Monato 2014/01
Viktor ofte sonĝis unu saman sonĝon. Kompreneble ne ĉiun semajnon, sed du aŭ tri fojojn monate, aŭ po ses monatojn foje. Matene, kiam li vekiĝis, li estis feliĉa, ke li spertis tiun ĉi sonĝon. Li certis, ke post ĉi sonĝo io bona okazos al li. Li stariĝis de la lito ridante kaj sciis, ke la tago estos hela kaj neordinara. Kompreneble nenio neordinara okazis, sed Viktor estis ĝoja, ke denove li sonĝis sian ŝatatan sonĝon. Iam li forgesis pri la sonĝo, sed pasis tempo, kaj denove li sonĝis ĝin.
La sonĝo komenciĝis rutine. Unue Viktor vidis ŝin en grandega nekonata stacidomo, kie estis multaj homoj, kiuj verŝajne veturos aŭ alvenis. Viktor vagis en la stacidomo tien kaj reen, kvazaŭ li serĉus iun. En la unua momento li ne sciis, kiun ĝuste li serĉas, sed poste rememoris, ke li serĉas knabinon, ne tre altan, kun nigra jupo kaj nigra mantelo, tre mallonga, simila al jako. La knabino havis nigran hararon, kaj ŝiaj okuloj brilis kiel kaŝtanoj.
Viktor vagis inter la homoj, inter valizoj kaj sakoj, kaj serĉis la knabinon. Li ne sciis ŝian nomon, nek de kie ŝi estas, nek kial ŝi troviĝas en la stacidomo, sed li certis, ke ŝi estas ie ĉi tie, inter la multaj homoj, kaj neatendite, subite li vidos ŝin en la tumulto, kaj tuj li rekonos ŝin. Li nepre trovos ŝin. Li bone sciis tion kaj daŭre serĉis ŝin.
Viktor vekiĝis, ne trovinte la knabinon, sed li estis ĝoja kaj kontenta, ke denove li sonĝis tiun ĉi sonĝon kaj denove en la sonĝo li serĉis la neordinaran belan kaj enigman knabinon en la nekonata kaj brua stacidomo.
Viktor tre bone sciis, kial li sonĝas tiun ĉi sonĝon. Li ne bezonis deĉifri ĝin kaj ne demandis sin, kion sugestas al li la sonĝo. La sonĝo nur memorigis al Viktor okazintaĵon de antaŭ tre longa tempo, kiam li estis studento, dum la foraj jaroj de la juneco, plenaj je aventuroj. Tiam Viktor ludis gitaron en studenta ĵazbando, kaj en junio la bando devis partopreni en muzikfestivalo en la urbo Berlino, Germanio. La bando forveturis, sed Viktor devis veturi du tagojn pli malfrue, ĉar li havis ekzamenon en la universitato.
Tiam, antaŭ jaroj, oni kutime veturis per vagonaro. Nur la homoj, kiuj havis pli da mono, povis permesi al si veturi per aviadilo, sed la studentoj veturis per vagonaro.
La veturado komenciĝis bone. En la Sofia stacidomo Viktor eniris en la vagonaron, trovis la kupeon, en kiu estis lia rezervita loko, sidiĝis kaj komencis trafoliumi iun ĵurnalon. Lia pakaĵo ne estis granda: nur valizo kaj gitaro.
La vagonaro devis trapasi Rumanion, Hungarion, Ĉeĥion. En Rumanio pluraj homoj veturis per tiu ĉi vagonaro. En la kupeo oni parolis diversajn lingvojn: bulgare, rumane, hungare. Viktor sidis en la angulo, ĉe la fenestro, kaj silentis. De la longa veturado li estis laca, kaj antaŭ Budapeŝto li nesenteble ekdormis. Verŝajne lia dormo estis profunda, ĉar li eksentis, ke iu forte skuas lian ŝultron kaj provas veki lin. Viktor malfermis la okulojn kaj vidis viron en uniformo. La viro diris ion al li en nekonata kaj nekomprenebla lingvo. Post kelkaj sekundoj Viktor divenis, ke la viro estas konduktoro, kiu parolas hungare kaj verŝajne petas de li la veturbileton por kontrolo. Viktor prenis la jakon, kiu pendis sur la hoko, kaj enigis manon en la poŝon por elpreni la bileton, sed tuj li stuporiĝis, sentante glacian ŝviton. La poŝo estis malplena, kaj la bileto ne estis en ĝi. Mankis la vojaĝpasporto kaj la monujo. Viktor saltis ekscitita kaj detale traserĉis ĉiujn poŝojn de la jako, sed ili estis tute malplenaj. Li restis staranta en la kupeo, senmova, kvazaŭ fulmo estus trafinta lin. Li rigardis al la pakaĵbreto kaj konsternite rimarkis, ke lia valizo kaj gitaro same mankas. Per freneza rigardo li ĉirkaŭrigardis. En la kupeo sidis nur viro kaj virino. Viktor memoris, ke antaŭ lia ekdormo en la kupeo estis du junuloj, kiuj verŝajne delonge forlasis la vagonaron kun liaj valizo kaj gitaro kaj ĉio, kio estis en liaj poŝoj.
Per gestoj kaj per mienoj Viktor provis klarigi al la hungara konduktoro, ke oni prirabis lin kaj nun li havas nek bileton, nek pasporton, nek monon. La konduktoro verŝajne bone komprenis lin de liaj tragikaj mienoj, gestoj kaj larmoplenaj okuloj. La konduktoro klarigis al Viktor, ke li devas eltrajniĝi ĉe la Budapeŝta stacidomo kaj tie iel trovi solvon de la problemo, ĉar sen bileto kaj sen pasporto li ne povas daŭrigi la veturadon al Germanio. Tio estis la sola eblo.
Terurita, senespera kaj kolera Viktor desupris ĉe la Budapeŝta stacidomo kaj restis sur la kajo, ĝis la vagonaro ekiris kaj malaperis en la foro. Estis la deka horo vespere kaj Viktor ne sciis kion fari. Por li la hungara lingvo sonis kiel nekomprenebla kaj mistera magiparolo. Al neniu li povis klarigi, kiu li estas kaj kio okazis al li. Neniu povis kompreni lin. De la stacidoma laŭtparolilo melodia ina voĉo konstante informis la vojaĝantojn, kiu vagonaro ekveturas kaj kien kaj kiu vagonaro alvenas kaj de kie, sed Viktor eĉ vorton ne komprenis. Unuan fojon en sia vivo li estis en Hungario, en Budapeŝto, kaj ĝis nun li eĉ ne interesiĝis, ĉu en Budapeŝto estas bulgara ambasado, kie ĝi estas kaj kiel li povas trovi ĝin por aranĝi sian revenon al Bulgario.
Li staris sur la kajo, gapante al la reloj, kiuj brilis kiel senfinaj gitaraj kordoj. Ĉio, kion li imagis kaj revis pri la ĵazfestivalo en Berlino, subite ruiniĝis, ekkrevis kiel sapa veziko. Jam estis klare, ke li vidos nek Germanion, nek Berlinon, sed ankoraŭ li ne sciis, kiel li sukcesos reveni en Bulgarion. Li sentis sin kvazaŭ en dezerto, kaj verŝajne li povus pli facile eliri el sabla dezerto ol el tiu ĉi grandega Budapeŝta stacidomo.
Li estis ĉagrenita, ke oni prirabis lin. Li restis sen mono, sen pasporto, sed pli forte doloris lin la ŝtelo de la gitaro. Ĝi estis nova, elektra, multekosta gitaro el Britio. Lia patro tre malfacile sukcesis aĉeti ĝin. Similaj gitaroj ne estis aĉeteblaj en Bulgario. Lia patro petis sian amikon, kiu estis diplomato en Britio, kaj li tie aĉetis ĝin. Por Viktor la gitaro estis kiel viva estaĵo, pli kara ol frato aŭ fratino. Li tre ŝatis ĝin, kaj nun li suferis pri ĝi kiel pri la perdo de proksima homo. Li neniam plu vidos sian gitaron, kaj neniam plu li havos alian tian gitaron.
