Espopore
Monato 2019/01
Ŝi estis jam dumlonge malsana. Kiam la estraro de la orfejo, en kiu ŝi vivis, eksciis pri tio, okazis granda skandalo – ekzistis eĉ iu malpreciza onidiro, laŭ kiu oni volis pere de tiu oportuna okazo demisiigi direktoron, interalie, solidan elstaran virinon kun ĉiam samforme enorma hararanĝo, duoble pli granda kaj globa ol la afrika, kaj ŝtala karaktero. Sekvis multaj malplezuraj telefonaĵoj el la centra departemento. Oni devigis alveni, respondi stultajn demandojn, skribi ion en iuj formularoj, eĉ frekventi la policon. Aldone, al la orfejo invadadis po unu komisiono preskaŭ ĉiutage.
Sed poiome ĉio enordiĝis kaj la tondro forpasis. Same kiel forpasis el ĉies memoro mem la kialo de tiu ĝeno – malgranda knabino, kies destino nuntempe enhavis ne multe da irizaĵoj. Ŝi havis kanceron. Tio estis konfirmita en la sama tago de ŝia tiel malfrua enhospitaligo. Eble ĝuste pro tiu nekontestebla diagnozo, la afero ne komencis disvolviĝi definitive timige kaj minace por la direktoro kaj por kelkaj aliaj altranguloj orfejaj – difini la malsanon sufiĉe frue tute ne eblis, sed, aliflanke, la “sana jaro”, proklamita ĉi-jare de la prezidento en lia enkonduka parolo al la popolzorga sekcio ĉe EGK (Ekstreme Grava Kongreso), postulis certan kvanton de malsanuloj en ĉiu orfejo kaj en ĉiu internulejo, kaj supero de tiu kvanto povis kaŭzi tre seriozajn problemojn por la administracio.
Interalie, ne eblas diri ke ĉiuj en la orfejo totale forgesis pri la knabineto. Certe, oni sendadis al la hospitalo senditojn, sed ĉiuj ili estis ŝtataj senditoj, kiuj emis plenumi sian difinitan servan funkcion pri, supozeble, superaj ŝtataj celoj, kaj kiuj neniel povas esti tro severe prijuĝitaj pro tio ke ili neniam alvenis al la knabina ĉambro simple por viziti ŝin kaj homece pridemandi kiel ŝi sentas sin. Kelkfoje la senditoj alportadis al la ĉefkuracisto iujn paperojn – necesajn dokumentojn kaj haste emis foriri. Neniu korvarmeco, nur minimuma partopreno.
Dume la knabino malĝojiĝis kaj ploris en ĉiu nokto. Plejverŝajne, ŝi havis grandajn dolorojn. Neniu sciis kio okazis al ŝi, ĉar ŝi ĉesis paroli tuj post kiam ŝi estis transportita al la kancera fako. La flegistoj tre kompatis ŝin kaj strebis laŭrimede plifaciligi ŝiajn suferojn.
Ŝi estis pala infanaĝa knabino, ege maldika kaj preskaŭ diafana. Longaj helkaŝtanaj haroj kovris ŝiajn ŝuldrojn nur komence, kiam ŝi aperis en tiu ĉi hospitalo. Nuntempe ĉio estis glate razita kaj preta por la traktado de radioterapio. Ankoraŭ ekzistis la ŝanco eviti operacion. La grandaj grizkoloraj malgajaj okuloj de ŝi, treege elokventaj, kun timo rigardis en ĉiu vespero tra la fenesto al la hospitala ĝardeno, sed fakte ili rigardis al la propra svaga sorto.
Aŭtuno jam firme regis en la naturo kaj povis ŝajni ke tio estos por ĉiam. La ĝardeno, kiu ĉirkaŭis la nordan parton de la hospitala konstruaĵo, estis sufiĉe malnova, plena je kverkoj, alnoj kaj aceroj. Krom tio, fojete tie estis renkontataj ankaŭ tilioj. Granda flava folia oceano blinde etendiĝis, neniom zorgante pri multenombraj sulkaj padoj kaj pro la koto, eĉ ne pri la velkaj aludoj al ili. Lignaj ĝardenaj benkoj enue malplenis preskaŭ tuttempe, ĉar la malseka vetero neniun emigis al la longaj plezuraj promenoj, malsame ol antaŭ nur kelkaj monatoj. En ĉiu angulo de tiu meditejo (kiu prodige donacis la plej lastan ŝancon pripensi sian vivon por multaj povraj homoj – nekuraceblaj malsanuloj) regis etoso malhela. Danke al la amasego da kolosaj arboj densege kreskantaj, krepuskon kaj mateniĝon tute ne eblis interdistingi. Aparte vespere, kiam ĉiam senĉese pluvis, la vento fleksis potencajn branĉojn de tiuj nudaj gigantoj rekte apud la fenestro de la knabina ĉambro, produktante neimageble malplaĉan ululon. La hospitala muro servis kiel granda helpilo por tio. Kaj ŝia rigardo al la flanko de tiu estada sakramento ne povis alkroĉiĝi al io certa – nur ree kaj ree okulfrapis malbonsigna ombro de tiu diabla hurla simfonio.
Tamen subite okazis io, kio kerne alidirektis la venontan fluon de la okazaĵaro.
Tiutage ŝi kuŝis en la lito post plia sendoloriga injekto ĉirkaŭ posttagmeze. Unu el la flegistinoj eniris kun iu rulaĵo kaj gajvoĉe proklamis:
– Rigardu, tio estas por vi.
– Dankon.
– Tute nedankinde, mia kara.
Antaŭ la knabino kuŝis alloga pakaĵo. Kio povus esti tio? Spite al naŭza kapdoloro alvenis la scivolemo. Ŝi hastis disvolvi la paperan ĉirkaŭkovraĵon kaj ekvidis ludilon: amuzan plastan katon, kiu kiel evidentiĝis post kelkaj minutoj, kapablis kliniĝi, diri “Saluton!”, turni la kapon kaj eĉ oscedi. La interesiĝo de la etulino estis senlima.
La kato mem estis karbe nigra, sed ĝiaj okuloj, estante strasoj, lerte imitis du smeraldojn kaj glimis verde. Tiu kato havis puran vivo-kaj-esperoplenan kaj samtempe iomete ruzan rigardon, en kiu eblis tralegi: “Ne timu! Ĉio en la mondo bone solviĝas, sed ne ĉiuj scias pri tio. Sed ni kun vi ja nun scias”. Al ĉiu, kiu prenis ĝin enmanen, la kato konstante donadis bonan humoron.
Tio estis tre simple elfarita kaj malmultekosta ĉina ludilo, sed por la knabino ĝi farĝis vere valorega. Ŝi dum horoj ludis kun ĝi kaj kiam alvenadis la tempo de radioterapia seanco aŭ dorma horo, ŝi zorgeme starigis la novan amikon sur kredencon aŭ sur tablon, de kie ĝi ludeme kaj intime, kun ega ŝargo da optimismo, gaje rigardis al ŝi per la rondaj smeraldaj okuloj. La tagoj ekflugis, kiel papilioj.
