O. ÒSHÓ-DAVIES
Monato 2012/01
Juno estas juna. Li estas juna viro, kies sola problemo ŝajne estas tio, ke li ne povas ne fiksrigardi belulinojn, foje argumentante, ke beleco estas donaco de Naturo kaj ke la ĝusta maniero aprezi ĝin estas per alrigardo kaj priparolo. Eĉ kiel tre juna lernanto, li fojfoje sidiĝis kun amikoj kaj klaĉis pri ĉiuj preterpasantoj: „Jen tiu belulino. Ĉu vi povas konjekti, kiom el ŝiaj korpopartoj ne estas artefaritaj? Jen tiu viro kape senhara. Ĉu vi povas imagi, kial li estas tiel malfeliĉa, aŭ kial li tiel rapide promenas? Vidu tiun bele vestitan viron. Ĉu vi povas imagi, ke eble liaj ŝtrumpoj estas malpuraj aŭ truhavaj?”
Nun kiel juna viro li tamen jam postlasis multe el la malbonaj kondutoj infanecaj, krom la emo aprezadi virinan belecon; kaj oni povas diri, ke tio ne necese estas infaneca aŭ malbona, ĉar li jam atingis la aĝon, kiam li povas fari aŭ pridiskuti „adoltajn aferojn”. Li havas sekuran laboron pri merkato, ĉar diligente laborinte dum siaj unuaj jaroj kiel dungito, li rapide fariĝis estro kun multe da tempo je sia dispono, dum kiu li povas diversmaniere amuzi sin. Li kredas, ke lia vivo estos perfekta, kiam li finfine trovos tiun belulinon, pri kiu lia animo jam delonge sopiras. Malgraŭ lia emo laŭdi la naturon pro la perfekte belaj virinoj, kiuj troviĝas diversloke en la tuta mondo, li ne estis bonŝanca pri amrilatoj kun virinoj. Li jam havis rendevuojn kun kelkaj virinoj, sed post iom da tempo li vidis, ke la rilatoj ne povas sukcesi. Tamen li estis konvinkita, ke ie en la granda mondo estas tiu perfekta virino, kiu fariĝos lia edzino. Kaj li foje diras al si, kiam ajn li trovas belulinon, „Ĉu eble ŝi estas la anĝelo, kiun mi jam tiel longe atendis?” Malgraŭ tio, ke li ne povas haltigi la emon rigardi preskaŭ ĉiujn virinojn, la vera fakto estas, ke li persone kredas, ke por li estis kreita certa virino. Sur la granda planedo kun milionoj da belulinoj, nur unu el ili estas lia. Do li preferas pensi pri „la virino”. Li pensas, ke li havas la devon diligente serĉi ŝin, kredante, ke ankaŭ ŝi ie okupiĝas serĉante lin.
Dum liaj longaj momentoj de fantazio, lia koro foje silente konstruas jenajn imagojn: ŝi estas bela, fakte belega. Ĉiuj volas aŭdi pri la sekreto de ŝia beleco. Ŝi estas fonto de inteligento, kaj de ŝi li jam lernos multe pri la vivo kaj ĉio alia. Kiel li, ŝi ege ŝatas legi librojn. Do ŝi kunlaboros kun li, prizorgante kaj pligrandigante lian bibliotekon. Malgraŭ sia beleco ŝi estas neimageble forta, tamen promenas elegante. Kaj ŝi estas ĉiumaniere sendependa. Ho, jes, Juno ne ŝatas virinon, kiu devas peti la helpon de sia edzo pri ĉio. Do, denove, ŝi estas forta emocie, fizike kaj finance. Eble dum la lernejaj jaroj ŝi estis sportulino kaj jam gajnis multajn premiojn. Ŝi ankaŭ laboras en granda oficejo, sed ŝi preferas ne plu labori, ĉar ŝi preferas dediĉi sian tutan tempon por montri sian amon al li. Ŝi neniam koleros kaj, se pro io ajn ŝi ofendiĝos, ŝi tuj pardonos lin kaj forgesos pri ĉio. Ŝi estos perfekta virino.
Juno ĉiam memoros la agon de Paŭlo, lia plej intima amiko, kiam li iam elvortigis al li tiun imagofadenon. Iam Paŭlo, kiu jam delonge edziĝis kaj nun havas infanon, aŭskultis kun granda pacienco kaj subite respondis: „Juno, mi havas la honoron helpi vin pri tiu ĉi afero. Mi trovis la ĝustan virinon ...”
„Ĉu vere?” Juno diris, ege scivole. Sed samtempe li kun miro demandis sin, ĉu li povas ricevi helpon de amiko pri tia grava afero. Se temus pri aĉeto de varo, eblas peti helpon de amiko, sed pri edzino por li ne estos facile fidi la opinion de amikoj. Li devas mem alparoli virinon kaj mem juĝi, ĉu ŝi estas taŭga por li aŭ ne.