La kajo iĝis senhoma, Viktor devis eniri la atendejon de la stacidomo kaj atendi tie ĝis mateno. Li provis trankviligi sin per la vortoj, ke la mateno estos pli prudenta ol la nokto, sed li tute ne certis, ke tiu ĉi proverbo helpos lin. Li eniris la grandegan atendejon kaj sidiĝis sur unu el la benkoj. En la atendejo videblis multe da homoj. En la angulo kuŝis kelkaj gejunuloj sur gumaj matracoj. Eble estis junulara grupo, kiu devis atendi frumatenan vagonaron. Viktor sidis sur la malmola ligna benko kaj gapis sencele. La montriloj de la granda murhorloĝo apenaŭ moviĝis. Viktor jam estis malsata kaj dormema. Eble tiu ĉi nokto estos por li senfina. Li rimarkis, ke kontraŭ li sur la benko sidas junulino, eble du aŭ tri jarojn pli aĝa ol li. Ŝi havis nigran hararon kaj brilajn okulojn. Ŝi sidis sola, kaj por Viktor ne estis malfacile konjekti, ke ŝi estas el tiuj virinoj, kiuj diskrete promenas en la stacidomoj kaj serĉas virojn por unu nokto. Li provis ne rigardi ŝin, por ke ŝi ne opiniu, ke li deziras utiligi ŝiajn servojn.
Ŝi ne estis tre bela, sed ŝiaj ĉarmaj okuloj forte allogis. Eble ŝi estis dudekdu- aŭ dudektri-jara kun sukoplenaj lipoj, similaj al ĉerizoj, kaj ŝi havis delikatajn brovojn, kaj en ŝiaj malhelaj okuloj ludis pasiaj briloj. Ŝiaj vestoj aspektis modestaj kaj ordinaraj. Verŝajne ŝi estis tiel vestita, por ke ŝi ne diferencu de aliaj junulinoj. Ŝi surhavis nigran jupon, helbluan bluzon kaj nigran mantelon, kiu ne estis butonumita. Sub la bluzo ŝiaj mamoj aspektis malmolaj kiel maturaj persikoj. Ŝia kolo estis blanka kiel lakto. Viktor provis ne rigardi ŝin, tamen de tempo al tempo li rapide alrigardis ŝin. La junulino sidis sur la benko kaj ŝajnigis, ke ŝi ne rimarkas la homojn ĉirkaŭ si, sed foje-foje ŝi ekridetis al iu el la viroj, kiuj pasis preter ŝi. Viktor opiniis, ke ŝi ne rimarkas lin, sed subite li kvazaŭ rigidiĝis. La junulino ekstaris de la benko kaj proksimiĝis al li, ridante afable. La junulino sidiĝis ĉe Viktor kaj diris al li “Saluton” angle. Viktor provis germanlingve klarigi al ŝi, ke li ne bezonas virinon. Poste li diris, ke li estas bulgaro kaj ne parolas hungare. Je lia granda surprizo la junulino respondis al li germane:
„Jes, mi vidas, ke vi estas fremdlandano, tamen mi ne supozis, ke vi estas bulgaro. Neniam mi parolis kun bulgaro. Kial vi estas ĉi tie, en la stacidomo nokte?”
Viktor klarigis al ŝi, ke li estas studento kaj veturis al Germanio, sed en la vagonaro oni prirabis lin kaj nun li estas sen mono, sen pasporto, sen valizo kaj gitaro. Nun li atendas la tagiĝon, kaj li provos trovi la bulgaran ambasadon. Ŝajne ŝi bone komprenis lin, tamen ne dank' al lia fuŝa germana lingvo, sed de liaj kompatindaj mienoj kaj aspekto.
„Ne maltrankviliĝu”, diris ŝi gaje. „Ĉio estos en ordo. Mi helpos vin. Kiam tagiĝos, mi akompanos vin al la bulgara ambasado.”
„Ĉu vi helpos min?” demandis Viktor embarasite, kaj tuj li konstatis, ke la demando eksonis tre stulte.
„Kial ne? Iu devas helpi vin. Sola vi ne povas orientiĝi en Budapeŝto. La urbo estas granda.”
Tion ŝi diris tiel firme, ke Viktor nenion povis aldoni.
„Eble vi estas malsata?” demandis ŝi.
„Ne”, respondis Viktor rapide, kvankam li vere estis tre malsata.
„Kial ne? Vi sidas ĉi tie kiel ŝtonigita jam pli ol unu horon kaj duonon. Dum tiu ĉi tempo mi certe mortus pro malsato. Venu kun mi.”
Ŝi stariĝis kaj kaptis lian manon. Viktor eksentis ŝian molan varman manplaton, kaj lia koro ektremis pro emocio. Nevole li ekdeziris pli forte teni ŝian manon. Li alrigardis ŝiajn fingrojn. Ili estis longaj, maldikaj kaj fajnecaj kiel fingroj de violonludistino. Sur ŝiaj etaj ungoj estis perlamotkolora lako. Ŝi gvidis lin al alia flanko de la atendejo. Ili haltis antaŭ kiosko, kaj ŝi mendis sandviĉon kun senalkohola trinkaĵo. Viktor vere estis tre malsata kaj tuj komencis manĝi la sandviĉon. Ŝi rigardis lin manĝi, kaj verŝajne kaŝe ŝi ridetis al li.
„Kiel vi nomiĝas?” demandis ŝi.
„Viktor. Kaj vi?”
„Ilona.”
Eble ŝia nomo ne estis Ilona, tamen por Viktor tute egalis, ĉu ŝi nomiĝas Ilona aŭ iel alie.
„Ĉu vi deziras trarigardi la noktan Budapeŝton?” demandis Ilona.
Dum sekundoj Viktor hezitis, sed li pripensis, ke nenio pli malagrabla povas okazi al li ol tio, kio okazis en la vagonaro. Li havis nek pasporton, nek monon. Oni povis nenion plu ŝteli de li. Dum tiu ĉi tago al li okazis sufiĉe da malbonaĵoj, kaj eble nenio pli malbona okazos. Li scivolis, kion montros al li Ilona.
„Jes”, respondis Viktor.
Ŝi denove manprenis lin, kaj ili ekiris al la elirejo de la stacidomo. Eble li ne havos alian eblon trarigardi Budapeŝton, meditis Viktor. Verŝajne Ilona decidis ĉi nokton ne serĉi virojn, sed dediĉi ĝin al li, kaj Viktor ne povis klarigi al si mem tiun ĉi ŝian subitan decidon, sed iam homaj agoj estas strangaj kaj nekompreneblaj. Ofte en la homaj agoj ne estas logiko kaj konsekvenco. Vane oni serĉas logikan klarigon kaj provas diveni, kial la homoj agas tiel aŭ alie.
La nokta Budapeŝto estis fabela. Kiam ili eliris el la stacidomo, Viktor kvazaŭ enpaŝis en alian miraklan mondon. La larĝaj kaj senhomaj stratoj estis forte lumigitaj. La konstruaĵoj, silentaj kaj imponaj, similis al kasteloj, ornamitaj per skulptaĵoj. La domoj estis diversaj laŭ la arkitekturo, kvar- aŭ kvin-etaĝaj, belaspektaj. Man-en-mane Ilona kaj Viktor iris al Danubo. Ili haltis ĉe la bordo. La granda rivero fluis malrapide. En la nokta mallumo ĝi similis al glata veluro, kaj en ĝi respeguliĝis la lumoj de la urbo. La pontoj pendis kiel girlandoj. Ilona kaj Viktor ekstaris ĉe granda ponto kun du ŝtonaj leonoj.
