj eble proksime al la fino de la vojaĝo, kelkaj jam estos kreskintaj sufiĉe por provizi min per buŝpleno da kokinaĵo. La legomoj kaj aliaj plantoj kreskantaj en la cisternoj kontribuas al purigado de la aero. La recikligita akvo ne estas bongusta, sed ĝi estas trinkebla. Prizorgo de la plantoj, kokidoj kaj fiŝetoj iom malpezigas la monotonon de la vojaĝo. La soleco ne ĝenas min pro la fakto, ke mi pasigis parton de mia infaneco ĉe lumturo sur malgranda insuleto, kie mia patro estis lumturgardisto. Fakte, mi ŝatas esti sola. Homamasoj kaj urboj ne estas tiom allogaj, ke mi domaĝu ilin. Dumvojaĝe, mia plej ŝatata legaĵo estas longa poemo: „La infana raso”, de skota poeto. Temas pri la situacio de la homaro en tempo kaj en la universo – grava temo por terano aŭ astronaŭto. Precipe plaĉas al mi la dekkvara ĉapitro, kiu komenciĝas: Ni pioniraj homoj de la spacvojoj, / Trovas neniun ŝlosilon. Nia atome / Pelita ŝipo sagas rapide / Tra l' kosmovastoj ... La resto de la ĉapitro priskribas sentojn kaj pensojn, kiujn ankaŭ mi spertas en mia kosmoŝipo. Eĉ Marso estas menciita en la dudekkvara ĉapitro: Mortanta Marso / (kion signifas?) / atmosfer-maldenso / kiel la lasta laco / de kadukula menso. Mi nun estas malpacienca por atingi mian marsan celon ...
NOTO: Mi decidis ne uzi terajn horojn kaj datojn, kiuj ne havas sencon sur planedo, kies tago estas je 2,7 % pli longa ol la tera, kaj kies jaro enhavas 686 tagojn.
La almarsiĝo estis sufiĉe malglata, sed feliĉe nek la ŝipo nek mi suferis damaĝon. Plie la ŝipo restis staranta, kio estas granda avantaĝo. Se ĝi estus falinta, mi havus gravajn problemojn. Mi tuj surmetis mian spacvestaĵon kaj eliris por starigi la instrumentojn. Mi ne povas priskribi miajn sentojn, kiam miaj piedoj staris sur la marsa grundo, kaj mi rigardis la ĉirkaŭan pejzaĝon. Ĝi rememorigis min pri la ruĝa dezerto en la mezo de Aŭstralio, sed mankas ĝia blua ĉielo. Ĝi estas samtempe bela kaj terure minaca.
Mia unua vido de la Monto Olimpo, la plej alta monto en nia sunsistemo. Ĝi estas nekredebla, timiga, imponega. Antaŭ ĝi, mi sentas min kiel insekto.
La ĉareto bone funkcias. Hodiaŭ mi pliproksimiĝis al la distaj Valoj Marinerisaj. Kompare kun tiu kolosa fendo, la Granda Kanjono en Usono estas eta. Malfeliĉe, mi falis kaj grave vundis la dekstran kruron.
Mia kruro ne saniĝis. Feliĉe mi ne konstatis signon de gangreno, sed mi estas tre laca kaj malforta. La instrumentoj donas ege interesajn ínformojn, kiuj estas konstante dissendataj al la tero.
Mi scias nun, ke mi estas mortanta. Vere, ĉi tiu planedo estas malamika al la vivo. Mi estas tute elĉerpita, kaj tiuj estos verŝajne la lastaj vortoj, kiujn mi skrib...
La taglibron de Orman Karg ni trovis apud lia kadavro. La mieno sur lia vizaĝo aspektis trankvila kaj kontenta.
Dmitrij CIBULEVSKIJ
Monato 2010/10
Ne. Mi neniel povas kompreni, kiel tio okazis. Mi estas jam ne juna, tute ne malsaĝa viro, sed enamiĝis kiel infano. Neniel mi povis pensi, ke ordinara inklino rigardi al ŝi povas poiomete kreskante atingi tiun profundan senton.
