Steven K. SMITH
Monato 2009/01
La pordoj glit-malfermiĝis, kaj li eniris la lifton. La ununura alia veturanto kontrolis lin, dum li enpaŝis, kaj poste re-mallevis la kapon. La butono por la tera etaĝo jam lumetis, do li nur apogis je la malantaŭa muro, dum la pordoj fermiĝis.
Neniu parolis.
Kiam la lifto haltis, li atendis, ĝis la alia persono eliris, tiam marŝis malrapide el la konstruaĵo en la brilan junian tagon. Starante ekster la pordoj, ĝis la okuloj kutimiĝis al la sunlumo, li pripensis kion fari. Li havis nenian rendevuon por atingi, kaj neniu lin atendis. Li loĝis sola post la morto de sia edzino en la pasinta jaro, kaj liaj filoj loĝis eksterŝtate. Benko antaŭ li en la korto ŝajne vokis lin, do li marŝis al ĝi kaj sidiĝis.
Fonto en formo de kaduceo ŝprucis en orfiŝplena lageto antaŭ li. Infanoj ludis ĉe ĝi kaj ĉirkaŭ ĝi. Kiel juna arkitekto, (kiom da jaroj pasintaj?) li helpis dizajni ĉi tiun korton ĉe la universitata hospitalo kiel sian unuan projekton post la kolegio. Super la arboj kaj domoj trans la strato videblis la supro de la Fiŝburna Oficejo, kiu estis unu el liaj lastaj gravaj projektoj, antaŭ ol li emeritiĝis, jam kvin jarojn antaŭe. Ŝajnis al li iom ironie, ke li elektis ripozi ĉi tie, vidante kaj la komencon kaj la finon de sia profesia laboro. Koincido? Eble. Li tion ne kredis.
Li ne rimarkis la etan blankharulon eksidi ĉe la alia flanko de la benko, sed kiam li hazarde rigardis flanken, tie li estis. Li portis netan kompleton kun aŭdace helverda kravato, kvazaŭ peco de la gazono nodita ĉirkaŭ la nuko. Liaj piedoj apenaŭ atingis la teron. La etulo rimarkis lian rigardon kaj ekparolis.
„Malbonajn novaĵojn?”
Li turnis la kapon for de la etulo. „Jes. Malbonajn novaĵojn.”
„Mi estas bona aŭskultanto. Ĉu vi volas paroli pri ili?”
Li ne estis kutime parolema kun fremduloj, sed ial li komencis paroli pri siaj problemoj al la eta gnomaspekta homo. Li rakontis pri la hepatito, kiun li ekhavis per pasinta transfuzo, sia malbona koro, kaj la kancero, kiun ili ĵus eltrovis. Pri tio, ke li ne estas kandidato por hepata transdono pro sia malbona koro, kaj ne por kora kirurgio pro sia malsana hepato, kaj pro siaj aliaj malsanoj li certe ne tolerus kemiterapion. Lia kuracisto proponis kurson de „subtena terapio”, kio vere signifas „komfortigi lin, ĝis li mortas”.
Dum li parolis, la etulo nur fojfoje balancis la kapon, aŭ diris, „jes” aŭ „hum” aŭ aliajn kuraĝigajn sonojn, ĝis li finis. Kiam la vort-torento finfine ĉesis, li jese balancis la kapon kaj diris: „Tiuj ja estas malbonaj novaĵoj. Eble mi povas vin helpi.”
Li rerigardis dubeme al li, kaj demandis: „Ĉu vi estas kuracisto?”
„Ne. Almenaŭ, ne precize, sed mi kredas ke mi eble povas helpi vin.”
„Kion vi povas fari, kion la kuracistoj ne povas fari por mi?”
„Diru al mi la veron, kion faras por vi la kuracistoj?” Pro surprizo pri tia demando li silentis dum momento, kaj la malgranda homo tuj daŭrigis, ne atendante respondon. „Ĝuste kiel mi kredis. Viaj kuracistoj proponas, ke vi vivu la mallongan reston de via tempo sub la influo de drogoj, kiuj iom post iom iĝos pli kaj pli senefikaj, ĝis vi finfine mortos, kiel dolorplena, duonfreneza maniulo. Mi promesas nenion, sed mi kredas, ke mi povas fari pli bone ol tio.”
„Do, kion vi proponas?”
Li metis la manon en sian kompleton kaj eltiris etan vitran flakonon. „Jen. Trinku ĝin je dormotempo. Glutu la tuton. Mi kredas, ke ĝi vin helpos.”
„Kio ĝi estas?”
„Tio, kio, mi kredas, vin helpos. Drogherbaj ekstraktoj, kontraŭ-oksidigantoj, kaj tiel plu. Pli precize mi ne kapablus sciigi vin, sen ke vi multe studus.”
Li malridetis, kuntiris la brovojn kaj demandis: „Kiom da kosto?”
„Neniom.”
„Neniom?”
„Mi senpreze donas ĝin al vi”, la etulo diris formale, etendante la flakonon al li, riverencante.
Li prenis ĝin, kaj kontrolis la donacon. Ĝi enhavis klaran, iomete flavan likvaĵon, kiu fluis viskoze, kiel mielo. Li rerigardis al la malgranda homo. „Kaj kiam mi bezonos pli?”
„Tio sufiĉos, mi kredas. Se ne, mi donos al vi pli. Senkoste.” Li ekstaris, permane gladis sian kompleton kaj rektigis la kravaton. „Mi devas foriri. Bonan ŝancon.” Li turniĝis kaj ekmarŝis for.
„Atendu!” li kriis al li. „Kiel mi trovu vin, se mi bezonos pli da medikamento?”
Li haltis kaj turnis sin al li, ridetante. „Ne zorgu pri tio. Mi vin trovos.”
„Kiel? Mi eĉ ne diris al vi mian nomon.”
La rideto iomete larĝiĝis. „Mi ja trovis vin je ĉi tiu fojo, ĉu ne?” Li turnis sin kaj formarŝis.
Li rigardis refoje al la flakono, kiu kuŝis sur lia manplato. Ĝi fokusigis la sunlumon tiel, ke ĝi aperigis brilan linion da lumo sur lian manon, kiel ora sago, kiu celas lian koron. Li scivolis, ĉu tio estas bona aŭguro, aŭ ne. Li metis la flakonon en la ĉemizan poŝon. „Nu,” li laŭtdiris, „kion mi havas por perdi?”
Neniu respondis.
Kelkajn tagojn poste liaj amikoj kaj parencoj kunvenis ĉe sepultistejo. La rabeno ĉantis funebran kadiŝon per forta, klara voĉo, kiu gvidis la lamentantojn, kiam iliaj propraj voĉoj eble stumblus. En la elegio li laŭdis la vivon kaj atingojn de la mortinto, kaj dankis al Dio, ke Li elektis preni lin pace, sensufere, dum li dormis.
Neniu aŭdis la etan blankharulon, kiu sidis en la lasta vico, diri: „Nedankinde.”
Albisturo KVINKE
Monato 2009/04
Sude de Bailenambeann estas montaro nomata Slievenagat, angligita kripligo de la irlanda Sliabh na gCat, „montaro de la katoj”. La nomo ne rilatas al la besteto, kiun PIV ĉarme difinas kiel „mamulo ... tenata kiel muskaptanta dombesto”, sed al la pinarba mustelo aŭ marteso. La irlandgaela nomo de tiu rabobesto estas cat-crainn, laŭvorte „arba kato”. Kompare kun montaro en alpaj regionoj, Slievenagat ne estas tre impona; fakte, temas pri vico da montetoj, el kiuj nur kelkaj estas relative altaj. Tamen, ĝi estas bela regiono, kie oni ĉiam povas trovi solecon kaj trankvilon.