„Tiu ĉi estas la ĉena ponto”, diris Ilona.
Sur la alia bordo videblis monteto, sur kiu estis blankaj turoj, same bone lumigitaj. Ĉio estis fabela. Al Viktor ŝajnis, ke li promenadas en la plej bela urbo de la mondo. Li forgesis la prirabon, la timon kaj la maltrankvilon. Ĉe li staris nekonata bela junulino, kiu donacis al li karan travivaĵon. En si mem Viktor ripetis ŝian neordinaran nomon „Ilona, Ilona”.
Ili transpasis la ponton kaj ekiris sur la alia bordo, de kie komenciĝis la monteto. Kvazaŭ nur ili estus en la granda, silenta kaj dormanta urbo. Ili iris supren al la pinto de la monteto, kaj Viktor jam deziris, ke tiu ĉi nokto ne finiĝu, ke la suno ne aperu kaj li restu kun Ilona por ĉiam. Li deziris daŭre senti ŝian molan varman manplaton, ŝiajn longajn tenerajn fingrojn. De tempo al tempo ŝi klarigis al li germane, kie ili estas, kiel nomiĝas la konstruaĵoj, preter kiuj ili pasas, sed li ne aŭskultis ŝin. Pli grave estis, ke ŝi iras apud li kaj li aŭdas ŝian melodian karan voĉon. Ili ekiris sur pado inter altaj arboj al la pinto de la monteto, al la blankaj turoj. Kiam ili ekstaris sur la turoj, komencis tagiĝi. Estis iom malvarme de la matena vento. Oriente la horizonto iĝis rozkolora. La suno malrapide leviĝis kaj lumigis ilin, starantajn sur la blankaj turoj. De tie bone videblis preskaŭ la tuta urbo. Sur la alia bordo de Danubo estis majesta konstruaĵo, kaj Ilona diris:
„Tio estas la parlamentejo.”
Iom malantaŭ ĝi estis la kupolo de granda katedralo.
„Tio estas la baziliko ‚Sankta Stefano’.”
Ili ekiris al la urbo.
„Ni iru al la bulgara ambasado”, diris Ilona.
Viktor iris malrapide. Li sciis, ke tiuj ĉi estas la lastaj minutoj kun Ilona. Neniam plu li vidos ŝin.
Antaŭ la ambasado ili disiĝis. Estis superflue demandi ŝin pri ŝia adreso. Certe ŝi ne diros ĝin aŭ eble afable evitos la demandon.
Multaj jaroj pasis de tiam. Matene, kiam Viktor vekiĝis post la bela sonĝo, li ne deziris kalkuli, antaŭ kiom da jaroj li renkontis Ilonan. Li daŭre serĉis ŝin en la sonĝoj, kaj ĉiam ŝajnis al li, ke, se li iros denove al Budapeŝto, li trovos ŝin tie, en la atendejo de la stacidomo sur la sama benko, kie la unuan fojon li vidis ŝin, kiam li estis studento.
Albisturo Kvinke
Monato 2014/02
Bailenambeann [baljenamjaun] estas mezgranda kampara urbo en Irlando. Tie mi loĝas kun mia kara edzino Hortensia Kvinke. Unu el la multaj amikinoj de ŝi estas iomete timiga sinjorino nomata Feileastram Murphy. (La gaela vorto Feileastram signifas „irido”, kiu laŭ PIV estas nomo de „staŭdoj kun plejofte glavoformaj folioj, kun rizomo vertikala aŭ bulboforma, kaj kun grandaj, tre okulfrapaj [...] floroj” – ne tute maltrafa priskribo de la menciita amikino de Hortensia. Tamen tiu fakto havas neniun rektan rilaton al ĉi tiu kroniko.)
La sinjorino Feileastram Murphy ne plu estas la eleganta juna flegistino, kiu iam laboris en nia loka malsanulejo, kaj dumtempe en diversaj hospitaloj en la orientaj landoj de la Profeto. Antaŭ longe ŝi emeritiĝis kaj nun estas sufiĉe aĝa. Ŝi povas rakonti pri multaj interesaj epizodoj el sia eventriĉa kariero. Tion ŝi faras kun humuro, sed ankaŭ kun certa glava akreco, ĉar ŝi ne toleras la stultaĵojn de malpli inteligentaj personoj.
En la hodiaŭa Irlando loĝas homoj de eksterlanda deveno, kiuj praktikas malsamajn religiojn, aŭ kiuj havas neniun religian kredon. Tamen, ĝi ankoraŭ estas precipe katolika lando. Plie, ĝi estas lando, kie de temp’ al tempo okazas mirakloj. Cinikuloj asertas, ke kredo je mirakloj estas antikva superstiĉo. Laŭ ili, tiaĵo simple ne okazas. Ili estas iluzioj de simplaj mensoj kaj trompoj fare de malhonestuloj. Pli moderaj homoj akceptas, ke la sanktaj skribaĵoj enhavas rakontojn pri mirakloj, sed aldonas, ke la epoko de mirakloj finiĝis kun la forpaso de la apostoloj kaj la antikvaj sanktuloj.
Malgraŭ tiaj asertoj, ĉiujare miloj kaj miloj da irlandanoj faras pilgrimon al Lurdo, Fatimo kaj aliaj sanktejoj. Precipe popularaj inter malsanuloj estas la pilgrimejoj, kie, laŭraporte, aperis la Sankta Virgulino de la Senpeka Koncipiteco. Kompreneble, ne ĉiuj, kiuj deziras serĉi sanon en tiaj ekzotaj lokoj, povos tien vojaĝi, sed feliĉe, pli proksime
al ties hejmo, estas la sanktejo Knock (Cnoc Mhuire en la irlanda lingvo) en la okcidentirlanda graflando Mayo, kie en
la jaro 1879, dek kvin vilaĝanoj vidis figurojn de la Sankta Virgulino, Sankta Jozefo kaj Sankta Johano la Evangeliisto, sur la gabla muro de la paroĥa preĝejo. (Kiel ili kapablis rekoni kaj distingi la tri sanktulojn, estas neklare, sed neniu
rajtas dubi pri ilia sincereco.)
Sed nun ni revenu al niaj ŝafoj, kiel kutimas diri niaj francaj amikoj. La ŝafoj en tiu kazo estas Hortensia kaj ŝia amikino la flegistino Feileastram Murphy. La estimataj legantoj eble scias, ke ĝis antaŭ nur malmulte da jardekoj, tuberkulozo estis unu el la ĉefaj kaŭzoj de malsano kaj morto en la Verda Insulo. Suferantoj de tiu grava morbo estis internigitaj – kelkfoje dum jaroj, en sanatorioj, kiuj abundis en la lando. Ĉar efikaj kuraciloj kontraŭ tuberkulozo tiam ne estis konataj, preskaŭ la sola rimedo por mildigi ĝiajn simptomojn konsistis el freŝa aero. Ĝenerale la sanatorioj estas unuetaĝaj konstruaĵoj kun longaj malfermitaj verandoj. Ĉiutage, dum preskribita tempo, la pacientoj, varme vestitaj kaj ŝirmitaj per lankovriloj, devis kuŝi ekstere, sur litoj aŭ brankardoj. Tiuj, kiuj ne mortis, sed montris signojn de resaniĝo, progresis etape: unue, oni povis ellitiĝi
kaj sidi sur apudlita seĝo; due, oni rajtis iom pied-iri ene de la ĉambro aŭ en la koridoroj; trie oni rajtis vesti sin kaj promeni en la ĉirkaŭa tereno aŭ ĝardeno de
la malsanulejo. Feliĉuloj, kiuj atingis la kvaran kaj lastan etapon kaj montris signojn de vera resaniĝo, rajtis hejmeniri.