Ŝi estas proksimume duoble pli juna ol mi, aŭ inverse, kio estas tute la sama, mi estas duoble pli aĝa. Ni laboras en la sama oficejo, sed mi en la tria etaĝo, kaj ŝi en la dua, en diversaj fakoj, kaj tute malofte ni kunpuŝiĝas en koridoroj dum niaj labortagoj. Multe pli daŭre ni vidas unu la alian dum ne tiom oftaj komunaj kunvenoj, bezonataj fakte nur de niaj ĉefoj por eventuale „meti birdeton”, ke tiuj okazis. Fakte ankaŭ la esprimo „ni vidas unu la alian” estas la erara. Mi ja rigardas kaj vidas ŝin, sed ŝi eble eĉ ne atentas, ke mi rigardas al ŝi, ke mi entute ekzistas.
Ja ĝuste dum tiuj kunvenoj mi kutimis rigardi al ŝi. Nia oficejo estas ne multhoma; en ĝi laboras eble kvindeko da oficistoj. Se kompari kvаnton de viroj kaj inoj, virinoj iom pli multas, kiel en preskaŭ ĉiuj similaj projektaj entreprenejoj.
Vizitinte la unuan kunvenon post mia dungiĝo, mi ĉirkaŭrigardis ties partoprenantojn. Duono el ili estis aŭ jam emeritoj, aŭ proksimis al tiu aĝo. Ankaŭ la aliaj ne aspektis junaj. Nur kelkaj ĉeestantoj estis „freŝe bakitaj specialistoj” ĵus aŭ antaŭ nelonge finintaj iun superlernejon.
Mi eksidis pli proksime al lastaj vicoj de la halo, de kie preskaŭ ĉiuj estis bone vidataj de mi, kiel oni diras „dorse”. Ŝi kutimis sidi flanke de meza vico, kaj mi facile povis observi ŝin, sen ke ŝi tion vidu.
Kiom aĝa ŝi estas? Laŭ ŝia aspekto mi supozas proksimume 23 ĝis 26. Ĉiam nete vestite en belaj vestaĵoj, ĉarma hararanĝo, ŝi konstante dum tiuj kunvenoj estis leganta iujn librojn. Evidente, la legado estis ŝia ŝatokupo. De malproksimo mi ne povis vidi kiukarakterajn librojn ŝi havis por la legado, ĉu tio estis ordinaraj detektivoj, ĉu ia serioza literaturo. Ankaŭ mi ŝatis esti kun ia libro dum tiuj kunvenoj, sed plene ne atenti la parolojn de niaj ĉefoj mi ne emis. Kial mi atentis ĝuste ŝin? Ja estis ankaŭ aliaj virinoj. Sed laŭ mia opinio pli bela ol ŝi estis neniu.
Pasis kelkaj monatoj, kaj tiu mia nevola kutimo rigardi al ŝi iĝis kvazaŭ vera kutimo, sen kiu mi jam ne plu povis esti. Eĉ dum iu kunveno, kiam ŝi pro iu kaŭzo forestis, mi sentis min jam iom nekonvene. Kaj jam tiam mi komprenis, ke mi vane permesis al mi tiun kutimon. Mi komencis rimarki, ke ne nur dum tiuj niaj kunvenoj mi pensis pri ŝi, sed ankaŭ dum laboro kaj eĉ hejme. Tio estis jam tro. Kion mi pensis, pri kio revis? Ja povis okazi nenio. Jam pro la aĝdiferenco. Mi plej verŝajne ne povus eĉ fari veran konatiĝon, ne povus trovi komencajn vortojn, komencajn frazojn bezonatajn por la konatiĝo. Eble mi sen praktiko jam forgesis, kiel oni tion faras. Kion mi povus al ŝi proponi? Al mi tute ne plaĉis aktualaj versioj de la konatiĝo.
- Ĉu ne ŝatus vi kaftrinki kun mi hodiaŭ vespere?
- Ĉu vi hodiaŭ liberas por kune vespermanĝi?
- Ĉu ne emas vi hodiaŭ vespere promeni kun mi tra la parko?