La montaranoj estas afablaj kaj gastamaj. Du el la plej interesaj kaj simpatiaj estas la maljunaj amikoj Seán kaj Tadhg. Ĝis siaj emeritiĝoj, ili ambaŭ laboris kiel ŝtonmasonistoj, metio, kiun ili heredis de siaj respektivaj patroj, loke renomaj pro sia konstruado de preskaŭ ĉiuj el la pontetoj kaj apudvojaj muroj en la regiono. Ankaŭ Seán kaj Tadhg estas tre lertaj masonistoj. Kvankam Seán ne plu gajnas sian tagan panon per laboro por la graflanda konsilantaro, li distras sin per farado de diversaj ŝtonaj artaĵoj. Kun helpo de Tadhg, li restaŭris kaj plibeligis la murojn de tradicia sankta puto, nun rigardata kiel kristana objekto, sed kiu verŝajne estas de pagana origino. Por la muroj li gravuris slabon kun surskribo en la irlanda lingvo kaj en la antikva manuskripta alfabeto, kaj ornamis ĝin per skulptita homa kapo. Ankaŭ lia riverborda ĝardeno estas ornamita per tiaj kapoj, imitaĵoj de la antikvegaj antaŭkristanepokaj ŝtonaj kapoj troveblaj en tuta Irlando. Iufoje, mia kara edzino Hortensia vizitis la hejmon de Seán akompanate de amikino, kiu estas arkeologo. La arkeologino estis tre ekscitita, kiam ŝi rigardis la kapojn. Ŝi demandis al Seán, ĉu li jam raportis al la nacia muzeo pri la ekzisto de tiuj gravaj arkeologiaĵoj. Li lakone respondis, ke ne. Ŝi insistis, ke tio estas lia devo. Kiam li klarigis, ke li mem faris la kapojn, ŝi estis iomete embarasita. La domo de Seán troviĝas apud rivero, klifoj kaj pitoreska ruino de muelejo en bela vilaĝo ĉe la flanko de la montaro. Tiun terenon ĉirkaŭ sia domo li transformis en belegan ĝardenon, admiratan de ĉiu vojaĝanto, kiu trapasas la vilaĝon.
Kvankam li aspektas kiel tipa kamparano, Seán, same kiel multaj el liaj samlandanoj, ne estas simpla needukita manlaboristo. Loĝante en loko, kie delonge la plimulto ĉesis uzi la irlandgaelan kiel ĉiutagan lingvon, li ankoraŭ parolas la idiomon kaj lerte verkas ankaŭ en la angla. Lia plej granda literaturaĵo estas dika ilustrita libro pri la Slievenagat-Montaro, eldonita de la loka historia asocio. Seán estas vaste konata kiel seanchaí, kio en la irlanda lingvo signifas homon, kiu konservas kaj rakontas antikvajn legendojn, tradiciojn kaj historion. Li posedas riĉegan kolekton da tiaĵoj – veran etnologian trezoron.
En la sama vilaĝo, Ballyallin, loĝas iom ekscentra anglino, Zoe Drab. (Unu el la signifoj de la angla vorto drab estas „malbrila”; alia signifo – kiun ni ne menciu – estas „ĉiesulino”, sed tiuj adjektivoj nek taŭge nek juste priskribas ŝin.) Ŝi vestas sin per stranga miksaĵo de drapoj kaj koloroj, kaj ŝia rufa hararo elstaras kiel sovaĝaj flamoj ĉiuflanke de ŝia kapo. Ŝi okupas la plej grandan kaj plej kadukan domegon en la vilaĝo, kie ŝi naskis siajn (nun plenkreskajn) gefilojn Pandora, Icarus kaj Henry. La patro de la gefiloj ne plu vivas kun Zoe, do sola ŝi devas zorgi pri la domo kaj la bieno. En ĉi tiu kunteksto „zorgi” ne estas ekzakte la plej trafa verbo, ĉar la interno de la familia hejmo troviĝas en mizere neglektata stato. Iam, kiam ni vizitis ŝin kune kun amiko, tiu demandis, ĉu li povas uzi la necesejon, ŝi respondis, ke la necesejo ne funkcias, sed oni povas uzi la ĝardenon por la sama celo. Laŭinforme la gefiloj de Zoe estis edukitaj en unu el la plej multekostaj lernejoj en Irlando, do almenaŭ iam, al la familio Drab ne mankis mono. En la bieno abunde kreskas ĉiuj specoj de fruktoj kaj legomoj, sed Zoe ne portas siajn rikoltojn al iu ajn bazaro aŭ vendejo, do la troaĵo, kiun ŝi ne povas manĝi, putras aŭ estas fordonata al la najbaroj.
Zoe nomas sin artisto, sed ĉu ŝi iam sukcesas vendi – aŭ eĉ provas vendi siajn artaĵojn – ne estas klare. Ni plurfoje vidis ekspoziciojn ŝiajn en Ballyfarson, la plej proksima merkata urbo. La montraĵoj konsistis parte el abstraktaj pentraĵoj, sed precipe el collages, t.e. glubildoj, faritaj el amorfaj kunmetaĵoj de rubaĵo. Ili aspektis nek puraj nek allogaj, sed por motivoj de najbareco kaj solidareco ni akceptis la inviton ĉeesti la ekspoziciojn, ĉar kulturaj eventoj estas maloftaj en Bailenambeann. Iu alia ekspozicio de Zoe, kiun vizitis nek ni, nek iu alia membro de la publiko (do ĝi estis tute fiaska) konsistis el kolekto da bildoj kaj informtabuloj pri tradiciaj kiteloj portitaj de sud-anglaj kamparanoj dum la dek-naŭa jarcento. Estas evidente (almenaŭ laŭ nia limigita sperto), ke neniu en Irlando interesiĝas pri tradiciaj kiteloj portitaj de sud-anglaj kamparanoj dum la dek-naŭa jarcento. Eble estus malĝentile sugesti, ke Zoe estas malsukcesa artistino, sed ŝi ankoraŭ ne atingis veran famon. Espereble ŝia baldaŭ venonta ekspozicio furoros. Ŝi informas nin, ke temos pri bildoj pri tradiciaj buterkestoj.
La ĉeesto de angloj ne ĉiam estis bonvena en Ballyallin. Dum la ribelo kontraŭ la brita regado de Irlando, kelkaj anoj de pacema angla bienista familio apartenanta al malgranda religia sekto estis murditaj de IRA (la tiel nomata irlanda respublikisma armeo). Kiuj supervivis, elmigris al Aŭstralio, kie iliaj posteuloj ankoraŭ vivas. Feliĉe, tiaj grandaj tragedioj ne plu okazas en la montara regiono.
Tamen kelkfoje la montaranoj spertas etajn malĝojojn. Du generacioj de la vilaĝa familio Murphy estis posedantoj de la loka trinkejo, „Riverborda Taverno”. Laŭ tradicio irlandaj familioj, kiuj havas plurajn gefilojn, dediĉas unu filon (kaj unu filinon, se estas pli ol unu) al la katolika eklezio. P.J., la plej aĝa el la gefiloj Murphy, estis ordinita kiel pastro kaj sendita de sia ordeno al paroĥo en Aŭstralio. Tie li iom maldiskrete ekamis kaj edziĝis kun aŭstralianino, do ne plu havis permeson funkcii kiel pastro. La gepatroj de la aŭstralia virino, kiuj estis tre piaj, ne akceptis la bofilon. Kune kun sia nova edzino, P.J. revenis al sia hejmvilaĝo en Irlando, kie li anstataŭis sian maljunan patron kiel proprietulo de la trinkejo. Aktuale Ballyallin ne havas sian propran pastron, kaj P.J. tre ŝatus povi celebri la meson en la vilaĝa preĝejo, sed tion la episkopo ne permesas. La vilaĝanoj, kiuj estas tre toleremaj, volonte akceptus lin kiel sian pastron (eĉ edziĝinta), sed nenio estas farebla. Laŭraporte, P.J., lia edzino kaj ilia kreskanta familio baldaŭ reiros al Aŭstralio, kaj la vilaĝanoj perdos unu el siaj plej ŝatataj filoj. Tia estas la vivo en la Lando de Sanktuloj kaj Doktuloj.