Unu el la pacientoj en la sanatorio, kie laste deĵoris Feileastram Murphy, estis iu sinjoro, kies nomo estis Aloisius O’Grady. Li estis eta viro, ĉiam bone prizorgata, kombita, razita, Pli moderaj homoj akceptas, ke la sanktaj skribaĵoj enhavas rakontojn pri mirakloj, sed aldonas, ke la epoko de mirakloj finiĝis kun la forpaso de la apostoloj kaj la antikvaj sanktuloj. kaj de digna aspekto. Venis la ĝoja tago, kiam li decidis, ke li sentas sin sufiĉe vigla por promeni ekstere, do li vestis sin per sia dimanĉa kompleto, siaj plej pimpa ĉapelo, palto, kaproledaj gantoj, kaj nigraj ŝuoj, prenis sian kanan promenbastonon, kaj paŝis al la elirejo, kie li estis haltigita de severa vira asistanto, kiu baris al li la vojon. „Ne, sinjoro O’Grady!”, deklaris la gardisto. „Hodiaŭ vi iros kun la grupo, kiu veturos al Knock.”
„Do, bone”, respondis la bona Aloisius. „Mi estas tute preta.” „Ne”, obĵetis la servisto, konsultante liston de nomoj, kiun li tenis en la mano. „Vi devas kuŝi kaj esti portata sur brankardo. Sur la listo vi aperas kiel brankarda paciento.”
„Stultaĵo!” kriis O’Grady. „Vi vidis, ke mi ne bezonas kuŝi. Mi iros sur miaj propraj piedoj al la veturilo. Mi fajfos pri via brankardo.” La asistanto insistis: „Laŭ la reguloj, vi devas iri sur la brankardo, aŭ vi restos ĉi tie kaj rezignos pri la pilgrimado.”
Eble mi devas klarigi, ke estis kutime dumsomere aranĝi, ke pacientoj el sanatorioj kaj malsanulejoj, kiuj ne estis tro feblaj por esti transportataj, vojaĝu al sanktejo, kie oni faradis preĝojn por kuracado kaj dia graco. Por la piuloj tio estis vera spirita pilgrimo, sed plifrivoluloj traktis ĝin kiel gajan ekskurson kaj bonvenan interrompon de la monotona hospitala rutino. Provizinte sin per boteloj da biero kaj sandviĉoj, tiuj friponoj ĝojigis la vojaĝon per drinkado, kantoj kaj ŝercoj. Kaj inter sanaj anoj de la sekulara publiko, kaj ne tro malsanaj gajuloj, tiaj okazoj estis ĉiama preteksto por craic (irlanda esprimo por festo kaj gaja kunestado).
Ĉiaokaze, nia bona Aloisius kunvojaĝis surbrankarde al la Knocksanktejo. Alveninte tie, la brankardoj kaj rulseĝoj de la pacientoj estis vicigitaj antaŭ la altaro en la baziliko, kaj komenciĝis la diservo, dum kiu la pastroj preĝis por la kuraco de la malsanuloj kaj beno por la ĝeneralaj ĉeestantoj. Ĉiuj atendis pacience kaj esperplene. Kelkaj, kiuj ne trovis lokon en la baziliko, kaj devis atendi ekstere, eĉ asertis, ke ili rimarkis misteran movadon de la suno.
La diservo daŭris pli kaj pli longe, kaj Aloisius komencis tediĝi. Liaj kruroj rigidiĝis pro la iom malkomforta veturado dum kuŝado sur malmola brankardo. Li sentis bezonon malstreĉi la membrojn, do li prenis sian bastonon, kiu akompanis lin sur la brankardo, kaj ekstaris antaŭ la ekstaza kongregacio. „Eh! Miraklo!” kriegis la ĉeestantoj. „Gloro al Dio! Gloro al Jesuo! Gloro al Nia Sinjorino!”
Aloisius ignoris la entuziasman reagon de la kongregacio. Li urĝe bezonis urini. Li eliris el la preĝejo kaj tuj direktis siajn paŝojn al la plej proksima trinkejo. Post vizito al la tiea necesejo, kiu malpezigis lian vezikon, li proksimiĝis al la verŝejo, kaj replenigis ĝin per kelkaj pajntoj da bona irlanda portero, kaj por kontentigi sian malsatan stomakon li mendis grandan sandviĉon de bruna pano kun sangkolbaso kaj lardo. Vere, li sentis sin renovigita, vigla kaj sana. Kiu povus aserti, ke tio ne estis reala miraklo?
Kiel trafe komentis mia kara Hortensia – Benata la popolo, kiu loĝas en lando, kie tiaĵoj povas okazi! Albisturo Kvinke
Eriko NAVARO
Monato 2014/03
Nekredeble!!! ... Post tiom longe kiel kvin jardekoj, ankoraŭ nestas profunde enradikiĝintaj en mia memoro tiuj voluptaj momentoj de ni ambaŭ junaĝe travivataj, kaŝe for de scivolaj rigardoj. Ĉar tiutempe ni loĝis kune kun familianoj en la sama domo, ne eblis niaplaĉe ami nin kaj libere ... revi! Tamen, tiuj kvazaŭ sekretaj rilatoj, kvankam rapidflugaj kaj tial neniam ĝisfine sukcesintaj, estis ja plezurigaj kaj paradokse spicaj ĝuste pro nia timo esti surprizitaj de tieuloj.
Pli ol ĉio, mi neniam kapablis forgesi tiun unuan fojon, kiam post enlitiĝo de la aliaj domanoj ni sidis ĉe la kuireja manĝotablo, kaj sur ĝi ekludis per mankaptado de glitanta vitra globeto. Sub la plato de tiu kruda meblo niaj genuoj kolizietis, sed ne kverelis; male ili rifuzis malapogiĝi unu de la alia, forte algluiĝintaj kiel niaj rigardoj.
Bedaŭrinde hontotimo pezis sur nin, kvazaŭ ni estus farintaj ian abomenindaĵon. Sed tiu momento miaflanke signifis seriozgravan prologon de eblonta geedziĝo inter ni. Tamen, kaŭze de via tiama devontigo al stranga fianĉiniĝo per korespondado kun alilanda ulo, mi ne ĝustatempe plenesprimis mian sintenon tiurilate.
Similaj teneraj okazaĵoj ripetiĝis plurfoje, ĝis ...
... Ĝis iutage mi kuraĝis inviti vin malŝlosi viaflanke la trairpordon inter niaj du apudaj dormoĉambroj, kaj vi ... senhezite konsentis – ĉu vi forgesis? Mi ne! ...
– Malvarmega estis tiu vintra nokto, dum mi pacience atendis enlitiĝon de ĉiuj aliaj kaj postan silentiĝon en la loĝejo. Intertempe mi intime certiĝis, ke mi devus nepre deteni min de iu ajn kompromita ago endanĝerigonta vian virinan honoron, cele senmakulan geedziĝon.
Kiel eble plej malbrue mi sukcesis forŝovi mian vestoŝrankon de antaŭ la komuna trairejo; mia mano samzorge turnis la klinkon de la pordo, kaj ĝin antaŭenpuŝis kvazaŭ ŝtelisto surprizonta trankvilan loĝanton. Piedpinte mi paŝis al la lito, kie via jam varmiĝinta korpo bonvenigis la mian; vi mem levetis la kovrilojn ...
– Ĉu vi ankoraŭ memoras? – Sub mia aldona pezo la litorisortoj plendis laŭte, admonante nin al plia singardemo pri silento.
Hastema mi ne volis montri min, ĉar momento tia postulis unikan amoran ceremonion longdaŭre ĝuindan.