Aŭ io simila. Fakte ĉiuj ĉi versioj estas tute normalaj. Sed por iun el ili efektivigi necesus komence ekhavi pli proksiman kontakton en la oficejo. Kaj krome. Se hazarde la cirkonstanco proksimigus min al simila propono, mi absolute ne estas certa, ke la respondo estus pozitiva. Simple reeĥe mi povus ekaŭdi:
„Pardonu, sed hodiaŭ mi estas ege okupita. Mia filo (filino) nun iom malsanas”, tio estus verŝajne la plej mola rifuzo.
„Mia edzo neniam permesas vespermanĝi kun nekonataj aŭ malbone konataj viroj”, tiu rifuzo aldone montrus, ke ŝi ne estas libera.
Ŝi povus ankaŭ perrigarde respondi negative, alivorte rigardi al mi tiel, kvazaŭ ŝi dirus, „Onklo, pri kio vi pensas? Rigardu al vi, kaj komparu vin kun mi.” Kaj mi ĉiam timis ricevi negativan respondon al mia propono.
Ankaŭ la alia varianto. Se hazarde al mia propono ŝi respondus pozitive, ĉu mi scius, kiel nun junularo kondutas dum similaj rendevuoj? Eble, ĉio okazas tute malsame kompare kun similaj momentoj antaŭ dekoj da jaroj.
Do, kion mi faru? Ĉu mi petu ies konsilojn? Aŭ restas nur lasi ĉion samstate. Kaj daŭrigi observi ŝin de-flanke, daŭrigi turmentiĝi.
Albisturo KVINKE
Monato 2010/11
Kiam mi kaj mia kara edzino Hortensia forlasis nian hejmlandon kaj venis loĝi en Bailenambeann, Irlando estis tute malsama ol la moderna, progresema lando, kiu ĝi nun estas. Tiam ĝi estis malriĉa, postrestanta, kaj pli-malpli homogena. Sur la stratoj estis malmulte da trafiko. La plej ofta privata transportilo estis la biciklo; publikaj transportiloj konsistis el malnovaj vagonaroj tirataj de vaporlokomotivoj kaj urbaj tramoj; dum en kamparaj regionoj, oni ankoraŭ uzis kabrioletojn kaj ĉarojn.
Iom primitiva telefonsistemo ja ekzistis, sed tiom malmulte da personoj posedis telefonaparatojn, ke ununura presita telefonlibro sufiĉis por la tuta lando.
Kvankam Irlando estis en la jaro 1921 deklarita Libera Ŝtato (poste, en 1948, Respubliko), ĝi estas kvazaŭ teokratio. Laŭdire, la Taoiseach (ĉefministro), Éamon [ejmon] de Valera, kiu estis tre fervora katoliko, faris nenian gravan ŝtatan decidon sen unue konsulti la tiaman timindan ĉefepiskopon John Charles McQuaid [ĝon ĉarlz makŭéjd], severan, sed altestimatan klerikon, kiu efektive regis la tutan ŝtaton kune kun la katolika loĝantaro en la tuta insulo, kaj norda kaj suda, ĝis sia morto en 1973. Dum tiu periodo la mano de la Vatikano, pere de ties peranto kaj vikario McQuaid, peze kuŝis sur la popolo, eĉ sur tiuj, kiuj ne estis membroj de la katolika eklezio. Divorco, abortigo kaj koncipoprevento estis rigore malpermesitaj. La ŝtata cenzuristo certigis, ke neniu maldeca aŭ malpia libro povu esti legata aŭ eldonita en la lando. La rezulto estis tio, ke la skribaĵoj de la plej elstaraj monde konataj verkistoj estis malpermesitaj, kaj ties libroj devis esti presitaj eksterlande, kaj kontrabanditaj en Irlandon de tiuj, kiuj volis kontraŭleĝe legi ilin.