Johano estas mezaĝa profesia fotisto, kiu loĝas en la norda kvartalo de Bailenambeann. Lia ŝatokupo konsistas el longaj piedvagadoj en la montara regiono, kiun li tre bone konas, kaj pri kiu li faris belan ilustritan mapon. Ekde sia infaneco li estis tre sinĝena kaj soleca homo, sed lastatempe li iĝis multe pli aplomba kaj kontenta. La kaŭzo estas, ke li finfine sukcesis trovi virinon, kun kiu li povas rilati. Fatima – tiel ŝi nomiĝas – estas filino de irlanda patrino kaj (supozeble) indonezia patro. La patro malaperis, kiam ŝi estis bebo, kaj ŝi, kiel ankaŭ Johano, havis malfeliĉan infanecon. Ĉar ŝi ne havas eŭropan aspekton, ŝi ofte suferis diskriminacion. Antaŭ nelonge ili geedziĝis – ne en preĝejo, sed en la civila registrejo, aranĝo, kiu relative malofte okazas en ĉi tiu precipe katolika lando. Johano sentis, ke edziĝa ceremonio en nura oficejo ne estas sufiĉe romantika kaj solena, do, post la edziĝfesto, li invitis siajn konatojn al neoficiala bena ceremonio ĉe la sankta puto apud Ballyallin. La invitkarto informis, ke la evento konsistos (konforme al honorata kelta tradicio) el „beno kaj posta diboĉo”. P.J. konsentis doni la benon al la paro. Johano luis minibuson por transporti la konatojn al la puto. La bena ceremonio estis ĝoja afero, kvankam la suno ne ridetis sur ĝi. Fatima alvenis, refoje surhavante sian rozkoloran satenan nuptorobon. P.J., kiu por la okazo portis siajn ne plu ofte uzatajn mesvestojn, legis la edziĝliturgion kaj preĝojn, du amikoj legis poemojn, kaj la tuta evento ŝajnis (almenaŭ al Hortensio kaj mi) feliĉa kombinaĵo de kristanaj kaj paganaj tradicioj. Ni ĉiuj buse revenis al la vilaĝo, kie P.J. revestis sin per sia ĉiutaga vestaĵo kaj ree alprenis sian normalan trinkejestran rolon, kaj ni drinkis kaj trinkis, tostis la novajn geedzojn, kaj dancis ĝis noktomezo.
Norde de la rivero en Bailenambeann estas miksita kvartalo de socialaj domaroj de laboristoj kaj senlaboruloj, kune kun luksaj domoj de bonstataj civitanoj. Tie troviĝas ankaŭ la stadiono de la Gaela Atleta Asocio kaj la graflanda malsanulejo. Du virinoj, kiuj loĝas en la norda kvartalo kaj apartenas al nia rondo de konatoj, estas Orla kaj Aoife. Orla laboras en urba oficejo, sed semajnfine ŝi agas kiel arbitraciantino ĉe la matĉoj de la Camogie – (Virina Atleta) Asocio. Ŝi estas tre kapabla virino. Krom ŝia sporta aktiveco, ŝia dua – ne tipe ina – ŝatokupo estas ĉarpentado, kaj ŝi lerte faris sian propran doman meblaron. Ŝiaj gefiloj estas ĉarmaj kaj bonkoraj junuloj, kiuj laboras por bonfaraj organizaĵoj. Ŝia bela filino Patricia estas helpantino en centro por aŭtismuloj. Ŝia hobio estas ekzota ventrodancado, kiu tre furoras inter junaj virinoj en nia urbo. Laŭŝajne tiu speco de dancado estas rigardata kiel sana ekzercado, efika rimedo por eviti dikiĝon kaj por beligi la inan korpon, kaj samtempe spektaklo, kiu tre allogas la virojn. Aoife laboras en malsanuleja laboratorio, sed ŝi pli interesiĝas pri arto kaj muziko. En sia libertempo ŝi organizas artajn kaj muzikajn eventojn en la urbo. Kvankam ne plu tre junaj, ambaŭ virinoj estas beletaj, amuzaj kaj simpatiaj. Ambaŭ estis antaŭe edziniĝintaj, sed la edzoj estis drinkemaj kaj brutalaj viroj, kiuj konstante bategis ilin. Prudente, ili disiĝis de la edzoj kaj nun havas pli pacan kaj feliĉan vivon. Por ni ĉiam estas granda plezuro renkontiĝi kun tiuj du afablaj amikinoj. Ni malfacile povas kompreni, kial tiuj afablaj kaj ege inteligentaj virinoj elektis tiom maltaŭgajn edzojn.
Du gravaj civitanoj de Bailenambeann estas Paul M. kaj Liam B. Ambaŭ estas instruistoj pri muziko: la unua menciita, pri piano; la dua, pri trumpeto. Plie, Paul estas orgenisto en la katolika paroĥa preĝejo, kaj estas tre ĵaluza pri sia grandioza orgeno, unu el la plej grandaj kaj famaj en la lando. En sia malabunda libertempo, li estas direktoro de la urba ĥoro Schola Cantorum. Kelkaj el la viroj en la ĥoro iam havis bonajn voĉojn, sed ili ne plu estas junaj. La virinaj membroj estas eĉ pli maljunaj, kaj oni ne povas kredi, ke ili iam ajn bone kantis. Do, kvankam Paul estas bona muzikisto, al li mankas bona materialo por krei belan koruson. Aŭskultantoj ĉe la koncerto de la ĥoro devas suferi du horojn da malagrabla sono. Estus malĝentile kaj eble malvere aserti, ke ĝi similas la kantadon de virkatoj sur la tegmento de nia domo, sed dolĉa ĝi certe ne estas. Tamen, ĉar okazoj por aŭskulti klasikan muzikon estas maloftaj, oni devas esti dankema, ke almenaŭ iu klopodas levi la kulturan nivelon en Bailenambeann. Liam estas direktoro de blovorkestro formata el la plej bonaj anoj de sia lernantaro. Li estas tre malgranda homo – eĉ pli malgranda ol Paul, kies staturo estas iom malpli ol la averaĝa irlanda viro, sed li konfirmas sian viran dignon per impona barbo kaj forta personeco. Liam kaj Paul (kiel multaj muzikistoj) ege malamas unu la alian. Ili ofte kverelas pri muzika interpretado, kiam ili kune partoprenas en publika ceremonio, koncerto aŭ kantata meso. Iam, en la preĝejo okazis grava miskompreno. Paul ludis longan orgenan komponaĵon, dum kiu Liam devus ludi fanfaron. Subite Paul interrompis, plendante, ke Liam blovis malĝustan noton. Liam indigne protestis kontraŭ tiu akuzo. Paul leviĝis, kaj oni ricevis la impreson, ke li intencas bati la trumpetiston. La kongregacio tiam spektis teruran scenon, en kiu la orgenisto preskaŭ ĵetis sian kolegon malsupren laŭ la kruta ŝtuparo de la orgengalerio. Eĉ inter duonebriaj tradiciaj muzikistoj en irlandaj trinkejoj, tiaj bedaŭrindaj bataloj estas maloftaj. Feliĉe, Liam bone kapablas defendi sin, malgraŭ sia malalta – fakte preskaŭ nana staturo. Li estas inda posteulo de la fama kelta heroo Cu Chullin, kiu defendis sin per batilo kaj pilko kontraŭ la feroca hundo de Ulstero.