Mi ĉirkaŭprenis vin, kaj tuj sentis viajn plaĉvarmajn manojn transkuri mian dorson. Niaj lipoj baraktis unuj serĉe de la aliaj por sin premi, komence hezite, poste pli kaj pli vigle ĝis preskaŭ sufokiĝo. Ekde tiam mia buŝo ne plu sukcesis bremsi ekscitiĝon, kaj vulturavide sin ĵetis al viaj plenesprimaj okuloj ekstaze rigardantaj min. Do mi delikate ĝuadis la veluran mildecon de viaj palpebroj instinkte fermiĝintaj kiel protektiloj antaŭ tro arda elspiro mia. Viajn vangojn miaj kisoj ne ŝparis, kaj tuj poste ili glitumis trans vian kolon survoje al la ŝultroj kaj apuda brusto. Atende de mia malbutonumado de la embarasa mamzono la du tieaj vulkanformaj reliefoj ekvibris erupciontaj.
Niaj neregeblaj movoj forpuŝis la litotolaĵon, tiel malkovrante du allogajn avenuojn laŭdirekte al la mistera profunda vivestiganta fonto. Via silkeca haŭto ilin pavimis de la genuoj ĝis la koksoj, provokante pludaŭran karesadon ankaŭ tie. Detenante min de ia ajn avidimpeto, iom post iom, nehaste, kiel en ceremonia kulto – ĉu vi tiam rimarkis tion? - mi kliniĝis sur ilin por ...
Ging ... gang!!! ... giling ... gilang!!!
Krudabrupte la ŝtuparporda sonorilo kriegis je tiu malĝusta horo.
– Kial?! ...
Alarmo inundis la tutan loĝejon, ĉiuj ellitiĝis ankoraŭ dormemaj, neatendite dronintaj en ektimon kaj maltrankvilon; ĝenerala konfuzo ekestis. Prudento devigis min leviĝi kaj rapide reiri en mian ĉambron, ĉar ĉe ties alia pordo, alira al la cetero de la domo, iu jam estis frapanta.
Tiele oni ĉesigis niajn amorrevojn.
– Kial?! ...
Nur eraran premadon de la sonorilbutono fare de ebriiĝinta najbaro ... – oni poste sciigis.
– Ĉu? ...
Alia simila amora oportuno ne okazis, kaj neklarigeble vi intertempe, sen ia ajn averto, eliris el la domo. Oni poste klaĉis al mi, ke vi mem volas plenumi antaŭsignon de aŭguristo de vi konsultita: fari longan vojaĝon al fora lando por edziniĝi kun nekonato duoble pli aĝa ol vi, sed ekonomie komfortodona ...
Malespero mia! ...
– Kial?! ...
Kial?! ...
Kial?! ...
Kial?! ...
Kial?! ...
Monato 2014/04
Estis trankvila antaŭvespero je la fino de la somero. La suno subiris, kaj ĝia mola oranĝkolora lumo surverŝis la urbon. Sur la muroj de la konstruaĵoj, sur la vitrinoj de la vendejoj kaj sur la fenestroj ludis kuprokoloraj briloj. Komenciĝis la lasta horo de la tago, kiam iom post iom ĉio dronis en inkokolora krepusko: la konstruaĵoj, la homoj, la arboj.
Anton iris sur unu el la grandaj stratoj inter la luksaj vendejoj. Li ne rapidis, ĝuis la trankvilan antaŭvesperon. Junaj belaj virinoj kun enigmaj ridetoj pasis preter li, kaj iliaj multekostaj parfumoj diskrete odoris. Anton ŝatis la lastajn somerajn tagojn, kiam jam ne estis tiel varme, la suno ne estis blindiga kaj la friska vento kiel birdflugilo karesis la vizaĝojn.
Subite Anton haltis. Antaŭ li venis la virino, kiun li jam duan aŭ trian fojon vidis sur tiu ĉi strato. Ŝi paŝis malrapide kaj enpensiĝinte. Ŝia hela rigardo kvazaŭ flugis super la homaj kapoj. Ŝi ne estis juna, eble jam kvindekjara, sed ankoraŭ estis bela, la krispa grizeca hararo libere falis sur ŝiajn ŝultrojn. Ŝia korpo estis tenera, ŝiaj piedoj – graciaj. Nun ŝi surhavis blankan robon, kiu emfazis ŝian sveltan korpon. Verŝajne ofte ŝi iris sur tiu ĉi strato, ĉar ŝi ne rigardis la vendejojn kaj ne atentis pri la homoj, kiuj preterpasis. Anton malrapidigis siajn paŝojn. Iam antaŭ tre longe ŝajne li vidis tiun ĉi virinon, sed li ne memoris, kie kaj kiam. Tiu ĉi inteligenta vizaĝo, la delikataj lipoj kaj la lagobluaj okuloj estis konataj al li. Ŝajne li ne nur vidis, sed same sonĝis pri ŝi. Vere la jaroj lasis siajn signojn sur ŝian vizaĝon. Ĉe la anguloj de ŝiaj okuloj kaj sur la kolo jam videblis etaj sulkoj, kaj ŝia korpo similis al matura sukoplena frukto. „Kiu estas tiu ĉi virino, kiun eble mi konas?” demandis sin Anton.
Ŝi preterpasis lin, kaj li kvazaŭ eksentis la susuron de ŝia tenera blanka robo. Stranga estas la homa memoro. Ni renkontas iun, vidas lian aŭ ŝian vizaĝon, ekscias la nomon, sed post jaroj tiu ĉi vizaĝo malaperas aŭ restas profunde en nia konscio kiel pala rememoro, simila al malnova flava fotografaĵo, kaj vane ni penas pli bone trarigardi tiun ĉi fotografaĵon, ke ni rememoru, kiam kaj kie ni vidis la homon sur ĝi, kiu li estas, kio estas lia nomo, sed vane. Ĉio delonge malaperis. La tempo viŝis ĉion, kiel la maraj ondoj viŝas la paŝospurojn sur la akva sablo.
Jam du fojojn sur tiu ĉi strato Anton vidis tiun ĉi virinon, kaj ĉiam li streĉe rigardis ŝian vizaĝon. Li estis certa, ke iam li vidis ŝin, sed li ne kuraĝis alparoli ŝin, nek postsekvi ŝin. Tamen hodiaŭ, kiam ŝi denove preterpasis lin, li turnis sin kaj ekiris post ŝi. Ŝi iris trankvile. Hodiaŭ ŝi surhavis malhelbluan robon, kiu simile al boata velo aŭ aperis, aŭ malaperis inter la homoj, kiuj iris sur la trotuaro. Anton iris post ŝi kaj estis certa, ke ŝi ne turnos sin, nek supozas, ke iu postsekvas ŝin. Li daŭre diris al si mem: „Mi verŝajne konas ŝin, sed tre delonge mi ne vidis ŝin. Mi ne memoras ŝian nomon. Mi ne kuraĝas alparoli ŝin, eble ŝi eĉ ne deziros alrigardi min. Ŝi opinios, ke mi estas iu sintrudemulo.”
Post ducent aŭ tricent metroj la virino subite haltis kaj eniris ien. Anton rapidigis la paŝojn. Estis danctrinkejo kun granda lumreklamo Danctrinkejo Noktaj Triloj. Dum sekundoj li hezitis ĉu eniri aŭ ne. Li demandis sin, kion serĉas ĉi tie tiu ĉi virino? Li restis senmova antaŭ la pordo kaj poste tuj eniris. Ene regis duonlumo. Li ĉirkaŭrigardis kaj vidis la virinon iri inter la tablojn. „Eble ŝi serĉas iun, eble ŝi renkontiĝos kun iu ĉi tie, aŭ povas esti, ke ĉiutage ŝi venas ĉi tien sola, eksidas ĉe iu tablo kaj mendas iun trinkaĵon”, meditis Anton.