La neatendita donaco efikis plejeble favore al la sano: pliboniĝis la apetito, ŝi komencis paroli kaj dum la ĉiumatena kontrolo ĝi jam kapablis ĝuste priskribi sian staton kaj sentajn nuancojn de la propra doloro. Kelkaj pliaj tagoj kaj... baldaŭ ŝi estis jam sana. Tio estis vera miraklo – la tumoro forestis ekde nun. Tion konfirmis la detala testo.
Kaj neniu sciis la nomon de tiu anonimulo, kiu farinte la donacon, kontribuis al la vivo kontraŭmorte. Povas esti, ke li (aŭ ŝi) apartenis al la hospitala personaro. Tio ŝajnis la vero – tiu knabino havis neniujn parencojn, nek konatojn, kiuj povus viziti ŝin. Ĉu iu el la orfejo? Hmm... Dubinde. Apenaŭa probableco.
Monato 2019/02
Kiam la nekonata viro venis loĝi en la vilaĝo, neniu atentis lin. Li aĉetis malnovan domon, iomete riparis ĝin, rekonstruis la tegmenton, farbis la barilon de la korto kaj faris garaĝon por sia aŭto.
Dum la unuaj kelkaj monatoj li ne aperis en la vilaĝo kaj estis, kvazaŭ li forestus. Eble li loĝis en iu urbo kaj decidis veni tien ĉi nur de tempo al tempo, sed kiam la somero nerimarkeble forpasis, kaj la velkintaj folioj de la arboj memorigis pri la alveno de la aŭtuno, la homoj komencis pli ofte renkonti lin en la vilaĝo. Oni vidis lin en la vendejo, en la kafejo ĉe la placo, sur la stratoj. Alta, maldika, li estis ĉirkaŭ sesdek-kvin-jara kun densa, sed tute blanka hararo, kun grizaj okuloj kaj elstaraj vangostoj kaj ĉiam vestita en kostumo kun kravato. Tio faris plej grandan impreson al la lokaj homoj, ĉar neniu el la viroj en tiu malgranda montara vilaĝo tiel vestiĝis.
La nekonata viro kun neniu konversaciis, kun neniu renkontiĝis. Nur de tempo al tempo li interŝanĝis po kelkaj vortojn kun Cecka, la vendistino en la magazeno, kaj same kun Petranka, la junulino, kiu laboris en la kafejo.
Ju pli pasis la tagoj, des pli la homoj demandis sin, kiu kaj de kie li estas, kie li loĝis antaŭe, pri kio li okupiĝis kaj kial li elektis ĝuste ilian vilaĝon por ekloĝi. La demandoj estis multaj, sed ili restis sen respondo. Neniu sciis, kiu li estas. Ili nur supozis, ke li estas pensiulo, kiu decidis loĝi ĉi tie en trankvilo kaj silento. Al ili li ŝajnis inteligenta, sed pri kio li okupiĝas, estis enigmo. Kaj, ĉar la demandoj restis sen respondo, kaj ilia scivolo kreskis, en la vilaĝo svarmis diversaj onidiroj. Iuj asertis, ke li estis granda ĉefo, ke li okupis gravajn kaj respondecajn postenojn, sed antaŭnelonge li pensiuliĝis, kaj tial li venis tien ĉi por pasigi sian maljunecon malproksime de la bruo en la grandaj urboj. Aliaj aludis, ke li estas homo kun suspektinda pasinteco, ke li havis malklarajn aferojn kaj decidis sin kaŝi de iuj, kiuj lin konas. Triaj supozis, ke li estas strangulo, alkutimiĝinta loĝi sola, for de la homoj kaj vanteco. Iuj pli energiaj provis lin esplori kaj trovi pli kredindajn faktojn pri li, sed ili ne sukcesis. Ili pridemandis tie kaj tie, menciis pri li antaŭ siaj konatoj en la proksima urbo, sed vane. Nenion ili eksciis, kaj la enigmo pri la nekonata ulo restis.
Iom post iom la homoj alkutimiĝis al li, sed ili evitis lin kaj ne alparolis lin. Li kvazaŭ preferis pasigi la tagojn hejme, kaj nur de tempo al tempo oni lin vidis sur la vilaĝa placo. Lia domo troviĝis ĉe la rando de la vilaĝo, ĉe la strato, kiu deklivis suben al la ŝoseo al la urbo.
Sed iun tagon la nekonata ulo serioze maltrankviligis preskaŭ la tutan vilaĝon. Tio estis en la komenco de oktobro. Trian tagon la pluvo ne ĉesis. Pluvis, la pluvo plifortiĝis, kaj evidentiĝis, ke tutan semajnon pluvos.
En la vilaĝo estis nur baza lernejo, kaj kelkaj lernantoj, kiuj frekventis gimnazion, ĉiun tagon piedmarŝis al la urbo, kiu troviĝis tri kilometrojn de la vilaĝo.
Hodiaŭ, kiam Veska revenis de la lernejo, Milka, ŝia patrino, demandis ŝin, kiel ŝi sukcesis iri al la lernejo en la forta pluvo. Veska respondis, ke matene, kiam ŝi ekiris al la lernejo kun siaj amikinoj Katja kaj Ljubka, Nekonato, kiu loĝis ĉe la rando de la vilaĝo, proponis veturigi ilin per sia aŭto al la urbo, kaj ili veturis kun li.
Milka ektremis. Ŝia vizaĝo paliĝis, kaj ŝi komencis akre riproĉi Veska-n:
– Kiel vi kuraĝas veturi en la aŭto de Nekonato? Vi nek scias, kiu li estas, nek konas lin. Neniu scias, kiu li estas! Oni diras, ke li estas krimulo kaj farus al vi ion malbonan aŭ veturigus vin ien kaj malhonorigus vin!
– Sed, panjo, ni estis tri knabinoj kaj nenian fiagon li povus kaŭzi al ni. Kaj ŝajnas al mi, ke li ne estas krimulo, bonedukita kaj kultura li estas ...
– Nenion mi volas aŭdi! – interrompis ŝin Milka. – Kaj neniam vi kuraĝu eniri lian aŭton.
Sed, evidente, Veska ne taksis serioze la averton de sia patrino, kaj post kelkaj tagoj iu najbarino diris al Milka, ke ŝi vidis Veska-n denove eniri en la aŭton de Nekonato survoje al la urbo. Tio nervozigis Milka-n. Ŝi saltis kaj ekiris al la domo de Nekonato. Post nur kelkaj minutoj ŝi estis antaŭ la pordo kaj komencis forte frapi al la pordo. Nekonato eliris kaj mire alrigardis ŝin. Ĝis nun neniu el la vilaĝo vizitis lian domon, nek serĉis lin por io. Li malfermis la buŝon por demandi Milka-n, kion ŝi volas, sed ŝi ne permesis al li eĉ unu sonon prononci.
– Sinjoro! – komencis kolere kaj minace ŝi – Mi ne scias, kiu vi estas, sed mi avertas vin ne okupiĝi pri mia filino! Tio konvenas nek al via aĝo, nek al viaj jaroj. Se mi ekscios, ke vi ankoraŭ foje proponos al ŝi veturigi ŝin al la urbo per la aŭto, mi plendos al la polico, kaj mi procesos kontraŭ vi! Ĉu vi ne hontas!