Alia interesa loĝanto de Bailenambeann estas William, la frato de la kontisto Albert Bell. Kiel iliaj nomoj sugestas, ili apartenas al protestanta familio de angloirlanda deveno. Albert estas sobra kaj respektinda ano de la socio, sed la vivstilo de William estas malpli ŝablona. Kvankam pli ol kvardekjaraĝa, li vestas sin kiel junulo, per lana ĉapo, T-ĉemizo, sakforma pantalono kaj kanvasaj sportŝuoj. Ĉiutage li manĝas en rapidmanĝejo, ŝatata de dekkelkjaruloj, kie li nutras sin per hamburgeroj kaj kokakolao. Laŭraporte li estas teknikisto, kiu iam laboris eksterlande, sed nun li pasigas preskaŭ ĉiun tagon de la semajno malrapide promenante tra la stratoj, salutante kaj rigardante neniun. Iam li aperigis memeldonitan libron, kiun li verkis dum periodo de kelkaj jaroj. Ĝia titolo estis Praktika gvidilo por efika uzado de la menso, kaj li prezentis ĝin al la publiko per librolanĉo en luksa hotelo. Oni devis pagi por ĉeesti la eventon, sed la enirpago donis rajton al glaso da acida vino kaj eta porcio de fromaĝo, kaj William insistis, ke ĉiu ĉeestanto aĉetu sufiĉe multekostan ekzempleron de la libro. Ni supraĵe rigardis la verkon kaj konstatis, ke ĝi estas nek praktika nek utila. La unuaj paĝoj precipe konsistas el listo de la terminaro uzota en la teksto, sed poste la aŭtoro uzas nur mallongigojn: ekzemple, EUM signifas „efika uzado de la menso”, NEUM, „neefika uzado de la menso”, ktp. Pro tio, la suferanta leganto devas trovi la vojon tra labirinto de akronimoj: EUM, NEUM, FTK, LNE, PRDL, ktp, kaj finfine rezignas pri la tasko kaj perdas la deziron pluvivi. Se oni iom persistas en la legado, oni konstatas, ke la verko estas nekomprenebla kaj nelegebla. Al unu el la malmultaj homoj, kun kiu William konsentas konversacii, li menciis, ke li inventis kaj patentigis maŝinon por kuraci kalvecon, sed ĉu la maŝino iam estis konstruita, kaj ĉu ĝi vere kuracas kalvecon, neniu scias.
Gravaj krimoj ne estas oftaj en Bailenambeann. Tommy Nolan estas malgranda deliktulo, kies pli persista misfaro estas troa drinkado. Preskaŭ ĉiun semajnfinon li ebriiĝas, kaj tiam lia normale pacema karaktero transformiĝas. Lastafoje li tiom freneziĝis, ke li frakasis preskaŭ ĉiujn fenestrojn en Preĝeja Strato. Li estis arestita kaj devis aperi en la urba kortumo antaŭ juĝisto, kiu kondamnis lin al unu monato da mallibero. Tio ne estis lia unua apero en la kortumo, sed ja lia unua restado en malliberejo. La sperto tute ne plaĉis al Tommy – fakte, li tiom suferis de depresio, ke post unu tago li provis pendumi sin en la karcero. Kiam li estis enkarcerigita, la provosoj forprenis de li liajn ŝulaĉojn, poŝtranĉilon, kaj la zonon de lia pantalono, por eviti, ke li damaĝu sin. Tamen, ili ne sciis, ke Tommy, kiu estas pesimisma viro kaj ĉiam anticipas katastrofon, kutime uzas kaj zonon kaj ŝelkon. La provosoj ne rimarkis la ŝelkon, do ne devigis lin forigi ĝin. Ĉar li ne havis alian rimedon, Tommy provis pendumi sin per sia ŝelko. Sed la ŝelko, kompreneble, estis elasta, do li ne sukcesis strangoli sin. Li nur resaltis kiel „bungi”-saltanto dum kvarono de horo, ĝis alveno de provoso, kiu malligis lin. Ekde tiam, Tommy ne tiom ofte ebriiĝas.
En la jaroj tuj post la aliĝo al Eŭropa Unio, Irlando, kiu dum jarcentoj estis malriĉa lando, el kiu la plimulto elmigradis, spertis prosperan konjunkturon. Lastatempe, kiel en pluraj aliaj EU-membroŝtatoj, ĝi iĝis celo de amasa enmigrado, precipe el orienta Eŭropo, sed ankaŭ el Brazilo kaj Afriko. En Bailnambeann, la plimulto de tiaj novaj loĝantoj devenas el Pollando. Ties influo estas sentebla en ĉiu aspekto de la socia vivo. Nun en la urbo estas polaj vendejoj; polaj specialaĵoj estas vendataj en la superbazaroj; librovendejoj stokas librojn en la pola; kaj en la urba biblioteko estas pollingva sekcio. La graflanda plenkreskula instruinstanco organizas vesperkursojn por irlandanoj pri la pola lingvo. Ili okazas en la teknika lernejo, kie oni povas studi ankaŭ aliajn lernobjektojn: komputado, franca, irlandgaela, ktp.
La irlandaj buĉejoj kaj viandfabrikoj dungis enmigrintojn el Brazilo, ĉar malmultaj irlandanoj nun pretas labori inter la sango kaj ekskremento de tiaj lokoj. La brazilanoj precipe devenas el ege malriĉaj regionoj de sia hejmlando, kaj la plimulto estas needukita kaj parolas nur la portugalan. Grupo da ili aliĝis al kurso en la teknika lernejo pri la angla lingvo, supozeble por povi trovi pli bonajn postenojn kaj por faciligi sian vivon en fremda lando. Bedaŭrinde la pordisto de la lernejo mise indikis la numerojn de la respektivaj klasĉambroj, kaj la brazilanoj erare troviĝis en la ĉambro, kie estis instruata la irlanda lingvo. Ili ĉiusemajne ĉeestis tiun kurson, kie, kompreneble, ili lernis nenion pri la angla. Post iom da tempo, la pordisto decidis ŝanĝi la numerojn de la klasĉambroj, kaj la irlandlingva ĉambro iĝis la pollingva. Pro tio, la brazilanoj nun trovis sin en la kurso pri la pola. Do, dum iom da tempo loĝis en Bailenambeann grupo da personoj, kiuj provis komprenigi sin per miksaĵo de irlandaj kaj polaj frazoj, supozante, ke ili parolas la anglan. Feliĉe, nelonge poste, ili konstatis, ke ili estis viktimoj de fuŝaĵo, kaj, ĉar ili estas nature inteligentaj homoj, ili sukcesis lerni sufiĉe bone la deziratan lingvon harmonie kun la nacia devizo de Brazilo: Ordem e progresso (ordo kaj progreso). Fino bona, ĉio bona ...
Albisturo KVINKE
Monato 2009/07
Trankviliĝu, la Pendantaj Ĝardenoj estis sonĝo ...
vian animon amas kaj nutras la erar'.
(Trumbull Stickney, usona poeto)
Lir Torran malpakis la lastan el la kestoj, en kiuj alvenis lia posedaĵo, malfermis botelon da biero, eksidis kaj kontente suspiris. Finfine, li povis iom ripozi post la translokiĝo al sia nova domo. Sed li apenaŭ havis tempon por trinki unu plenbuŝon, kiam li aŭdis la pordan sonorilon. Malvolonte li leviĝis kaj iris al la enirejo. Viro kaj virino staris sur la sojlo. La virino ridetis.
„Bonan tagon!” ŝi diris angle. „Kredeble vi estas nia nova najbaro. Ni loĝas en la apuda domo. Sara kaj Johano Bartlett.”
Lir klinis la kapon. „Lir Torran. Bonvolu eniri. Mi ĵus alvenis al la urbo.”
La paro eniris en la malplenan salonon.
Lir grimacis. „Mi pardonpetas pro la malordo. Mia meblaro ankoraŭ estas en la remizo. Mi povas nur inviti vin eksidi sur la lignaj kestoj.”
„Ne gravas”, diris la viro, kiu ĝis tiam ne parolis.
Lir prenis du glasojn, kiuj staris sur fenestrobreto. „Ĉu mi povas proponi al vi glason da biero?”
„Dankon”, diris Bartlett. „Alkoholaĵon ni ne trinkas.”