Subite la virino malaperis kaj Anton embarasiĝis. Ŝi kvazaŭ dronis sub la tero. Li ĉirkaŭrigardis, turnis sin dekstren, poste maldekstren, sed nenie vidis ŝin kaj ne povis klarigi al si mem, kiel ŝi tiel neatendite malaperis. Li sentis, ke la homoj, kiuj sidas ĉe la tabloj, scivole rigardas lin. Ja, li staris kiel arbo en la centro de la danctrinkejo. Li decidis tuj eksidi ĉe iu tablo kaj iom atendi. Eble la virino aperos de ie. Li sidiĝis ĉe la plej proksima tablo kaj denove ĉirkaŭrigardis. En la danctrinkejo estis ĉefe mezaĝaj homoj. Eble ili ofte venis ĉi tien aŭ ĉi tie ili renkontiĝis. Anton hontis kaj sentis konsciencriproĉon. Li aspektis kiel fiulo, kiu deziras kaŝe enrigardi en ies vivon kaj serĉi en ĝi delonge kaŝitan sekreton. Li decidis tuj stariĝi kaj foriri, sed en tiu ĉi momento en la danctrinkejo aŭdiĝis ia bruo, kaj li rimarkis la virinon. Eble ŝi eliris el iu ĉambro. Nun ŝi estis vestita en longa nigra robo, kaj ŝiaj nudaj ŝultroj brilis kiel marmoraj.
Kiel ombro la virino trapasis inter la tabloj kaj sidiĝis antaŭ la piano, kiu estis en la angulo de la danctrinkejo. Anton nun rimarkis ĝin. Kelkajn sekundojn ŝi restis senmova antaŭ la piano, dorse al la homoj en la danctrinkejo, kaj poste komencis malrapide pianludi. Anton stupore rigardis ŝian dorson, ŝiajn manojn blankajn kiel porcelano kaj ŝiajn longajn arĝentecajn harojn, kiuj falis sur ŝiajn ŝultrojn. Li aŭskultis la melodion, kaj subite en lia konscio komencis elnaĝi kiel fora insulo en maro ia rememoro. Unue ĝi estis pala, malklara, simila al forgesita melodio, sed poste ĝi iĝis pli klara, kaj kvazaŭ ĉio okazus en tiu ĉi momento antaŭ liaj okuloj. „Tiu ĉi estas Sandra, Sandra Stanislavova, nun mi memoras ŝin”, flustris li. Ŝajne granda kolora radio ekmoviĝis antaŭ li kaj revenigis lin en la infanecon.
Tiam lia familio loĝis en malnova kvaretaĝa domo en la centro de la urbo. Sur ĉiu etaĝo estis du loĝejoj: unu pli granda kaj la alia – pli malgranda. La familio de Anton loĝis en la pli granda loĝejo sur la kvara etaĝo kaj en la alia loĝejo estis luantoj, kiuj ofte estis diversaj. Ordinare ili estis junaj homoj, ĉefe studentoj. Anton memoris, kiam en la najbara loĝejo ekloĝis junulino. Tiam li estis lernanto kaj foje, kiam li revenis el la lernejo, li vidis la junulinon. Ŝi estis bela blondulino kun bluaj okuloj, kaj ŝia eleganta korpo similis al violono. Ŝi haltis kaj amike ekridetis al Anton. Li ruĝiĝis kaj rapide ekflustris:
„Bonan tagon.”
„Saluton!” diris ŝi. „Mi estas Sandra, ni estas najbaroj.”
Anton gapis ŝin sorĉita kaj ŝajnis al li, ke la malpura kaj malbela ŝtuparejo kun nelavitaj fenestroj subite eklumas kaj ekbrilas. Post tiu ĉi unua renkontiĝo li ofte vidis ŝin. Lia patrino kaj Sandra iĝis amikinoj. Sandra gastis en ilia domo kaj kun la patrino de Anton ili trinkis kafon. Kiam Anton vidis la lagobluajn okulojn de Sandra, li ruĝiĝis, kvazaŭ iu bruligus fajron antaŭ lia vizaĝo, liaj manplatoj komencis ŝviti, kaj lia koro ekbatis kiel la koro de timigita leporo. Foje-foje Anton sonĝis pri Sandra. Li sciis, ke ŝi estas pianistino. Kiam ŝi estis en sia hejmo, ŝi pianludis, kaj la melodio aŭdeblis en la tuta domo. Anton aŭskultis la muzikon emociita kaj imagis ŝiajn longajn tenerajn fingrojn, kiuj ame tuŝas la pianklavojn. Tiam li ne sciis, kion pianludas Sandra, de kiu komponisto, sed li sentis la muzikon kiel friskan ventoblovon.
Kiam liaj gepatroj parolis pri Sandra, ili diris, ke ŝi estas unu el la plej talentaj junaj pianistinoj. Ili menciis, ke ŝi multe koncertas kaj ŝia gloro de talenta pianistino jam transflugis la ŝtatajn limojn, kaj Anton fieris, ke li konas ŝin kaj ofte renkontas ŝin.
Foje Sandra venis en ilian domon. Kiam Anton vidis ŝin, li tuj rimarkis, ke ŝi estas ĝoja kaj ŝia ridanta vizaĝo aspektas kiel suna printempa mateno. Sandra ĉirkaŭbrakis la patrinon de Anton kaj diris:
„Onjo Tina, mia plej granda revo realiĝis! Oni invitas min al Vieno. Mi subskribis kontrakton kun Viena Filharmonio, kaj mi pianludos en la urbo de la muziko.”
„Sandra,” ekĝojis la patrino, „mi estas tre feliĉa, sed mi bedaŭras, ke longe mi ne vidos vin.”
„Onjo Tina,” diris Sandra kaj iom embarasite alrigardis la patrinon de Anton, „mi havas grandan peton al vi. La plej kara aĵo, kiun mi posedas, estas mia piano. Ĉu mi povas lasi ĝin ĉe vi? Mi devas liberigi la loĝejon.”
„Kompreneble”, diris ĥore la gepatroj. „Nia loĝejo estas granda, estos loko por ĝi, kaj ni zorgos pri ĝi kiel pri niaj okuloj.”
„Mi ege dankas al vi. Kiam mi revenos, mi reprenos ĝin.”
Sandra forveturis, kaj ŝia granda nigra piano restis en la loĝejo de Anton. Oni metis ĝin en angulon de la gastĉambro, kaj tiel ili alkutimiĝis al ĝi, kvazaŭ la piano ĉiam estus tie. Kiom da fojoj Anton alrigardis ĝin, li kvazaŭ denove vidis la lagobluajn okulojn de Sandra, kiuj lumigis lin, kaj lia koro komencis denove bati kiel kuranta ĉevalo tra senlima kampo. Anton ofte demandis sin, kiel Sandra fartas en Vieno, ĉu ŝi koncertas tie, kaj kiel pasas ŝiaj tagoj en la nekonata lando. Li senpacience atendis ŝian revenon el Vieno, sed pasis unu, du, tri jaroj kaj Sandra ne revenis. Oni ne sciis, kio okazis al ŝi. Sandra ne skribis leterojn, nek telefonis. La gepatroj de Anton provis ekscii ion pri ŝi, sed ili ne sciis ŝian adreson en Vieno. Ŝia piano daŭre estis tie, en la angulo de la gastĉambro, kaj ĝi kviete atendis Sandran. Tamen post kelkaj jaroj la familio de Anton devis ŝanĝi la loĝejon. Ili aĉetis novan loĝejon, kaj kune kun ĉiuj mebloj ili transportis la pianon en la novan loĝejon. Ĝi jam estis kvazaŭa ano de la familio. Daŭre neniu sciis ion pri Sandra. Ŝi tute malaperis kaj oni jam ne sciis, ĉu ŝi estas en Aŭstrio aŭ en alia lando.
Anton iĝis plenkreska viro. Li ne loĝis kun la gepatroj, multe vojaĝis, kaj iom da tempo li loĝis en provinco. Kiam liaj gepatroj jam estis certaj, ke Sandra ne revenos, ili donacis la pianon al parenca knabineto, kiu komencis lerni pianludadon. Tiel malaperis ankaŭ la nigra piano de Sandra.