Nekonato restis konsternita. Li rigardis ŝin kaj ne sciis, kion respondi.
– Pluvis, kaj mi volis helpi la knabinojn, por ke ili ne marŝu piede – diris li.
– Tion al iu alia vi diru. Mi estas patrino, kaj mi tre bone scias, kion vi volis. Ĉu vi komprenis?
Li provis diri ankoraŭ ion, sed Milka turniĝis kaj ekiris tiel rapide kaj impete, kiel ŝi venis.
La novaĵo rapide disvastiĝis, kaj ĉiuj en la eta montara vilaĝo jam sciis, ke Nekonato veturigas la knabinojn al la urbo per la aŭto. Iuj, kiel Milka, suspektis lin pri maldecaj intencoj, sed aliaj senkulpigis lin. Estas virinoj, kiuj diris, ke Nekonato kompatis la knabinojn kaj proponis veturigi ilin al la urbo, por ke ili ne marŝu tri kilometrojn piede en la pluvo.
Ĉar en la vilaĝo okazis preskaŭ neniaj eventoj, tiu novaĵo kelkajn tagojn kaptis la atenton de la homoj. Oni pridiskutis ĝin en la domoj, en la drinkejo kaj en la kafejo. Iuj patrinoj serioze avertis siajn filinojn eviti Nekonaton. Sed kiel ĉiu miraklo tritaga ankaŭ tion oni rapide forgesis. Nekonato preskaŭ ne videblis en la vilaĝo. Kvazaŭ li estus foririnta ien, kaj lia domo senhomiĝis.
La vintro pasis, venis la printempo, la arboj verdiĝis, en la kortoj ekfloris la printempaj floroj. La sunradioj pli kaj pli varmigis la korojn, kaj la sudvento forpelis la zorgojn, la maltrankvilojn, kaj ridetoj ekbrilis sur la vizaĝoj de la homoj. La pli junaj komencis frumatene iri al la agroj, kiuj ĉi tie en la montoj estis malgrandaj, sed la homoj ilin kulturis kaj prizorgis.
Iun posttagmezon malbona informo kvazaŭ glacia vento pasis super la vilaĝo: Nedelĉo, la kvinjara filo de la familio Kanĉov, malaperis. Li eliris el la korto, lia patrino Vera ne rimarkis lin, kaj kiam ŝi serĉis lin, li jam forestis. Ŝi ekiris tra la vilaĝo por serĉi lin, sed nenie lin trovis. Ŝi demandis, pridemandis, sed vane, de la infano ne estis eĉ spuro. Tiu ĉi sciigo rapide disvastiĝis tra la tuta vilaĝo. La homoj maltrankviliĝis. La viroj kolektiĝis en la drinkejo por decidi, kion fari. La korŝira ploro de Vera aŭdiĝis kiel malbonsigna sireno.
– Certe li ekiris al la arbaro – supozis la viroj. – Ni devas disiĝi en grupojn kaj traserĉi la arbaron.
Ili ekiris, rapidis, ĉar baldaŭ vesperiĝos kaj en la mallumo ili trovus nenion. La placo senhomiĝis kaj silentiĝis en maltrankvila atendado. Nur el la domo de la familio Kanĉov daŭre elflugis la plorego de Vera. La horoj malrapide kaj pene pasis, sed la viroj ne revenis. La virinoj ilin atendis kun kuntiritaj koroj kaj kun rigardoj fiksitaj al la densa pinarbaro, kiu de norde kaj de okcidente ĉirkaŭis la vilaĝon. La suno kvazaŭ time subiris, kaj ĝiaj lastaj radioj similis al savmanoj.
Kiam la virinoj, kiuj estis en la kafejo ĉe la placo, jam opiniis, ke ĉi-vespere la viroj ne povos trovi Nedelĉo-n, el la rando de la vilaĝo aperis Nekonato. Li rapide marŝis al la placo, portante mane Nedelĉo-n. Petranka el la kafejo la unua lin vidis tra la fenestro kaj ĝoje ekkriis:
– Troviĝis Nedelĉo! Nekonato lin portas!
La virinoj eksaltis kvazaŭ vekitaj de subita tondro kaj ekkuris eksteren. Nekonato haltis, transdonis Nedelĉon al iu el ili kaj mallaŭte diris:
– Li dormis ĉe la herbejo Genov, apud la granda pino. Hazarde mi lin vidis.
– Estu viva kaj sana – diris iu el la virinoj.
– Dio vin benu – aldonis alia.
– Kuru, diru al Vera, ke ŝia Nedelĉo estas trovita, kaj al la viroj, ke ili revenu – diris avino Tena.
Nekonato turniĝis por ekiri, sed Petranka lin haltigis.
– Sinjoro, atendu, eniru, por ke ni almenaŭ per unu kafo regalu vin.
Nekonato ekrigardis ŝin, por sekundo li enpensiĝis, sed ekiris al la kafejo. Li sidiĝis ĉe iu tablo kaj la virinoj lin ĉirkaŭis. Petranka alportis la kafon.
– Bonvolu, sinjoro – diris ŝi. – Delonge vi ne venis en la kafejon, verŝajne vi havas laboron?
– Jes – respondis li. – Mi ne havas liberan tempon.
– Kion vi faras? Malofte vi eliras el la domo – daŭrigis per la demandoj Petranka.
– Verkisto mi estas. Mi verkas. Mi venis tien ĉi en la vilaĝon por verki trankvile.
– Verkisto – interrigardis sin la virinoj. Ne ĉiuj klare komprenis, kion signifas esti verkisto, sed sur iliaj vizaĝoj aperis estimo kaj respekto.
La Krikenhara Okopo
Monato 2019/03
Vintras terure. Neĝo krakas sub la piedoj en Bjelostoko. Tra neĝoŝtormo malfacile iras knabo. Jam krepuskiĝas. En la fono batas la turhorloĝo, kvinfoje. Pli kaj pli laŭte aŭdiĝas polaj voĉoj. Temas pri iritataj plenkreskuloj, kies krudaj voĉoj flugas tra la ŝtormo, voĉoj tre blasfemaj, bone aŭdeblaj por la orelo, kaj senteblaj por ĉiu animo sentema. „Tiuj damnaj rusoj! Co za bałagan, cholera! Kia fatraso, fi! Kial ili neniam purigas nian straton?”
Malaperas iliaj botoj en la blanka tavolo. La knabo suprentiras sian kolumon, pliŝirmante la vizaĝon de la mordanta malvarmo. Li revas pri dolĉaĵoj kaj hejma varmiĝo en la komforto de amika domo. Leo atendas lin tie por kune studi la gramatikajn tiklaĵojn de la antikva greka. Fakte morgaŭ okazos grava testo en la lernejo. Pendaĵo neĝkovrita montriĝas antaŭ liaj esperplenaj okuloj. Lia ganto tuj forviŝas la neĝon, kaj sur la ŝildo aperas vorto rusa: alkogolskaja, drinkvendejo.