„Ne”, diris lia edzino. „Certe, vi estas tre okupita. Ni ne volis interrompi – nur bonvenigi vin al nia najbareco – kaj dividi kun vi bonan novaĵon.”
Lir estis iom perpleksigita. „Bonan novaĵon?”
La virino afable ridetis. „De Dio, nia Sinjoro. El la Biblio. En ĝi vi legos, ke Dio amas vin – vere bona novaĵo. La vorto ‚evangelio’ signifas bonan novaĵon. Ĉu vi havas ekzempleron de la Biblio?” Ŝi ĉirkaŭrigardis la salonon.
„Ie mi havas versiojn en diversaj naciaj kaj plan-lingvoj. Mi uzas ilin por kompari la lingvaĵojn. La interlingvistiko estas unu el miaj interesoj.”
La virino skuis la kapon. „Ne, vi devus legi la Sanktan Skribon en la angla versio, rajtigita de la reĝo Jakobo. Tiu estas la sola fidinda. Niaj misiistoj uzas tradukojn por enkonduki indiĝenojn al la fido, sed poste ili ĉiam instruas la anglan lingvon al siaj konvertitoj, por ke ili progresu en la religio. Ni estas konvinkitaj, ke Dio elektis la anglalingvajn popolojn por disvastigi la evangelion kaj enkonduki la demokration al nekristanoj.”
„Fulmotondro”, pensis Lir. „Kio komenciĝas ĉi tie? Tian renkontiĝon mi ne bezonis.” „Vi devas pardoni min. Mi ankoraŭ havas multon por fari. Sed estis plezuro konatiĝi kun vi.”
„Kompreneble”, respondis la virino. „En pli taŭga okazo ni havos tempon por konversacii.” La paro ekstaris kaj paŝis al la enirpordo. „Intertempe, ni adiaŭas. Ĝis revido.”
Kiam ili estis for, Lir peze suspiris.
En la vespero li veturis al la flughaveno, kie li atendis la alvenon de la aviadilo portanta de Parizo lian edzinon Mariela. Survoje hejmen kun ŝi li menciis, ke li jam ricevis viziton de iliaj novaj najbaroj, la paro Bartlett.
„Kaj?” demandis Mariela.
„Iom nekutima paro. Ili volis paroli nur pri la Biblio.”
„Tiaj homoj ne estas nekutimaj. En nia lasta hejmo ni konstante estis vizitataj de Mormonoj, Atestantoj de Jehovo, la Legio de Maria kaj tiel plu, kaj tiel plu ...”
„Vi pravas. Senofendaj, sed iom ĝenaj piuloj. Almenaŭ ili ne volis vendi al ni asekuron aŭ enciklopedion. Kaj sendube ilia intenco estis amika. Ili bonvenigis nin al la najbareco.”
„Do, ne tro plendu.”
* * *
En la sekva tago Mariela senŝeligis terpomon, kiam refoje aperis ĉe la pordo sinjorino Bartlett. Lir laboris, do Mariela estis sola en la domo, krom la hundo Persiflaĝo. Ŝi kondukis Saran Bartlett al la salono, invitis ŝin sidiĝi kaj regalis ŝin per taso da kafo. Dum kafotrinkado ili konversaciis.
Sara afable ridetis. „Por ni estis granda plezuro konatiĝi kun via ĉarma edzo. Kiel ni, li evidente tre interesiĝas pri la Biblio.”
Mariela estis surprizita. „Ĉu?”
La najbarino ĉirkaŭrigardis la salonon kaj rimarkis, ke ekzemplero de la Astronomia Revuo kuŝis sur la tablo. „Astronomio – espereble ne astrologio!”
„Mia edzo interesiĝas pri astronomio, sed nur kiel amatoro. Astronomio estas scienco. Astrologio estas nura superstiĉo.”
Sara grimacetis. „Vi pravas. Sed ankaŭ tiel nomata scienco ofte estas nura superstiĉo. La universo ne estas tiom vasta, ke oni devas mezuri ĝin laŭ lumjaraj dimensioj, kaj la mondo ne estas tiom antikva, kiom la scienculoj asertas.”
„Ĉu? Tiel vi opinias?”
„Certe. La scienculoj pretendas, ke ĝi estiĝis antaŭ milionoj da jaroj sen ago de la Kreinto. Ni scias, ke tio ne estas vera. La irlanda episkopo Jakobo Ussher pruvis en la dek-sepa jarcento, ke la kreado okazis en la jaro 4004 antaŭ Kristo.”
„Kiel li povis konstati tion?”
„Li kalkulis tion laŭ la aĝoj de la homoj enlistigitaj en la genealogioj en la Malnova Testamento. Sed hodiaŭ multaj personoj ne kredas, ke Dio kreis la mondon kaj ĉiujn estaĵojn en ĝi. Ili preferas kredi al la darvina teorio pri evoluo, kiu estas pura mensogo.”
„Se ĝi estas teorio, ĝi ne povas samtempe esti mensogo. Ĉu teorio ne estas provizora supozo aŭ hipotezo? Kaj ŝajnas al mi, ke la doktrino pri la origino de specioj estas akceptita de ĉiuj scienculoj.”
„Aj, Mariela – ĉu mi rajtas nomi vin Mariela? – Vi estas profunde erarigita.”
„Nun en la plimulto de la angleparolantaj landoj la plej saĝaj scienculoj kredas ne al la evoluo, sed al la kre-ismo. En pluraj ŝtatoj estas malpermesite instrui infanojn pri evoluo, kaj lernejoj kaj universitatoj estas devigataj kontraŭpesi instruadon pri evoluo per instruo pri kre-ismo. Multaj politikistoj apogas tion.”
Mariela suspiris. „Por mi tiaj aferoj estas iom komplikaj. Ĉu ni trinku teon kaj parolu pri io alia?”
* * *
Mariela ĵus eliris el la supervendejo, kiam ŝi refoje renkontis la najbarinon. Sara invitis ŝin trinki teon kaj iom ripozi en apuda kafejo antaŭ ol reiri hejmen.
„Doloras la piedoj post aĉetado kaj starado en vico, ĉu ne?”
Mariela ne tro entuziasmiĝis pri la perspektivo reaŭdi la bigotajn opiniojn de Sara, sed ĉar ŝi estis ĝentila virino, ŝi cedis.
„Ĉu vi hodiaŭ legis la ĵurnalon – pri brutala atako kontraŭ infano en la urba parko?” demandis Sara, post kiam ili sidiĝis en la kafejo.
Mariela neis. „Ĉi-matene mi ne havis okazon legi la novaĵojn.”
„Terura afero!”
Mariela grimacis. „Hodiaŭ estas malfacile protekti la infanojn kontraŭ danĝero.”
Sara memkontente ridetis. „Feliĉe, kiam niaj infanoj estis junaj, ni ĉiam instruis ilin, ke ili ne bezonas timi danĝerojn aŭ maliculojn, ĉar ĉiu kristana infano havas gardanĝelon.”
Mariela malaprobis. „Ŝajnas al mi eĉ pli danĝere kredigi la infanojn, ke ili estas protektataj de gardanĝeloj. Tio lasas ilin vere vundeblaj kaj sen protekto.”
„Ho, malgrandfidulino!” kriegis Sara. „En la unua ĉapitro de la Epistolo al la Hebreoj ni legas: ‚Ĉu ne estas ili ĉiuj spiritoj servantaj, elsendataj, por servi al tiuj, kiuj estas heredontoj de la savo?’”
Mariela suspiris. „Ĉu vi pensas, ke miloj da teneraj infanoj kaj kompatindaj mizeruloj ne vokadis en aflikto al siaj gardanĝeloj, sen ricevi respondon aŭ protekton? Kio pri la milionoj da senkulpuloj, kiuj suferis kaj mortis en koncentrejoj? Ĉu vi ne kredas, ke ili preĝis kaj petis, sed tute vane? Estas malrespondece kaj kruele doni falsan senton de sekureco, kiam tia sekureco ne ekzistas?”