Nun Anton sidis en la danctrinkejo kaj aŭskultis la pianludadon de Sandra. „Kiam ŝi revenis en Bulgarion?” demandis li sin mem. „Eble ŝi serĉis liajn gepatrojn, sed ne trovis ilin, ĉar ili ne plu loĝis en la domo, kiun ŝi konis, kaj verŝajne neniu povis diri al ŝi ilian novan adreson.” Delonge la gepatroj de Anton ne estis vivantaj.
Nun Sandra ludis ian malrapidan nostalgian melodion, sed neniu en la danctrinkejo aŭskultis ĝin. Preskaŭ ĉiuj babilis, ridis, tintigis la glasojn. En la krepuska vasta ejo la viroj amindumis, kaj iliaj ebriaj rigardoj brilis kiel la okuloj de embuskantaj lupoj. Neniu interesiĝis pri la muziko de Sandra. Anton eksentis ofendon. Sandra, la fama kaj talenta pianistino, kiu iam sukcese koncertis en multaj eŭropaj landoj, nun pianludis en tiu ĉi duaranga danctrinkejo al ebriuloj, kiuj ne komprenis la muzikon kaj tute ne interesiĝis pri ĝi.
„Kio okazis al ŝi?” meditis Anton. „Ĉu ŝi edziniĝis, ĉu ŝi havis infanojn, kial ŝi revenis en Bulgarion? En kiuj landoj ŝi loĝis, kaj ĉu ŝi ankoraŭ memoras la gepatrojn de Anton kaj Anton mem? Ĉu ŝi serĉis sian pianon, kiu atendis ŝin en la loĝejo de Anton?” Al tiuj ĉi demandoj nur Sandra povis respondi, sed nun ŝi sidis antaŭ tiu ĉi malnova piano en tiu ĉi danctrinkejo kaj ludis. Ŝi jam estis maljuna, laca virino, kiu eble devis pianludi por vivteni sin.
Tiu ĉi ne estis Sandra, kiun Anton konis, la iaman junan virinon kun la lagobluaj okuloj. Anton stariĝis kaj ekiris al la pordo. „Ni ne devas reiri en la pasintecon. Ĉio restu tie por ĉiam”, diris li al si mem kaj foriris.
Eduardo NOVEMBRO
Monato 2014/10
Ŝprucas varmegaj sunradioj sur la senĉese hompleniĝantan cirkon. Somerĝojiga heleco bonvenigas moviĝeman spektantaron, ĉiu serĉe de sia sidloko por de tie ĝui posttagmezan toreadon. Fortlaŭtaj la babiladoj garnitaj per grandaj ridoj de la plinombriĝanta publiko. Joviala etoso regas en la medio kaj rigardoj jam celas la scenejon por Taŭro???-Festo!!!.
Trumpeto elsonoras la komencon de l' spektaklo, aplaŭdoj pliampleksigas la popolan voĉbruadon. Ie, meze de la ruĝfarbita ligna trabaĵo ĉirkaŭanta la arenon, oni malfermas larĝan pordon por tralasi toreadajn taĉmentanojn: banderilistojn, incitistojn kaj ankaŭ taŭroprenantojn; ĉiuj surhavas strikte sidantajn kostumojn bunte orbroditajn, kio allogas la okulojn de la spektantoj. Sur bele ornamitaj ĉevaloj sekvas rajdistoj tre elegantaj ene de siaj aparte distingindaj jakoj fasonitaj laŭmode de antikvaj aristokratoj, kaj fajne ellaboritaj volutaj desegnaĵoj; ĉekape trikornaj ĉapeloj, okulfrape plumplenaj.
Je la sono de muziko pursangaj rajdbestoj, per artaj volteoj, dancas kaj riverencas al la senhalta manklakado. Tradiciajn ritojn ĉiuj tiuj aktoroj solene plenumas en la areno, ĝis eliro laŭtakta kun la orkestro.
Sonora ordono revenigas unu rajdiston, kiu per ceremoniaj gestoj respekteme akceptas de kunulo longan banderilon. Plia trumpetado kaj jen la vico de la ĉefa rolulo de tiu festo: la taŭro! Ĝi impetas en la cirkon, kaj per siaj minaceme levitaj kornoj krakege frapas kontraŭ la ruĝlinian trabaĵon. Incitistoj klopodas trompi ĝin per tukmovaj fintoj. Renkonte al la bestio vigle sin ĵetas ĉevalo, de sur kies selo la rajdanto, per vigla manpuŝo, enirigas en la bovdorson ĉepinte hokprovizitan stangon; ĉi tiu krakfendiĝas kaj lasas flageton tuj fiere elmontratan al la aplaŭdanta spektantaro. Unu ... du ... tri ... kvar ... eĉ kvin kaj pliaj pikiloj vundas la malraciulon, kaj elfluado de sango ekruĝigas ĝian dorsfelon. Ĉe ĉiu sukcesa trapiko la spektantaro eksplodigas vivuojn – Taŭro??? – Festo!!!
Tradicie, scenoj tiaj ripetiĝas ĉe toreado de ĉiu plia besto enirigita en tiun arenon, kaj de alia ..., kaj de alia ... trafe trapikitaj de la rajdistoj; ĉi-tiuj estas kriade tiucele instigitaj de la entuziasmoplenaj spektantoj, ĉiam postulantaj de ili elmontradon de kiel eble plej riskemaj krudbravegaĵoj. Unu plia, unu plia ... kulmine jen la simultana banderilpara enpikado, sekve ankaŭ uzo de spanpikilo, aŭ ankoraŭ la akrobatarta violonstila klingenŝovo. Tion oni malavare rekompencas per multoblaj pli viglaj aplaŭdoj kaj vivuoj. Post ĉiu batalspektakla sceno la taŭro vagas tien kaj reen kun sia kapo turniĝanta ĉirkaŭen serĉe de eliro el tia por ĝi timiga sieĝloko; dume la sur ĝi alkroĉitaĵoj supre svingiĝas groteske, kaj interne plu diskarnigas ĝian dorson ... Taŭro??? – Festo!!!
Ĉi prezentadojn akompanas etosgajigaj muzikaranĝoj belsonore premiantaj kontentigajn plenumadojn de la arenprotagonistoj. Sur sia sidloko ĉiuj amuziĝas, dum la sangoverŝado videbliĝas ne nur el la bovodorsoj kaj eĉ surventre de la ĉevaloj pro akra spronado de ties mastroj – Taŭro??? – Festo!!!
Ree laŭ ordona trumpetado, jen envenas grupo da taŭroprenantoj, kiuj sen ia ajn ruzilo ĉemane, maltime oferdonas sian korpon al la furiozo de la bestio. Ĉi tiu muĝas kaj hufoskrapas ĝuste antaŭ ol ataki tiujn provoke defiantaj ĝin. La interfrapiĝo estas senbrida: la unua viro en la vico alfrontanta la taŭron enbrakigas ĝian kapon, kaj forte-firme eltenas sin inter ties kornoj, kie li skuiĝe vojaĝas rapidajn sed longajn momentojn. Liaj kompanoj kiel eble plej tuje sin ĵetas sur la virbovon, sed iuj estas de ĝi abrupte forpelitaj aeren, flanken, surteren, eĉ sub ĝiajn hufojn. Per violentaj kornofrapoj la taŭro karamboligas kaj kaprioligas ilin; unu el ili eĉ falas kun la kapo malsupren. Sed neniu rezignas. Ĉiuj obstine insistas, persistas, en kolektiva strebado senmovigi sian predon. Danĝere miksiĝas kapoj kun la tie enpikitaj banderiloj, kaj la sango verŝiĝanta el la bova dorso makulas jaketojn, ĉemizojn kaj precipe iliajn vizaĝojn. Trafita de violenta ekpuŝego, unu taŭroprenanto svenas antaŭ la minace reatakonta bruto, tamen, senhezite kaj sentime, iu kamarado ofereme tuj sin ĵetas protektocele sur la faligitan korpon sendefendan, tiele ricevante mem la kornopikojn. – Taŭro??? – Festo!!!