Kun bedaŭro, li obstine daŭrigas sian vojon. Iu stumblas, kaj kontraŭvole piedfrapas malplenan botelon, kiu kuŝis en la neĝo. La ŝtormo tralasas denove krudan voĉon. Tiu homo haltas ŝanceliĝante, prenas la botelon kaj ĵetas ĝin. La botelo tinte frakasiĝas en apuda rubujo. Apenaŭ aŭdeble, krudaj vortoj en la rusa, kiuj akre mencias la pigrecon de la poloj, atingas la orelojn de la knabo. Kial malamikaj grupetoj fariĝis tute fremdaj unuj al aliaj, kaj interkompreniĝado estas absolute ne ebla?
Li tuj turniĝas dekstren al la alia flanko de la strato. Tie estas alia ŝildo. Tra la aero li flaras agrablan odoron de freŝaj bakaĵoj. Ganto viŝas la ŝildon, kaj legeblas la vorto: pano. Li ĉirkaŭiras la angulon, kaj estas alia vendejo antaŭ li. Liaj okuloj rigardas supren al la ŝildo de tiu vendejo. La neĝo lasis la lastajn literojn klare legeblaj: skaja. Li frapetas la ŝildon, kaj la neĝo falas leĝere sur la straton. Konditerskaja. Sukeraĵejo. Jen fine la ĝusta loko! Liaj okuloj jam komencas brileti, kiam li eniras la vendejon. Kelkajn minutojn poste la knabo pli ĝoje promenas sur la strato kun saketo.
Kia maloportunaĵo! La antikva greka havas tiom da difinaj artikoloj, kaj mi neniam sukcesis parkerigi ilin sen helpo de Leo. Feliĉe li helpos al mi, kaj mi trovis la dolĉaĵojn kiel rekompencon post la studado. Tri, naŭ, dek tri ... Jen! Ĉi tie devas esti la apartamentaro, kie loĝas Leo. La knabo rekte eniras la konstruaĵon kaj rapidas al ŝtuparo sen ĉirkaŭrigardi.
„Kien vi iras? Kiu vi estas? Ĉu vi ne vidis la ŝildon? Vi devas anonci vin, stultulo!” Surprizite li turnas la kapon kaj subite vidas la pordiston. „Pardonu min, sinjoro”, li mallaŭte respondas ruse. „Atendas min mia amiko Leo Wiener, kiu loĝas en la tria etaĝo.” La pordisto kolerete fingromontras la ŝildon al la timigita knabo. Sur ĝi estas skribita la vorto: ŝvejcarskaja, pordistejo. Skaja. Ejo.
Lazaro Zamenhof ekkomprenas, ke la gramatiko povas pli kaj pli degeli en liaj manoj, kaj ke la grandecon de la vortaroj povas anstataŭi unu sufikso, kiu signifas certan rilaton. Li subite eksentas la teron sub siaj piedoj. Antaŭ liaj okuloj klariĝas skizoj de nova, arta lingvo.
Garvan MAKAJ'
Monato 2019/04
La Dublina Premio pri Internacia Literaturo estis en 2017 aljuĝita al la romano Teoria Geral do Esquecimento (La ĝenerala teorio pri forgeso) de la angolano José Eduardo Agualusa [ĵozé edŭardo agŭaluza], en la angla traduko (A General Theory of Oblivion) de Daniel Hahn.
La verko temas pri la vivo de Ludovika (Ludo), portugala virino, kiu en la antaŭtago de la sendependiĝo de Angolo enmurigas sin en sia apartamento, kie la piloj de ŝia radioaparato malfunkcias, lasante ŝin dum 28 jaroj sen komunikado kun la ekstera mondo. Samtempe, la vira protagonisto, nome Jeremias, sekvas, per la radio, la malfacilan lukton de la registaraj trupoj kontraŭ la malstabila alianco de la partio Unita, la Nacia Fronto, la sud-afrika armeo kaj dungosoldatoj el Portugalio, Britio kaj Nord-Ameriko. La situacio estas eĉ pli komplikita pro la interveno de la kubanoj. Do la leganto povas aprezi la simbolismon de la rakonto, kaj kontrasti la sperton de la izolita virino, Ludo, kaj la ekstera sperto de la viro, Jeremias. Plie, oni intime lernas pri la sanga kaj ĥaosa historio de la moderna Angolo.
Ĝis la apero de la angla traduko de ĉi tiu romano, ŝajnas, ke la sola verko de portugallingva literaturo, kiu estis trovebla sur la bretoj de librovendejoj en Irlando, estis la romanoj de la brazilano Paulo Coelho. Do, certe la aljuĝo de irlanda premio al la verko de Agualuso estis granda surprizo. Oni povas nur konjekti pri la motivoj, kiuj instigis la juĝistojn en Dublino. Ĉu eble la fakto, ke en la jaro antaŭ la apero de la angla traduko okazis la centjariĝo de la ribelo, kiu kondukis al la sendependiĝo de la Irlanda Respubliko, do sento de simpatio kun la popolo de tiu antaŭa kolonio en Afriko? Eble pli verŝajna kialo estas tio, ke oni povas konstati similecon inter la sperto de Angolo kaj la egale ĥaosa kaj kruela aktuala situacio en Sirio kaj Irako.
La aljuĝintoj en Dublino estas gratulindaj pro sia elekto. Eblas ĝoji, ke (preskaŭ) ne nur la literaturo de la dominanta angleparolanta mondo estas videbla en la irlandaj librovendejoj kaj bibliotekoj. Tre bonvena estas la apero de pli kaj pli da literaturo internacia.
Garbhan MACAOIDH
Monato 2019/05
Sub ĉiu valora parolado kuŝas io pli bona, nome, la Silento. La Silento estas tiom profunda kiom la Eterneco. La parolado estas tiom malprofunda kiom la Tempo. – Tomaso Carlyle (1795-1881), skota historiisto kaj filozofo.
En 1995 la Nobel-laŭreato José Saramago verkis sian romanon Ensaio sobre a cegueira (Eseo pri blindeco). Fakte, ne temis pri eseo en la kutima senco de la vorto. Konscia pri la bedaŭrinda fakto, ke ĉiam troviĝas homoj, kiuj estas inklinaj al ekspluatado de siaj kunhomoj, Saramago imagas situacion, en kiu grupo da malicaj blinduloj profitas de la malforto de aliaj blinduloj. La titolo Eseo pri la blindeco sugestis similan titolon al nia najbaro Dali Martin, kiam li redaktis la skribaĵojn malsupre, surbaze de la iom nekoheraj memoraĵoj de sia frato Vito, kvankam refoje, ne temas pri vera eseo. Ni lasu la parolon al Dali, aŭ pli ĝuste, al Vito.
* * *
Ie ajn en unu el la romanoj de la franca aŭtoro Honoré de Balzac, troviĝas la frazo: „Paris me fait horreur” (Parizo hororigas min). Ne estas evidente, kial la bela franca ĉefurbo povus provoki tian senton, ĉar en la sama epoko, kiam verkis Balzac, certe estis en Eŭropo pluraj urboj, kie la vivkondiĉoj estis multe pli hororaj ol io ajn en Parizo. Markso kaj Engelso priskribis la malsanajn efikojn de la Industria Revolucio en la nordaj urboj de Anglio, kie la vivo de la laboristoj estis mizera, brutala kaj mallonga.