Fremdaj (tio estas anglaj) sportoj, ekzemple, kriketo, rugbeo, kaj piedpilkado de la internacia futbala asocio ne rajtis esti ludataj sur ludkampoj de la gaela atleta asocio, kaj gaelaj sportistoj riskis esti elpelitaj, se ili samtempe partoprenis en tiaj „fremdaj” sportoj. La tomboŝtonoj de irlandanoj, kiuj mortis en la Unua Granda Milito, ne aŭdacis mencii tiun fakton, kaj familioj hontis pri la partopreno de siaj anoj en la brita armeo, kaj ĝis antaŭ nelonge silentis pri ĝi.
Tamen, iom post iom, pro la fondiĝo de la respubliko kaj, eĉ pli, post la aliĝo de Irlando al la Eŭropa Komunumo (nun la Unio), la lando moderniĝis kaj komencis vere progresi. Dum la mallonga tempo, kiam Irlando estis konata kiel „La Kelta Tigro” – tio estas la blufe prospera ekonomia konjunkturo, kiu daŭris ĝis antaŭ kelkaj jaroj, kiam la kompatinda animalo estis mortigita de la bankoj kaj la naiva registaro – multege da irlandaj elmigrintoj revenis, kaj granda nombro da eksterlandanoj venis serĉi laboron (kiu tiam abundis) en la Verda Insulo. Precipe enmigris poloj – fakte tiom da ili, ke oni iom troige asertadis, ke la pola (ne la irlanda) iĝis la dua idiomo de Irlando. Sed la ondo de enmigrado inkluzivis homojn el aliaj landoj de orienta kaj meza Eŭropo, Afriko, kaj Brazilo.
El la baltaj landoj venis sufiĉe multaj da enmigrantoj kaj gastlaborantoj. Inter ili estis Nola (ne ŝia vera nomo), kiu nun loĝas en nia urbo. Malkiel la plimulto de la tiel nomataj „novaj irlandanoj”, ŝi ne apartenas al la rangoj de freŝaj junulinoj. Neniu scias, kiom ŝi vere aĝas, sed verŝajne ŝi havas proksimume, aŭ preskaŭ, sesdek jarojn. Tio ne estas pruvebla, ĉar ŝi estas junaspekta, sana, kaj admirinde eleganta. Eble ŝi estis vidvino, sed pri tio neniu demandis. Dum la periodo de ekonomia prospero Nola venis al Irlando kun sia filo, lia edzino kaj ilia filineto. La intenco de la familio estis, ke ili loĝu kune, kaj ke ŝi, kiel bona avino, prizorgu la infanon, dum la gepatroj laboras. La tuta aranĝo estis fuŝita, tamen, kiam la filo foriris kun nova amikino (juna advokatino), forlasante la familion. Samtempe Nola decidis, ke ŝi ne volas ludi la rolon de bona avino. Ŝi pli ŝatas amuzi sin, dancante, ĉeestante koncertojn, kaj ekskursante. Same kiel la filo, ŝi trovis novan amon, mildan, mezaĝan, sed ne tre allogan irlandan kamparanon, kiu bredas kurhundojn. La intenco estis, ke Nola kaj la hundobredanto loĝu kune en lia hejmo, sed post nelonga kunvivado, ŝi decidis, ke ŝi ne ŝatas la kompanion nek la odoron de la leporhundoj, kiuj vivis en la domo kun la mastro.