Dum tiu baraktado, sed de fore kaj kontente sur siaj sekuraj sidlokoj, entuziasme-gaje partoprenas ankaŭ spektantoj per kuraĝigaj incitadoj – eĉ histerivirinaj – kaj ridegas, se ĉe pudendo de iu el tiuj kuraĝuloj ŝiriĝas pantalono – Taŭro??? – Festo!!!
Poste plia sangceremonio efektiviĝas de sur ĉevalo kun flankoprotektiloj, kontraŭ kiuj la taŭro trompige impetas, samtempe ricevante de la rajdisto reajn stangpikadojn.
Festokresĉende, alia kuraĝulo – ĉi-foje tutsola, sed kun banderiloj en siaj manoj – montriĝas nun riskeme en kvazaŭa dancado fronte al plia taŭro laste enirigita en la arenon. Ekvidante la provokanton, la besto tuj sin ĵetas kontraŭ li, sed maltrafas lin, trompite de ties fintoj; tiele lerte sukcesinte enŝovi la du pikilojn sur ĝian dorson, la banderilisto forfuĝas rekte al la ruĝa trabaĵo por sin savi de la furioza bovo persekutanta lin. Tamen li ne sufiĉe rapidas por eskapi la kornobaton, kiu sur lian postaĵon transirigas lin ĝuste kien li celis, kvankam kun kapo malsupren kaj kruroj aeren. Laŭta ridegado eksplodas el la spektantaro, kune kun fortaj aplaŭdoj.
Laste envenas la matadoro, kiu per stara toreado instigas la koncernan virbovon – ĉi tiu ne kun kornoj globigitaj kiel la antaŭaj – al difinitaj alkuroj tien kaj reen per trompfintoj de sia muletao; je ĉiu specifa tukmovo sur la besta dorso ĉiam senĉese akompanas „holeoj”. Subite lia kruro estas kaptita de unu korno, kio igas lin transkapiĝi kaj fali. „Ho!!! ... Hororo!!! ...” Tuj tuj ekstaras spektantoj unuanime afliktiĝintaj, incitistoj alkuras por deviigi la kornhavulon; sed la toreadoro reekstaras, feliĉe nenio grava! Eksplodas aplaŭdoj. – Taŭro??? – Festo!!!
La spektaklo pluiris kun pli intensa klakado kaj apogaj krioj. Kvankam de la homspecio bredata cele propran amuziĝon tiom riskeman, la bruto ne povas superi tian mastron. Oni permesas nur mezuri ĝian neracian animalan povon kompare kun la homa ruzinteligento, ne plu! Jen alvenonta la superkulmina momento: ĝia mortigo! – Taŭro??? – Festo!!!
Kun glavo ĉemane rekte antaŭen direktata, la toreadoro alfrontas sian predon, logtrompe incitas ĝin, kiu naive impetas kontraŭ la defianto, kaj ĉi tiu enŝovas la klingon en ĝian dorson, funde ĝiskore. La bestio, tiele mortvundita, oscilas, ĝia peza korpo balanciĝas, stumble genuiĝas, la muzelo mergiĝas en la arenpolvon ... Ĝi agonias. – Taŭro??? – Festo!!!...
Eksplodas vivuoj, bruegas klakaro, muziko pli laŭte sonas. La venkinto, kun la sanga spado ĉemane levita, orgojle dankas al tia amaso aklamanta triumfe la homan krudlertecon super la animala malracio. – Taŭro??? – Festo!!!
Hans B. Welling
Monato 2014/12
La afero ekis tute neatendite. En la komenco, ĉio pensigis pri rutina esploro. Sed poste ĝi montriĝis granda sensacio. Kaj la fino estas ankoraŭ nekonata.
La universitato „San Martino” ricevis ordinaran esplortaskon. Ĝi estis petita precizigi la aĝon de iu fluto, kiu estis taksita je ĉirkaŭ 12 000 jaroj. Laŭ la kalkuloj plenumitaj, ĝi estis do fabrikita en la sama epoko, en kiu la homo sapiens komencis montri sian talenton per la pentraĵoj en la hispanaj kavoj de Altamira kaj en tiuj de Les Eyzies, male situantaj en Francio.
La materialo de la fluto estis iuspeca ceramiko. Rilate ĉi-lastan, la malkovro de la aĝo estas malfacila. La disvastigita metodo C14 ne funkcias: tiu helpas nur ĉe organikaj materialoj. La aĝon de ceramikaĵoj oni povas malkovri, nur se la loko, kie la objekto estis trovita, bone konatas, ankaŭ koncerne la aĝon.
En ĉi tiu okazo, bonŝance la ejo estis bone konata. La raporto de la trovintoj estis preciza. La esploristoj do iris al Afriko kaj tre zorge ekzamenis la lokon kaj ĝian ĉirkaŭaĵon. Unua rezulto estis tre entuziasmiga: dua fluto estis fakte elterigita. Eĉ pli precize ol ĉe la unua malkovro, ĉiuj detaloj estis dokumentitaj. La sensacio kreskis, kiam la aĝo de la ter-ebeno de la trovaĵoj estis rivelita: ĉirkaŭ ducent milionoj da jaroj! Do ili estis ege pli aĝaj ol imagite. Sed tiu estis la epoko de la dinosaŭroj!
Spertuloj cerbumis pri la estaĵoj, kiuj estis produktintaj kaj utiligintaj la flutojn. La distancoj inter iliaj truoj estis preskaŭ egalaj al tiuj de nuntempaj flutoj. Do la fingroj de la ludantaj estaĵoj havis la saman interspacon, kiel la niaj.
Kia dinosaŭro povus esti la uzanto? El la multaj diversaj specoj suspektindaj oni devus konsideri nur tiujn, kiuj havis la antaŭajn ekstremaĵojn liberaj por povi manipuli fluton.
Nia nekonata saŭro tuj ricevis labornomon en la latina lingvo: dino sapiens.
Ampleksa programo por pliaj esploroj estis starigita. Ĉu dino sapiens produktis pentraĵojn en kavoj? Ĉu ĝi uzis fajron? Ĉu metalojn? Antikvaĵoj el la tuta mondo estis inkluzivitaj en la esplor-programo. Je ĉiu objekto, kies aĝo estis necerta, ĝi estis ree evoluigita.
La ĝis nun plej esperiga rezulto estis du tekstoj skribitaj en speco de kojnoskribo, ankoraŭ ne deĉifritaj. Ili vekis la intereson de la esploristoj. Unu estas skribita sur kupro, la alia sur ŝtono. Ĉu hazarde tiuj devenas el la epoko de dino sapiens? Se jes, kaj se deĉifrado sukcesus, ni povus legi, kion pensis nia antaŭulo dino sapiens.
Nun esploristoj traserĉas centojn da antikvaj tekstoj ĝis nun nedeĉifritaj. Niaj plej kapablaj komputiloj havas treege interesan taskon por plenumi.
La dinosaŭroj vivis dum 170 milionoj da jaroj, do dum ege longa tempo. La homo sapiens evoluis ene de malpli ol miliono da jaroj. Modernan teknikon li disvolvis ene de tre malmultaj jaroj. Vapormaŝinoj, fervojoj, radioaparatoj estis inventitaj ene de ducento da jaroj, do dum mikroskopa parto de unu miliono da jaroj. Kiom multe evoluis dino sapiens dum sia ege pli longa vivtempo? Kaj kiom da tio ni eltrovos?