Ekde tiam, por la ordinaraj civitanoj, la urba vivo iom post iom iĝis pli facila kaj pli prospera, sed tute ne pli trankvila. Komence malrapide, sed konstante pli intense, la urba medio fariĝis pli kaj pli brua, pli kaj pli streĉa, pli kaj pli malagrabla. La granda beno, kiu nomiĝas Silento, ne plu estis konstatebla.
Por homoj, kiuj naskiĝis kun normala aŭdpovo, neniam kaj nenie en la mondo regas absoluta silento. Eĉ en lokoj, kie ne aŭdiĝas la kanto de birdoj, la zumado de insektoj, kaj la kriegoj de sovaĝaj bestoj, kelkaj sonoj estas aŭdeblaj: la murmuro aŭ muĝo de la ventoj, la susuro de la maraj tajdoj kaj la gutado de la pluvo. Laŭ esploristoj, la antarkta kontinento estas la plej silenta regiono de la mondo, sed eĉ tie okazas ferocaj ŝtormoj kaj blovadoj, sen mencii la akrajn kriegojn de pingvenoj apud la marbordo. Eĉ en nord-afrikaj dezertoj sonas la stranga muziko de la moviĝanta sablo de dunoj.
Kredeble la kvakeroj (la Religia Societo de Amikoj) estimas la silenton, kaj emfazas ĝian nemalhaveblan valoron. Tamen, laŭŝajne la cetero de la homaro ne tiom bezonas la silenton, kaj ofte malamegas kaj evitas ĝin. En nia socio oni ne povas liberigi sin de la bruo de aŭtomobila trafiko, muzikaĉo en bazaroj kaj publikaj lokaloj, laŭtaj anoncoj surstrate, kakofonio de homaj voĉoj (kun aŭ sen poŝtelefonoj), ŝirkriantaj radiaparatoj, tondrantaj aviadiloj, kaj la tuta infero de la hodiaŭa vivo. En la lastaj jaroj de la dudeka jarcento multaj junuloj suferis gravan, kaj kelkfoje nesanigeblan damaĝon al la aŭdsento pro intensa amplifado de rokmuziko. Nuntempe, kiam amikoj renkontiĝas en kafejoj, hoteloj kaj diskotekoj, konversacio ne eblas.
Ekde la komenco de la aktuala jarcento tiu tuta kakofonio senbride kaj eksponenciale kreskis kaj kreskis. Ĝi influis la tutan socian etoson. Multaj freneziĝis; draste pliiĝis la nombro de memmortigoj (kio jam estis gravega problemo dum la antaŭa jarcento); alkoholismo kaj uzado de drogoj iĝis preskaŭ universalaj; ĉiutage okazis murdoj kaj seksperfortoj en la urboj kaj eĉ en la supozeble trankvila kamparo; la malliberejoj, malsanulejoj kaj aziloj por mensmalsanuloj estis plenŝtopitaj; ĉie estis ĥaoso. La vivo fariĝis netolerebla. Nur junuloj – kaj ne ĉiuj – asertis, ke ili ŝatas la muzikaĉon kaj la altdecibelan bruegon. La registaro troviĝis tute senpova kaj senespera.
Iutage, meze de tiu malordo, la frato Vito promenis, fumante cigaredon, sur unu el la urbaj ĉefstratoj, kiam apud li subite eksplodis likanta gastubego. Vito estis trafita de la ŝoko kaj perdis konscion. Vekiĝinte, li trovis sin sur hospitala lito. Envenis kuracisto, kiu demandis, kiel la paciento sentas sin. Vito observis la movadon de la buŝo de la kuracisto, sed aŭdis nenion. Oni faris al li aŭdmezuran ekzamenon kaj konstatis, ke lia timpano kaj ĉiuj liaj aŭdorganoj estas neripareble detruitaj. La specialisto prenis notlibron kaj skribis: „Sinjoro Martin, vi eksuferis gravan damaĝon al la oreloj, sed ne maltrankviliĝu. Ni posedas novajn teknikojn por helpi vin venki la handikapon ”.
Pro la fakto, ke ne troviĝis alia damaĝo al la korpo de Vito, oni intertempe permesis al li forlasi la malsanulejon kaj reveni al sia hejmo. Tie li provis vivi normale, kaj baldaŭ konstatis, ke li ŝatas la silenton. Li ne plu sentis sin freneziĝanta pri la terura bruo. Lia menso kaj lia animo estis trankvilaj kaj kontentaj. Lia vivo nun havas sencon kaj valoron. Konsentite, li ne plu povas aŭskulti sian amatan klasikan muzikon, nek la voĉojn de geamikoj, sed la silento kaj la paco estis plena kompenso. Kiam li estis revokita al la konsultejo en la hospitalo, li dankis la specialiston, sed rifuzis pli da medicina, kirurgia aŭ proteza helpo. „Mi estas kontenta”, li asertis. „Fakte, mi rekomendus la silenton al ĉiuj. Ĝi estas paradiza.”
* * *
La novaĵo pri la akcidento de Vito, kaj lia decido rezigni pri kirurgia aŭ teknika helpo, aperis en la urbaj kaj naciaj ĵurnaloj, kaj tiam en la tutmondaj komunikiloj. Iom post iom homoj komencis peti siajn kuracistojn, ke ili aranĝu por ili surdigan operacion. Je la komenco la kirurgoj rifuzis, sed la postuloj de la publiko iĝis tiom multnombraj, ke ili finfine devis konsenti. Miloj da homoj (krom infanoj) estis intence kaj volonte surdigataj. En pluraj landoj estis fonditaj politikaj organizaĵoj (la Kontraŭbrua partio, la Geamikoj de la silento, ktp) por instigi surdigon de plenkreskuloj. Deviga surdigo de infanoj estis leĝe malpermesita, sed la operacio okazis post adoltiĝo.
Kompreneble okazis feroca reago kontraŭ la surdiga movado. Muzikistoj kaj komponistoj protestis, ke ĝi kaŭzos la morton de la muzika arto. Surdigistoj kontraŭargumentis, ke foresto de muziko estas la prezo, kiu devas esti pagata por regajni trankvilon kaj pacon. Iuj rimarkigis, ke Beethoven, kiam li surdiĝis, ankoraŭ kapablis senti siajn komponaĵojn kaj komponi en la kapo. Muzikŝatantoj – kiuj rememoris aserton de la renoma violonisto Jehudi Menuhin, ke ankaŭ la poezio estas muziko – konsolis sin per legado de poezio, do la eldonistoj de poeziaj antologioj unuafoje en la vivo faris respektindan profiton.
Kurioze, la kinejoj kaj la filmstudioj ne perdis monon. Publiko, kiu antaŭe malamis subtekstitajn filmojn, rapide adaptiĝis al ili, kaj amase venis al la kinejoj por spekti filmojn kun subtekstoj.
La veraj gajnantoj estis denaskaj surduloj (kiuj jam sukcese vivis malgraŭ sia handikapo kaj fariĝis kvazaŭ elita klaso), kaj instruistoj de gestolingvo kaj liplegado. Ilia instruado iĝis tre populara, eĉ inter aŭdantaj infanoj, kiuj ĝoje lernis kaj kune ludis per la „sekreta” lingvo de la surduloj.