Sara kapneis. „Vi ne komprenas la misteron de la fido. Al la profeto Jesaja diris Dio: ‚Miaj pensoj ne estas viaj pensoj, kaj viaj vojoj ne estas Miaj vojoj.’ Antaŭ kelkaj jaroj juna knabino, la filino de sinjorino Martin, estis murdita en la urbo. Mi ĉeestis la funebran solenaĵon, kaj ĉe la enterigo mi iris por kondolenci ŝin. Mi certigis ŝin, ke la morto de la etulo estas la volo de Dio, ŝi tre konsoliĝis.”
Mariela estis ŝokita. „Ĉu vi pensas, ke tio estas konsolo? Certe temas ne pri la volo de Dio, sed pri la volo de la brutala ulo, kiu mortigis la infanon ...”
Indignita, ŝi adiaŭis Saran kaj rapide foriris al la aŭtobushaltejo.
* * *
Iun sabaton Lir, kiu promenis kun sia hundo, renkontis Johanon Bartlett apud la golfejo. Bartlett salutis. „Bone, ke ni renkontiĝis! Mi deziras inviti vin al la dimanĉa diservo en nia preĝejo. Nia pastoro intencas prediki pri la potenco de la preĝo – tre grava temo.”
„Mi dankas vin pro la invito, sed mi devas rifuzi. Mi estas katoliko – aŭ almenaŭ miaj gepatroj donis al mi katolikan edukadon. Mi konfesas, ke mi tute ne estas pia, kaj mi havas miajn personajn dubojn pri la preĝo. Kiam mi estis juna, oni instruis min, ke mi devas preĝi, sed post jaroj mi venis al la konkludo, ke neniu aŭskultas, ĉar neniu respondis. Se mi telefonas al iu ajn, kaj post longa tempo mi ne ricevas respondon, mi rezignas pri la telefonado. Same pri preĝado.”
„Vi eraras”, protestis Johano.
„Aŭskultu – se iu el via familio – diru via filo – estus surveturita kaj serioze vundita, kion vi farus?”
„Kompreneble mi preĝus, ke li resaniĝu.”
„Kaj se oni devus amputi al li la krurojn?”
„Do mi dankus al Dio, ke li povos vivi pli-malpli normale, eĉ en rulseĝo.”
„Kaj se li estus mense difektita aŭ en komato?”
„En tiu okazo mi dankus Dion, ke lia korpo ne estas difektita.”
„Kaj se li estus mortinta?”
„Mi estus dankema, ke li ne plu suferas kaj estas en la ĉielo.”
„Do, en iu ajn okazo vi estus danka? Kvankam via preĝo ne ricevis respondon?”
„Sed mi ja ricevis respondon!”
„Kian?”
„La respondon ‚Ne’. Ankaŭ tio estas respondo.”
„Silento ne estas respondo. Johano, ni devas interkonsenti, ke vi kaj mi tute malsame pensas. Mi bezonas ian fortan trinkaĵon. Ĉu vi akompanas?”
„En trinkejon? Neniam. Mi devas rapidi al nia semajna preĝkunveno.”
Johano forkuris, lasante Lir sola kun la hundo.
* * *
Lir sidis en la kantino de sia nova laborejo, trinkante kafon kun grupo da siaj novaj kolegoj. Unu post alia ili prezentis sin al Lir, kiu nur en la antaŭtago komencis labori en la esplor- kaj disvolvofako de la fabriko. La kolegaro konsistis el Georgo, subĉefo de la fako; Petro, kontisto; kaj Johano, desegnisto. Ĝis tiam Lir ne sciis, ke Bartlett laboras en la sama laborejo, kiel li. Kiam Lir unuafoje eniris en la kantinon, Petro kaj Johano parolis kune pri religio, kiu ŝajnis al Lir iom stranga temo por diskuti dum laborhoroj. Johano klarigis, ke antaŭ ol iĝi kontisto Petro estis romkatolika seminariano, kaj ili ŝatas interŝanĝi ideojn pri siaj respektivaj religioj ... Johano estis membro de rigora evangelia sekto, la Ĉiela Paroĥo de la Eklezio de la Elaĉetinto. Georgo senpacienciĝis, dirante, ke li preferas diskuti sporton, kaj forlasis la salonon.
Lir ne tro interesiĝis pri la konversacio kaj ankaŭ preferis paroli pri sporto, sed ne volis montri sin malĝentila.
„Jes”, diris Petro. „Mia patrino estas tre pia kaj deziris, ke mi estu pastro. Poste mi konstatis, ke mi ne estis preta por la deviga fraŭla vivo – mi tro amas la virinojn.”
Johano kuntiris la brovojn. „La Biblio avertas nin kontraŭ tro da inklino al la virinoj. Finfine estis virino, kiu unua tentis la viron kaj enkondukis pekon en la mondon. Antaŭ la malobeo de Eva Adamo povis promeni en la ĝardeno kun Dio kaj paroli rekte kun li.”
Petro ridis. „Ĉu vi laŭvorte kredis je la Biblio?”
„Kompreneble”, insistis Johano. „Ĝi estas la vorto de Dio!”
Lir skuis la kapon. „Bizara konversacio. Oni eĉ ne sukcesis pruvi, ke iu dio ekzistas.”
„Kiam mi estis studento pri teologio,” diris Petro, „ni studis la tradiciajn argumentojn pruvantajn la ekziston de Dio: la kosmologian, la moralan, la ontologian ktp.”
Lir diris, ke li legis pri tiuj argumentoj. Johano asertis, ke li ne nur konas ilin, sed estas konvinkita, ke ili estas nerefuteblaj.
Lir kapneis. „Kiam mi estis studento, ni studis logikon, kaj ĉiuj el tiuj argumentoj estas bazitaj sur paralogismo.”
„Sur kio?” demandis Johano.
„Falsa silogismo. Valida silogismo devas esti formulita laŭ la modelo: ‚Se X validas, do ankaŭ Y; X validas; do Y’. Sed tiuj tiel nomataj pruvoj argumentas jene: ‚Se X validas, do ankaŭ Y; Y validas; do X’, kio estas stultaĵo. En la latina lingvo oni nomas tion petitio principii.”
Johano indignis. „Ĉu vi, do, ne kredas je Dio?”
„Tio ne estas valida demando. En matematiko oni uzas la literon X por indiki nekonatan valoron. La koncepto ‚Dio’ estas simila al ikso. Sen scii, kiu estas la enhavo, aŭ la valoro, de la termo, ni ne povas doni respondon al la demando.”
„Sufiĉas!” kriegis Petro. „Ni devas reiri al la laboro!”
* * *
Dum vespermanĝo Lir kaj Mariela parolis pri la okazaĵoj de la tago. Mariela esprimis surprizon, kiam ŝi aŭdis, ke ilia najbaro Bartlett laboras en la sama loko kiel ŝia edzo.
„Ne tiom surprize”, respondis Lir. „La urbo estas malgranda, kaj preskaŭ ĉiuj loĝantoj, krom la butikistoj kaj la bienistoj, estas dungitoj de la sama entrepreno. Sed kelkaj el miaj kolegoj estas ege bizaraj – precipe Bartlett. Li volas paroli nur pri sia kredo.”
„Ankaŭ lia edzino”, diris Mariela. „Hodiaŭ ni parolis trans la heĝo, kiam ni ambaŭ estis en la ĝardeno, kaj ŝi informis min, ke ŝi kondukas kampanjon inter la najbaraj familioj, por ke ili ne permesu, ke iliaj infanoj legu la romanojn pri Harry Potter.”
„Kiajn romanojn? Pri kio vi parolas?”