Nola estas sufiĉe ĉarma virino kaj plaĉaspekta. Kvankam ŝi certe ne estas riĉa, ŝi ĉiam sukcesas trovi por si la plej modajn vestaĵojn. Surstrate oni tuj rekonas ŝin, ĉar ŝi estas vestita brile bunte kiel amazona papago, kronita de granda ĉapelo, fasono, kiu ne plu estas ofta en Irlando, krom ĉe edziĝfestoj kaj dum la famaj ĉevalkuroj en Galway [galŭej]. Pro la fakto, ke Nola, krom afabla, estas ankaŭ ruza, ŝi sukcesis persvadi la urban konsilantaron cedi al ŝi etan, sed komfortan domon en sociala domaro por pliaĝuloj. Kompreneble, ŝi neniam konfesus, ke ŝi estas pliaĝulino. Kvankam ŝi ne estas juna, ŝi estas tre atleta. Ŝi konstante ekzercas sin, praktikas jogon kaj naĝas. Ŝi konstante admonas siajn konatinojn kaj nekonatojn pri la neceso ĝuste spiri, sane manĝi kaj eviti nenecesajn medikamentojn. Bedaŭrinde, Nola ofte embarasas la virinojn, kies kunulecon ŝi ĝuas. Sidante en kafejo post la meso kun grupo de mezaĝulinoj, ŝi rekomendas pelvajn ekzercojn, kiuj laŭ ŝi plibonigas kaj pliĝuigas la plenumadon de la seksuma ago. Tio vere ŝokas la decajn irlandaninojn de respektinda aĝo, kiuj imagas, ke ili ankoraŭ vivas en la lando de sanktuloj kaj doktuloj (malkrueluloj prefere dirus hipokrituloj), kiu daŭris ĝis la gloraj tempoj de la ĉefepiskopo McQuaid kaj la Taoiseach (poste Prezidanto) de Valera. Eble estas bone, ke tiuj decaj matronoj ne scias, ke malvirto kaj sekso ĉeestis, eĉ en la glora irlanda pasinteco. Ili kutimas aserti ke, „Sekso ne ekzistis en nia lando ĝis la alveno de la televido”.
La kulmino de la ŝokaj kutimoj de Nola estis iu okazo, kiam ŝi ekskursis kun grupo de amikinoj al la okcidenta marbordo. En tiu memorebla tago ŝi tute senvestigis sin kaj saltis en la maron nuda kiel novnaskita infano. Tia hontinda konduto estas nepermesita sur irlandaj plaĝoj. Kun hororo la grupo rimarkis, ke longa vico de viroj de diversaj aĝoj staras kaj admirante rigardas ŝin, kiam ŝi – kiu ankoraŭ posedas surprize junan kaj bonan figuron – malmergiĝis el la ondoj, kiel Venera aŭ Afrodita.
Nola ne estas la sola interesa loĝanto de Bailenambeann. Ankaŭ nia loka poeto, Oskar Hennesy, meritas mencion. Li ne nur verkas versaĵojn, kiujn li malavare kontribuas al la urbaj ĵurnaloj, sed li ankaŭ fondis la bailenambeannan poezian societon, kies membroj renkontiĝas ĉiusemajne en trankvila trinkejo apud la kanalo. En angleparolantaj landoj oni rigardas iun irlanddevenan skoton, nome William McGonagall (1830-1902), kiel la plej „bonan” poetaĉon en la mondo. La kolektoj de la memtitolitaj „Gemoj el la poeziaj verkoj de William McGonagall” estas tre ŝatata libro, kiu eĉ hodiaŭ bone vendiĝas en Skotlando kaj tutmonde. Oni preskaŭ povus pretendi, ke Oskar estas la McGonagall de Bailenambeann, kvankam liaj versaĵoj estas malpli memorindaj. Jen specimeno de lia arto:
Alvenis jam la belsomero
La birdoj kantas; jen la vero
En arboj kaj en verdarbedoj
Kaj malpli en la floraj bedoj
Pli ĉarma estas ilia kanto
Ol morna monaĥeja ĉanto
Aŭskultante, mi promenas kun la hundo
Krom kiam sur la kampo estas inundo
Kaj mi imagas en matena helo
Ke mi jam estas en Ĉielo
Pro la melodio kaj la belo
De tiu sezono de la jaro
Ĉe la kamparo kaj la okcidenta maro
Kie aŭdiĝas la kriego de mevo kaj laro.
Dankon, ho Dio, pro tia beno
Kaj en la arbaro, la odoro de la keno.
Mi timas, ke ekde kiam la uzado de la lirika irlanda lingvo ŝrumpis en nia regiono kaj la malbela influo de usona slango pli kaj pli estas konstatebla, ankaŭ la kvanto kaj kvalito de poezio kaj de veraj poetoj malpliiĝas. Oskar estas simpatia viro kaj bona najbaro, kiu laŭ sia kapablo provas daŭre flirtigi la poezian flagon super la verdaj kampoj de la lando.
Feliĉaj ni estas, kiuj nomas la urbon Bailenambeann nia hejmo.