Venis tempo, en kiu iu ŝajne malica spirito de la naturo decidis kunlabori kun la surdiga movado. Mallonge post la akcidento de Vito, okazis nekredebla koincido, nome akrega tutmonda epidemio de nekutima virulenta formo de morbilo, kiu kaŭzis grandskalan surdigon sen interveno de la kirurgio.
Por la ekonomio estis katastrofa la efiko de la surdiga movado kune kun la pliakrigo de la situacio pro la epidemio. La elektronik-industriistoj, financistoj kaj komercistoj bankrotis. Senlaboreco iĝis universala. Perfortega reago de la kapitalisma mondo estis absolute neevitebla.
* * *
Vito ne povis antaŭvidi la konsekvencojn de sia drasta decido. Kelkajn jarojn poste eksplodis nova monda milito. Pro la fakto, ke tiom da landoj posedas atombombojn kaj aliajn armilojn de amasa detruo, oni dubas ĉu la homaro longe supervivos.
Al la notoj de Vito, Dali aldonis mallongan postparolon:
Kapitalismo kreis nian socion; kapitalismo detruis ĝin. Se la homaro ne kapablos eviti iun vagneran Krepuskon de la Dioj, nia planedo por ĉiam silentiĝos. Kaj kiam ne plu ekzistos la Universo, regos la eterna Silento.
La Krikenhara Kvaropo
Monato 2019/07
Profunde noktas. Domo en la mezo de la limburga bronzverda kverkarbaro staras kaduke, malnove kaj malvarme. Strigoj ululas ĉirkaŭ la doma tegmento. Lampaj kukurboj prilumas la enirejon. Ĉarniroj grincas, kiam la pordego malfermiĝas. Juna virino, en sorĉistina jupo, formetas sian malsekan mantelon kaj alkroĉas ĝin al fingro de skeleto, kiu afable grimacas. Ŝi ordigas sian nigran ŝiritan korsaĵon antaŭ ol subeniri la polvokovritan, ŝancelan ŝtuparon, super kiu pendas gluecaj araneaĵoj. Krio de Morto aŭdeblas el la fundo de la kelo, mucida pro la dense dancantaj homoj. Sur la scenejo baroke vestita knabino, kun nigra falanta hararo, gitarume dancas skuante la kapon. Flanke de la knabino viro raŭke vomas sian kanton en la mikrofonon.
La juna virino lante vagas tra la publiko kaj sopire ĵetas rigardon por trovi sian karan amikon Neva. Preter kundancantaj zombiulo kaj vampirulo ŝi rimarkas, ĉe du aliaj siluetoj, harplenan homlupon. Ŝi tuj direktas sian paŝadon al la angulo, kie troviĝas la triopo. Juna geedza paro mortaspekta rekonas la junan sorĉistinon. „Sal, Sara! Finfine vi alvenas! Ĉu la motoro de via balailo misfunkciis?” diras mokete la edzo. Rulinte la okulojn, Sara direktas sin al Neva. „Ĉu vi preparis la plenumon de nia plano? Mi ne volas plu atendi!” Neva konspire kapjesas kaj finas sian bieron. „Jes, ni estas kvaropo. La tedaj gufujanoj jam enlitiĝis, kaj ni povas okupi tiun trankvilan ĉambron por nia celo.”
La homlupo gvidas la sorĉistinon al la gufujo. Kandeloj ĵetas ombrojn sur la trikruran tablon, kiu staras en la mezo de la ĉambro. Silento regas. Bram kaj Peter invitas aliĝi al la tablo la ĵusvenintojn. Neva kaj Sara sidiĝas. Interplektante la manojn, la kvaropo flustre komencas la ĉantadon. „Ho, ombroj de niaj karaj mortintoj, ni humile turnas nin al vi. Bonvolu koncedi al ni, povraj karnuloj, la honoron de via ĉeesto en ĉi tiu eksterordinara momento de la jaro. Je la nomo de Ludoviko Lazaro Zamenhof, ni alvokas la spiritojn de Hector Hodler kaj René de Saussure. Ke via saĝo povu lumigi nian vojon al la savo de nia preskaŭ pereonta Esperanto-Movado! Ni ofertas nian karnon al vi!”
Post kelkaj minutoj Sara vidas, ke la okuloj de la tri aliaj blankiĝas subite. Iliaj kapoj kliniĝas plafonen, kaj iliaj korpoj ektremetas. Nekonata francakĉenta voĉo eliras el la buŝo de Bram. „Kial vi irigis min al la estonto? Mi komprenas kaj konstatas, ke la Movado estas io alia, ol mi supozis en mia tempo. Ĉu venas do la neceseco havi konsilon el la ĉiela regno?” Sara tute paralizite kapablas nek moviĝi nek paroli. Ĉu realo aŭ fantazio? Tiam alia francakĉenta voĉo eliras la buŝon de Neva. La kapo rigide turnas sian atenton al Sara. „Saluton, ĝentila vivantulino. Kia estas la lingvo internacia? Ĉu finfine ekzistas konstanta harmonio inter la stato de ĝia disvolviĝo kaj la amplekso de ĝia vortaro?” Sara stumblas. „Fakte, bone! Ido ne plu ĝenas nin.” La buŝo de Peter meĥanike malfermiĝas, kaj kroma francakĉenta voĉo sin trudas en la konversacion. „Hej! Ido-Movado esas hike!” Sara rigardas lin konfuzite. „Hike? Ĉu vi celas singulti?” La demando de Sara plikolerigas la spiriton. „Fi! Vu ne respektas ni! Mi forlasez la kunveno!” La korpo de Peter tremas forte kaj ŝajne svenas.
„Tio estas bona solvo. Sinjoro Couturat ja nur kondukus nin al marĉo!” Sara kolektas sian kuraĝon kaj starigas demandon al la du spiritoj. „Kara Hector, kara René, pri la nuna situacio de la Esperanto-movado: ĉu vi havas konsilon?” Hector estas la unua, kiu respondas. „Ĉu U. E. A. daŭre gvidas la Movadon? Starigu diversloke multajn Esperanto-Oficejojn en tre vizitataj stratoj, por ke la publiko volonte eniru kaj aĉetu kaj mendu.” Sara tuj reagas. „Kvazaŭ ĝi estus superbazaro!” Nun estas la vico de René. „Ju pli la literaturo esperanta kreskas, des pli la vortaro pligrandiĝas; kaj neniu povas kontraŭstari tiun rezultaĵon de la vivo mem de la lingvo. Verku, verku, verku!” Al René Sara respondas iom pli singarde. „Mi devas konfesi, ke mi neniun verkon skribis, eĉ pli honte, mi malmulte legas ...” Bram kaj Neva ŝajnas ĝemeti. „Kara fraŭlino,” deklaras Hector, „bonvolu lasi la eternan mondon veni al sia trankvileco. Tuj ekokupiĝu pri la tempa mondo! La peresperanta kaj poresperanta flankoj de nia movado ne estas tiel apartaj. Ili sin turnas proksimume al la sama publiko. Ekproduktu rezultaton en harmonio.” La korpoj de Bram kaj Neva tremetas delikate, kaj la du geamikoj ekvekiĝas. Same Peter revenas al konscio. La kandeloj subite estingiĝas.