„Temas pri serio da infanromanoj de angla verkistino. Ili nuntempe furoras en la tuta mondo – fantastaj rakontoj pri lernejo por instrui junajn sorĉistojn. Sinjorino Bartlett opinias, ke tia literaturo pri sorĉistoj instigos la infanojn interesiĝi pri nigra magio, okultismo kaj satanismo. Laŭŝajne, en la angleparolantaj landoj multaj piuloj rigardas la aŭtorinon kiel ilon de la diablo. En la preĝejo de gesinjoroj Bartlett la pastoro ne permesas, ke gepatroj legu fabelojn al la infanoj. Li eĉ kondamnas ĉiujn specojn de fikcio, dirante, ke fikcio estas mensogo, kaj la dia leĝo ne permesas, ke oni mensogu.”
„Kion vi respondis?”
„Mi diris, ke mi supozis, ke klerigitaj homoj ne plu kredas je la diablo – ke tiaj superstiĉoj apartenas al la pasinteco, kiel kredo pri feinoj, koboldoj, la malic-okulo kaj envulto. Poste ŝi asertis, ke la diablo vere ekzistas, kaj ke ŝi ofte aŭdas la voĉon de la diablo flustranta en ŝian orelon kaj provanta tenti ŝin. Ŝi diris, ke se homoj ne plu kredas je la diablo, ili ankaŭ ne plu kredas je Dio, kaj pri tiu perdo de fido kulpas la scienculoj. Ŝi kredas, ke la scienco estas la malamiko de la religio.”
„Iom ekstreme, ĉu?”
„Vere. Se mi hodiaŭ aŭskultis radiprogramon, en kiu oni raportis, ke en kelkaj lernejoj kaj universitatoj sub konservativa religia influo oni nun apenaŭ povas rekte instrui geologion, astronomion aŭ paleontologion. Se simile obskurantoj iam superregos en la ŝtataj registaroj, tio estos mort-bato por la disvolvo de la scienco.”
„En pluraj lokoj ili jam superregas.”
„Kia speco da homo malakceptas la eltrovaĵojn de la scienco, kredas fervore je la plej ekstrema formo de religio kaj samtempe volas detrui la ĉarman fabelan mondon de la etuloj?”
Lir ridetis. „Venas al mi en la kapon kelkaj versoj de iu poeto – mi forgesis, pri kiu temas. Li skribis: ‚Kaj sur la belon ĉi termitoj nigraj / Kakas, kaj ĉirkaŭ miron volvas muron / De kotobrikoj. Vilaj brakoj ograj / Sklave policas la antikvan moron.’”
„Nu, kara, ĉu ni iru al la ĝardena trinkejo de la Kortega Hotelo kaj sekvu la antikvan moron trinki glaseton da bona vino?”
„Kial ne? – Kaj parenteze, la poeto nomiĝis Vilhelmo Auld. Li tradukis versaĵojn de Omar Kajam pri vino kaj ĝardeno: ‚Iram' kun sia rozo jam malestas / Sepringa taso de Jamŝid fornestas; / Sed vito plu rubenan sian donas / Apudrivere plu ĝarden' majestas.’”
„Do, venu, fornestu ni!”
Monato 2009/11
Mi estis la pli granda, poste la plej granda infano de miaj gepatroj, do, vole-nevole, mi devis esti pli kuraĝa ol miaj gefratoj. Tio ĉi signifis ankaŭ tion, ke mi gvidis ilin al ĉiuj infanaj miskondutoj.
Nur unu ekzemplon mi menciu: dekjara mi estis, mia fratino naŭ, kiam ni ekprovis fumi, kaŝe, la unuan cigaredon, sed ankaŭ la trijara frato volis ekprovi. Memkompreneble, ege rapide evidentiĝis nia nova malbona ago, kaj kompreneble, mi ricevis la plej grandan punbaton de mia Dolĉa Patro, precipe pro mia frateto. Mia Dolĉa Patro estis pasia fumanto (pro tio li mortis jam tro frue, 65-jaraĝa), kaj de li ni ŝtelis la venenfortajn cigaredojn. Tiam mia Dolĉa Patro ne sciis, ke ni volas nur imiti la plenkreskulojn, unuavice lin. (Bedaŭrinde, miaj gefratoj, plenkreske, iĝis fumantoj, sed mi, male, iĝis forta malamiko de fumado.)
Do, mi estis ĉiam sufiĉe kuraĝa, kelkfoje eble eĉ aŭdaca, tamen mi havas kelkajn memoraĵojn pri okazaĵoj, kiam mi ege timis.
Nur okjara mi estis, kiam ni somerumis en iu bela ripozloko. Niaj dometoj estis sur monteto, meze de fabelece bela arbaro. Mi memoras pri la bonega, freŝa aero, kiun ni ĝuis en la arbaro promenante, precipe kun mia tre amata tria onklino. Ni ĉiam trovis kaj manĝis rubusojn kaj arbarajn fragojn, ege bongustajn.
Alvenis poste ankaŭ la plej juna onklino, la kvara fratino de mia Dolĉa Patro, kiu talente fortepianludis. Ĉe la piedo de nia monteto, en la granda domo, kie loĝis la proprietuloj de surmontetaj dometoj, preskaŭ ĉiuvespere okazis „hejma koncerto”. Ŝi ludis de Raĥmaninov ĝis Liszt, sed ankaŭ Chopin. La muziko estis aŭdebla ĉirkaŭe, ankaŭ ni aŭdis, sed ni ne aŭskultis ĝin, ja por ni la plej grava okupiĝo estis la ludo. Ni infanoj ludis inter la dometoj sur monteto precipe kaŝiĝludon. Inter la arboj estis multaj bonegaj lokoj por sin kaŝi. Okazis iutage, ke dum la ludado, subite ekpluvis. La nuboj treege rapide alproksimiĝis. Tipa, somera tempesto torentis sur la monteton. Ĉiuj ludantaj infanoj kuris en la domon, krom ni du. Nur la serĉanto kaj mi malsekiĝis en la pluvo. Li nepre volis kapti min, sed mi neniel volis esti trovita. Suzi, la servistino, jam kriegis, ke ni finu la ludon kaj revenu en la domon. Mia kunludanto obeis, sed mi ankoraŭ restis, kaŝante min malantaŭ grandega arbo. Sed la pluvo jam iĝis pluvego, do, mi decidis malkaŝiĝi kaj mi ekkuris al la domo. Eble duonvoje mi estis inter mia kaŝloko kaj la domo, kiam fulmo frapis ĝuste arbegon mian. La tondro preskaŭ surdigis min, kaj la vento de la fulmo ĵetis min surteren. Suzi teruriĝante elkuris kaj enportis min inter siaj brakoj al la domo. Ke mi estis ĝisoste malseka, ne estis tiel grava problemo, kiel la fakto, ke min trafis plorkonvulsio. Post unu horo, kiam miaj gepatroj hejmenvenis, ili trovis min ankoraŭ plorantan. Sekvonttage mi vizitis mian karbiĝintan arbegon. Tiam mi ne pensis pri la mirfakto, nur plenkreske mi konsciiĝis, ke nur sekundoj mankis, ke ankaŭ mi tie neniiĝu. Pro mia stulta „kuraĝo”, ĉar mi ne timis la pluvon.
Dum mia tuta vivo mi ne povis ekami fulmotondrojn. Vane estas fulmoŝirmilo sur la domtegmento, vane estas fermitaj ĉiuj pordoj kaj fenestroj, mi sidas streĉite atendante la finon de la tempesto. Tage. Sed nokte? Nu, eĉ nun, mi metas mian kapon sub la kusenon, ke mi nek vidu nek aŭdu tion, kio morttimon kaŭzis en mia infanaĝo.
Laŭ horoskopo mi estas kankro. Kiu tute ne okupiĝas pri ĉi tiu „malserioza scienco” – kiel multaj homoj nomas ĝin –, tiu ne scias, ke ni, kankroj, estas altirataj de la luno kaj la lunŝanĝojn ni forte sentas. La luno ne nur al la tajdo havas influon. Precipe la plena luno havas grandan influon ankaŭ al ni. Nome, ĝi ne lasas nin dormi. Pasas horoj, kelkfoje preskaŭ la tuta nokto, sen dormo. Tion mi ne sciis, sed spertis jam en frua infaneco.