Monato 2019/08-09
Estis sunaj varmetaj septembraj tagoj. La ĉielo bluis kiel infana okulo, febla vento karesis la vizaĝojn, la parko dolĉe dormetis en la silento. Ĉiutage, post la fino de la labortempo, Ljuben ŝatis piediri hejmen, ĝuante la trankvilajn septembrajn posttagmezojn. Ankaŭ nun li ekiris sur la vastan bulvardon kun la tilioj, kaj poste dekstren li eniris la parkon, kie la arboj similis al starantaj senmovaj gardistoj kun buntaj manteloj de flavaj, ruĝaj, brunaj folioj. La aŭtunaj floroj en la bedoj iom moviĝis pro la vento kaj kvazaŭ klinis sin por saluti lin.
Ĉe la eta lago en la parko dum la sunaj septembraj tagoj kolektiĝis pentristoj, kiuj prezentis siajn bildojn, kaj la loko ĉi tie similis al granda neordinara ekspozicio. Ljuben ŝatis trarigardi la pentraĵojn, konversacii kun la pentristoj, kiujn li bone konis, kaj foje-foje li aĉetis iun pentraĵon. Jam li havis sufiĉe da bildoj kaj revis iam fondi artgalerion, kie estos pentraĵoj de diversaj pentristoj.
Nun li malrapide pasis preter la ordigitaj bildoj, atente trarigardis ilin, esperante vidi interesan kaj neordinaran pentraĵon, sed la bildoj ne vekis lian atenton. Ja, Ljuben bone konis la stilon kaj pentroarton de multaj el la pentristoj, kiuj ekspoziciis bildojn ĉi tie.
Li daŭrigis malrapide iri, sed subite haltis. Sur unu el la benkoj estis ordigitaj kelkaj akvarelaj pejzaĝoj. Ljuben alrigardis ilin kaj surpriziĝis. La pentraĵoj estis neordinaraj. La pentristo, kiu pentris ilin, havis ege originalan stilon. Li kvazaŭ perceptis nekonatan miraklan mondon kaj talente pentris ĝin. La koloroj estis mirindaj. Ljuben mire rigardis la bildojn. Ili ravis lin per ia naiveco, sincereco, radiantaj lumon kaj ĝojon. Senteblis la forta inspiro kaj jubilo de la pentristo.
Ljuben ĉirkaŭrigardis por vidi la pentriston, sed proksime al la bildoj estis neniu. Ĉe la najbara benko staris oĉjo Petko, maljuna konata pentristo, kiun Ljuben bone konis.
– Oĉjo Petko, kiu pentris tiujn ĉi pentraĵojn? – demandis Ljuben.
La maljunulo ekridetis kaj montris al la lago.
– Jen, li estas tie – diris oĉjo Petko.
Ljuben rigardis al la direkto, kiun montris la maljuna pentristo, sed tie li vidis nur kelkajn knabojn, kiuj pilkludas.
– Kie? – demandis Ljuben.
– Tie – denove diris oĉjo Petko – la blondhara bubo, kiu nun kuras al la pilko.
– Ĉu li pentris la pejzaĝojn? – ne kredis Ljuben.
– Jes – respondis la maljunulo. – Lia nomo estas Ruslan, kaj de tempo al tempo li venas ĉi tien.
Kaj oĉjo Petko vokis la knabon:
– Ruslan, venu ĉi tien. Tiu ĉi sinjoro deziras paroli kun vi.
Sendezire la knabo proksimiĝis al ili. Li estis pli-malpli dekjara kun densa blonda hararo, helbluaj okuloj kiel du vitraj globetoj kaj ruĝaj vangoj pro la kurado, similaj al maturaj pomoj.
– Ruslan, ĉu vi pentris tiujn ĉi pejzaĝojn? – demandis Ljuben.
– Jes – respondis la knabo.
– Do, vi ŝatas pentri – diris Ljuben.
– Jes.
– Kaj kial vi alportis ĉi tien la pentraĵojn?
Tiu ĉi demando iom embarasis la knabon. Li alrigardis malsupren al siaj elfrotitaj ŝuoj, kaj liaj longaj palpebroj kaŝis lian rigardon. Kelkajn sekundojn li silentis, kaj poste mallaŭte li ekparolis:
– Mi bezonas monon ...
– Kial? – miris Ljuben.
– Mi deziras havi poŝtelefonon. Ja, ĉiuj infanoj havas poŝtelefonon ...
– Ĉu viaj gepatroj ne povas aĉeti al vi poŝtelefonon? – demandis Ljuben.
– Mia patrino ne laboras. Oni maldungis ŝin. Mi ne havas patron; mi ne scias, kiu li estas.
Ljuben alrigardis la knabon, poste denove la pentraĵojn, kiuj staris sur la benko, kaj malrapide diris:
– Bone. Mi aĉetos du viajn pejzaĝojn. Tamen promesu, ke vi daŭrigos pentri.
La okuloj de la knabo ekbrilis.
– Vi havos poŝtelefonon, sed diru al mi, pri kio alia vi revas? – demandis Ljuben.
La knabo eĉ ne hezitis kaj tuj respondis:
– Kiam mi estos plenaĝa, mi faros ekspozicion en la urba artgalerio, kaj mia patro, kiun mi ne konas, venos, trarigardos miajn pentraĵojn kaj vidos, ke mi fariĝis pentristo.
– Iam vi certe faros grandan ekspozicion, kaj via patro certe venos vidi ĝin – diris Ljuben. – Nun mi prenos tiujn ĉi du pentraĵojn.
Ljuben proksimiĝis al la benko, prenis du pentraĵojn kaj donis al Ruslan kelkajn monbiletojn.
– Mi certas, ke vi fariĝos fama pentristo – diris Ljuben kaj foriris.
Dimitrije Diso JANIČIĆ
Monato 2019/11
Mi estas ordinara homo.
En entrepreno mi estas gvidanto de parto de la firmao. Mi bone konas la laboron, kaj ĉiuj diras, ke mi estas bona fakulo kaj bona estro de tiu parto de la firmao. Sed en la ĉiutaga vivo kaj en kontaktoj kun homoj ekster la entrepreno mi estas ordinara malfortulo. Mi ne povas komenci la plej ordinaran interparoladon en rilatoj kun aliaj, aparte kun virinoj. Dum interparolado kun aliaj homoj pri ĉiutagaj aferoj, mi estas embarasiĝema, mi ne scias, pro kio, sed mi ofte diras ion, kion oni ne povas ligi kun temo de interparolo, mi estas konfuzita, eĉ ne scias pardonpeti, kiam mi faris ian maltrafon.
Mi cetere estas ordinara juna homo, dudek-naŭ-jara, finis ĉe ekonomika fakultato; mi estis bona studento. Loĝas mi en malgranda loĝejo, kiun por mi aĉetis la gepatroj. Mi havas ankaŭ modestan sed novan personan veturilon kaj tre solidan salajron. Mi diras al vi: tute ordinara homo kaj ankaŭ tute ordinara malfortulo mi estas.
Iuj miaj konatoj diras, ke mi estas ekstravaganculo, ke mi estas sklavo de miaj kutimoj. Mi ellitiĝas je precize difinita horo. Post la matena tualeto, mi trinkas ankaŭ precize difinitan markon de kafo. Mi interaranĝas kolorojn de miaj vestoj laŭ iuj miaj, nur miaj, reguloj. Se vi demandus min, kial mi ĝuste tiel faras, mi ne povus klarigi.
Vendrede ĉiufoje, post la fino de la laboro, mi pasumante eniras kafejon, kiu situas en strato proksima al mia loĝejo. Tie mi sidas ĉiam sur la sama loko, trinkas ĉiam saman specon de nigra biero kaj legas ĉiam la saman taggazeton. Ĉi tie mi silentas unu horon, eble interŝanĝas kelkajn vortojn kun kelnero; poste mi pagas kaj tiam foriras hejmen.
Ĉiuj gastoj – ofte ili estas homoj el mia ĉirkaŭaĵo – konas unu la alian kaj konas min kiel strangulon, sed mi ne parolas kun ili. En la kafejo ĉiuvendrede oni gardas „mian” lokon. Kelneroj al mi alportas trinkaĵon kaj gazeton, eĉ ne demandante, kion mi deziras.
Vesperiĝis – pli bone estus diri, ke la ĉielo hirtiĝis kaj malheliĝis. Mian gazeton prilumis nur elektra lampo super la servotablo.
Subite, iuj varmetaj teneraj manplatoj subtile kovris miajn okulojn kaj sonora virina voĉo ekparolis:
– Vi divenu, kiu mi estas!
– Fakte, mi ne povus scii! – mi respondis al tiu virina voĉo.
Kiam mi min turnis, antaŭ mi staris tre bela juna virino, kiu surprizite rigardis min per du nigraj larĝe malfermitaj okuloj.
– Ho ve! Ho ve! Mi pardonpetas! Mi pardonpetas centfoje! Mi opiniis, ke vi estas iu alia! Mi centfoje pardonpetas pro tiu miskompreno! Mi opiniis, ke vi estas mia parenco. Mi eraris! – La nigraj okuloj rigardis min petegante.
– Ne grave, sinjorino, ne grave! Okazis nenio terura! – mi respondis rigardante en tiajn belajn nigrajn okulojn, en kies profundeco vibris diableca flameto.
Pardonpetinte, ŝi foriris al alia fino de la servotablo, mendis kafon, kaj restis sidanta tie, verŝajne atendante iun.
Tempo pasadis, sed neniu alvenis.
Mi estis konfuzita. Sammomente mi estis surprizita pri mia agmaniero. Imagu, mi en tiaj okazaĵoj nur murmuris ion sensencan, absurdan, direktante la rigardon al alia flanko. Ĉi-foje mi respondis, rigardante en la okulojn de la virino. Tiuj okuloj, en kiuj mi vidis diabletojn, almenaŭ tiel ŝajnis al mi, tute ne eliris el mia kapo kaj daŭre obsedis min. Kvankam neniu alvenis ĉe ŝi, mi ne havis kuraĝon inviti ŝin kuntrinki.
Ekstere komenciĝis tempesto. Unue ekblovis vento, kaj poste venis vera pluvego. Terure, kvazaŭ la ĉielo malfermiĝus. Mi ne povis forpreni mian rigardon de la nigrokula fraŭlino.
Rigardante miadirekten, ŝi ekridetis. Tiu rideto al mi ŝajnis neordinara: ŝi ridetis per la tuta vizaĝo, sed aparte ŝiaj okuloj ludis kiel oleo sur diafana akvo.
La gastoj de la kafejo unu post la alia foriris. La fraŭlino probable iun atendis, sed tiu ne alvenis. La pluvego ne ĉesis. Ankaŭ mi ekmoviĝis. Tamen, irante apud la fraŭlinon, mi demandis:
– Permesu, ke mi veturigu vin hejmen! Antaŭ la kafejo staras mia aŭto. La pluvego estas forta. – Mi tion diris kvazaŭ infanan poemeton.
Ŝi ekĝojis, sed diris, ke ŝi loĝas malproksime en malnova parto de la urbo. Mi diris, ke tio ne estas grava.
En la aŭto mi denove iĝis la malnova konfuzulo, sed ŝi senĉese babiladis. Ŝi rakontis, ke ŝi finis sian studadon sed ankoraŭ ne trovis laboron; ŝi deziris laboron ie proksime, ĉar en la urbo vivas ŝiaj maljunaj gepatroj. Ne, ŝi ne havas fraŭlan koramikon; ŝi volas esti bona studentino, kiu prizorgas maljunajn gepatrojn; ili ne havas monon por pagi ŝiajn studojn. Ŝi en la kafejo atendis parencon, kiu promesis helpi ŝin trovi laboron. Tiun parencon ŝi longtempe ne vidis ...
Mi nur sporade ĵetis rigardon al ŝi, sed ŝi multe plaĉis al mi. Ŝajnis, ke ŝi fariĝis pli serena, pli ĝoja en mia aŭto. Mi povis diri nenion, nur „jes” kaj „ne”. Tiel forte ŝi influis min.
Mi veturigis ŝin en alian parton de la urbo, kaj haltis antaŭ dudeketaĝa apartamentaro. Estis mi tre konsternita: mi forgesis demandi ŝin pri la nomo, telefonnumero, numero de loĝejo, adreso ... Ankoraŭ pluvis. Ŝi ĝentile dankis kaj forkuris al la enirejo de la apartamentaro. Mi forveturis hejmen.
Restante sola, mi diris al mi mem, ke mi estas granda kaj nekorektebla stultulo, kaj mi tion ripetadis la tutan sekvan semajnon.
En mia kapo, sendepende de mia volo, enloĝiĝis la nigraj okuloj de tiu bela virino, kies familian nomon kaj voknomon mi, stultulo, ne konis. Tiuj nigraj okuloj ĝenis, ke mi koncentriĝu dum la laboro, dum negocaj kunvenoj. Mi malbone dormis kaj ofte forgesis tagmanĝi kaj vespermanĝi.
Vendredon mi denove alvenis en „mia” kafejo.
Kaj – imagu – sur tiu „mia” seĝo en la kafejo sidis ŝi, trinkante kafon kaj parolante kun kelnero.
Ŝi ne rimarkis min. Mi aliris, kovris per miaj manplatoj ŝiajn okulojn kaj diris:
– Divenu, kiu mi estas?
Ŝi ekparolis mian nomon kaj rapide daŭrigis:
– Mi atendis vin! Mi opiniis, ke vi ne alvenos, sed kelnero klarigis, ke vi ... – Ŝi diris multon unuspire, mezurante min per siaj penetremaj nigraj okuloj.
Tiam ni oficiale konatiĝis.
Kaj poste ...
Pasis kvin monatoj. Ni nun preparas geedziĝon. Ni konkludis, ke ne eraro, sed feliĉa cirkonstanco baptopatris al nia ligo, nia estonta geedzeco.
Mi plue estas faka gvidanto en la firmao, sed nun mi ne estas fuŝulo en la ordinara ĉiutaga vivo. Ŝi, mia nigrokula belulino, vekis en mi iun dormantan parton, pri kiu mi ne sciis.