Certe estis plenluna nokto, pri kio mi rakontas al vi. Mi memoras, ke miaj gepatroj ankoraŭ ne estis hejme. La societo, al kiu ili apartenis, konsistis el kelkaj junaj, geedzaj paroj, kiuj ofte renkontiĝis ĉe unu el ili.
Eble kvar- aŭ kvin-jara mi estis tiutempe. Mia fratino feliĉe dormis, sed mi sendorme kuŝis en mia liteto kaj timis.
Du timigaj aferoj ne lasis min dormi. La unua estis iu mistera bruo. La pordo inter nia ĉambro kaj la banĉambro estis malfermita, ĉar la fenestrojn al la strato de nia ĉambro oni ne povis lasi malfermitaj, do, oni aerumis nokte tra la malfermita fenestreto de la banĉambro.
Stranga, timiga estis tiu konstanta brueto, fakte frapado, kiu preskaŭ senĉese aŭdiĝis. Kelkfoje ĝi iĝis pli forta, preskaŭ alproksimiĝanta, poste ĝi mallaŭtiĝis, apenaŭ aŭdiĝis. Etaj paŭzoj interrompis la brueton, esperon donante, ke ĝi finiĝas. Sed la paŭzon sekvis la denove ekaŭdebla brueto, eĉ pli timiga, ĝuste pro sia insista persisto. Tiam, mi ne povis diveni, kio ĝi estas, de kio fontas tiu brueto, mi nur timis. Nur post jaroj mi solvis la enigmon.
En la najbara vilao loĝis la ĉefo de mia Dolĉa Patro. La fenestro de nia banĉambro estis en tiu parto de nia loĝejo, kie troviĝis ilia belega, florplena ĝardeno, ĉirkaŭanta la vilaon. Ili estis ege riĉaj. La ĉefo de mia Dolĉa Patro estis la posedanto kaj direktoro de la plej granda fabriko de la urbeto, kie mi naskiĝis kaj loĝis antaŭ la dua mondmilito. La direktoro havis du filojn, kun kiuj malofte, tamen kelkfoje ni kunludis. Ili apartenis al alia socia klaso. La direktoro estis ĉiam tre amika kun ni, sed lia edzino estis fierega, mi ne memoras, ke ŝi diris al ni infanoj eĉ unu afablan vorton. Ŝi estis la Sinjorino, kies hejmon prirespondecis la servistaro. Ankaŭ apud la knaboj estis guvernistino, kiu estis maljuna, tre malbela, tamen agrabla virino, la „Fräulein”. Ŝi parolis kun la knaboj nur germane. Kelkfoje ni, fratino kaj mi, estis invititaj al festa, posttagmeza manĝeto, kiam okazis naskiĝtago de la knaboj. Mi ekadmiris la loĝejon de veraj riĉuloj. Ĝi estis plenplena de persaj tapiŝoj, en la vitrinoj brilis la kristaloj, sur la muroj pendis grandegaj kaj belegaj pentraĵoj, kaj eĉ la meblaro diferencis de niaj simplaj, malmodernaj mebloj.
Alvenis la milito ankaŭ en nia urbeto. Multaj loĝantoj rifuĝis antaŭ ĝi. Tiam okazis, ke la unuan fojon vizitis nin la edzino de la direktoro. La fierega Sinjorino estis tute alia. Ŝiaj okuloj estis larmoplenaj. Ŝi ĉirkaŭbrakumis mian Dolĉan Patrinon kaj kisis ŝin, samtempe petante, ke nia familio atentu kaj gardu la vilaon, se eblas. Ili devas rifuĝi, pro certa cirkonstanco. Kiam mia Dolĉa Patrino rakontis al mia Dolĉa Patro la okazintaĵon, el ilia diskuto mi ekkomprenis tiun „certan cirkonstancon”.
Unue alvenis la germanaj soldatoj. Mi estis vokita al la najbara vilao, por paroli kun la oficiro, kiu enloĝiĝis en la belegan domon. Nur unu sola servistino restis en la tuta domo kaj ŝi vokis min, ĉar nek ŝi parolis germane, nek la oficiro konis alian lingvon ol la germanan. La servistino sciis, ke mi paroletas ankaŭ la germanan lingvon.
La oficiro estis serioza, sed kiam li vidis, ke la „interpretisto” estas knabineto, li ekridetis kaj milde demandis min:
„Kie estas la familio, kiu loĝas en ĉi tiu vilao?”
„Ili forveturis”, respondis mi, iomete time.
„Kien?”
„Mi ne scias.”
„Kial?”
„Mi ne scias.”
„Ĉu ili estas judoj?”, akriĝis subite lia voĉo.
Nur temperon mi bezonis, ke mi memoru pri la peto de la Sinjorino, ke ni gardu ilian hejmon! Tuj mi sciis, ke alvenis mia tempo, kiam eĉ mi povas iele helpi. Konscie mi mensogis:
„Neee, ili ne estas judoj. Ili estas kristanoj!”, mi diris kun senkulpa mieno.
La oficiro ironie ripetis mian antaŭan respondon kaj firme diris:
„Ili estas kristanoj!”
Por subteni mian respondon, mi eĉ faris la signon de la kruco kaj mi kunmetis miajn manojn, kiel mi vidis ĉe la katolikoj, ke la fingroj estas streĉe kunmetitaj kaj supren tenitaj, ne kiel mi protestantino kutimas, interfingrigite teni la preĝantajn manojn.
„La knaboj en la romkatolika preĝejo partoprenis la mesojn, kiel mesknaboj”, mi daŭrigis mian „pledoparoladon”, kaj mi ne mensogis, ĉar mi sciis, ke ili fakte estas judoj, tamen multaj gepatroj, ankaŭ nia najbara familio, kristaniĝis tiutempe, kun la espero, ke ili savos la vivon de siaj infanoj. Nur malmultaj el ili sukcesis saviĝi.
La oficiro, ne ricevante de mi kontentigan respondon, lasis, ke mi hejmeniru. Li jam ne ridetis. Serioze li staris apud la grandega skribotablo, sur kiu troviĝis tajpilo.
Mi eĉ ne konjektis, ke post semajno ankaŭ nia familio rifuĝos kaj nur post duonjaro ni hejmenvenos, vere, nur nian vivon savante.
La rusoj kanonis nian urbeton kaj kuglo de kanono trafis la subtegmenton de nia domo. Ĝi ne eksplodis, sed decidigis mian Dolĉan Patron, rifuĝante savi la vivon de la familianoj.
La alia timiga afero estis iu brilanta objekto en la banĉambro. Dum mia koreto bategis pro la timo de tiu konstanta brueto, subite ekaperis tiu brilanta objekto. Unue mi pensis, ke la brueto kaj la brilanta objekto estas koneksaj. Sed ĝi tamen ne estis tiel timiga, ĉar ĝi staris senmove.
Intertempe hejmenvenis miaj gepatroj kaj mi eksentis la sekurecon. Ili kredis, ke ni delonge dormas, kaj mi silente, sed feliĉe kuŝis en mia liteto. Mi ne volis, ke ili eksciu, ke mi sendorme atendis ilian hejmenvenon. Forte mi sentis, ke mi jam sendanĝeriĝis.
Jaroj kaj jaroj pasis. Ofte mi pensis pri tiu timplena, mistera nokto, sed nur post longa tempo mi divenis, kiuj estis la timigaj kaŭzoj.
La brueton kaŭzis la tajpado en la najbara vilao. Kiu scias kion tajpis la direktoro malfrunokte?
La brilanta objekto estis eĉ pli proza afero. La plenluno, tra la banĉambra fenestreto, lumigis kaj briligis la tie starantan porcelanan noktovazon.