„Vi scias, ke mi ege amas vin, ĉu ne? Vi scias, ke eĉ dum via foresto, mi povas helpi vin fari perfektan elekton pri ĉio, ĉu ne?”
Juno estis silenta dum longa momento kaj pripensis siajn rilatojn kun Paŭlo, lia tre intima amiko. Post la edziĝo de Paŭlo ili ne plu estas tiel intimaj kiel antaŭe, kaj Juno tute komprenas la situacion. Multfoje kapjesis li, dum li pensis pri la demandoj kaj la eterna honesteco de Paŭlo, kaj li finfine diris: „Bone, Paŭlo, rakontu al mi pri la virino.”
Serioze respondis Paŭlo: „Kara mia, mi ne volas detrui vian scivolon, do mi diros nenion ĝis la momento de via renkontiĝo kun ŝi. Sed certe vi povas fidi min pri la vereco de la elekto baze de viaj kriterioj de taŭga edzino.”
Ofte Juno iom ne volas ofendi Paŭlon per diskuto pri kvalitoj de edzino taŭga, sciante ke Paŭlo kaj lia edzino havas kelkajn problemojn en sia geula vivo, sed Paŭlo ĉiam preferas solvi sian problemon hejme, diskutante pri la problemoj kun sia edzino anstataŭ kun amikoj aŭ parencoj.
„Mi vere scias, ke ne estus dece diri al ŝi, ke mi edzinigos ŝin, se mi ankoraŭ ne alparolis ŝin por mem juĝi, ĉu ŝi estas taŭga por mi aŭ ne.”
Paŭlo fiksrigardis sian amikon longmomente, kvazaŭ li subite fariĝus nekonato, kaj en sia menso estis io tre amara, kaj se li vortigus ĝin, ili eble eterne disiĝus. Sed li lasis ĝin droni en la profundeco de lia koro kaj diris ion mildan: „Mi ne estas stulta. Mi ankoraŭ ne alparolis ŝin pri vi.”
Paŭlo aranĝis la viziton al la virino, kaj ili ekvojaĝis renkontiĝi kun ŝi. Por Juno tio estis ege longa vojaĝo, kompreneble, pro tio, ke li estis scivolema. Dum la vojaĝo li multfoje petis Paŭlon montri al li la foton de la belulino. Li ankaŭ petis pli da informoj pri ŝi, sed Paŭlo ne respondis, dirante, ke li ne volas detrui lian scivolon.
Do kiam ili atingis la urban ĉefbazaron kaj Paŭlo diris, ke ili baldaŭ atingos la celon, Juno konkludis, ke ili eble vizitos la virinon en ŝia laborejo. Li ankaŭ konkludis, ke ŝi estas vendistino. Vendistino! Li neniam imagis, ke li eble edziĝos al vendistino. Nu, ĉio tio ne gravas. Se ŝi posedas ĉiujn tiujn kvalitojn, pri kiuj li jam fojfoje rakontis al Paŭlo, li akceptos ŝin.
„Ha, ŝi vendas elektronikaĵojn”, pensis Juno, kiam antaŭ iu elektronika vendejo mansignis Paŭlo al li, ke ili jam alvenis. Tenante lian manon, Paŭlo gvidis lin en la grandan vendejon, kie troviĝis multaj robotoj.
„Amiko kara, oni fabrikas ilin laŭ diferencaj aspektoj kaj funkcioj”, diris Paŭlo, sed Juno apenaŭ aŭskultis, ĉar li vere volis renkontiĝi kun la vendistino. Sed en la vendejo troviĝis neniu.
„Kial oni forestus kaj riskus tion, ke eble ŝtelistoj venus kaj forprenus ion ĉi tie? Ĉu ŝi estas tiel stulta?”
„Juno, tiu ĉi vendejo apartenas al iu konato mia.”
„Do ŝi ne estas la estro. Ŝi estis dungita por vendi robotojn.”
„Kaj hodiaŭ mi petis lin permesi al ni resti ĉi tie solaj. Do li donis al ĉiuj dungitoj libertempon.”
„Mi ne komprenas”, diris Juno senpacience. „Kie ŝi estas? Kaj nun ne gravas al mi, kiu posedas la vendejon. Nur montru al mi la belulinon!”
„Bone, mia kara amiko, mi plu klarigos: Mi ne volis embarasi vin, dum ĉeestas la dungitoj. Do mia amiko petis ilin libertempi hodiaŭ.”
„Kial mi estos embarasita, stultulo? Ho, mi komprenas ĉion. Do kie ŝi estas?”
Sed li tute ne komprenis, kaj Paŭlo rimarkis tion en lia vizaĝesprimo.
„Juno kara, ĉu vi ne povas vidi? Mi jam aŭskultis vin paroli pri la dezirataj kvalitoj de via estonta edzino. Se paroli sincere, neniu sangohava virino havas tiajn kvalitojn kombinitajn. Mi preskaŭ ploris, kiam vi parolis pri virino, kiu estas taŭga por vi. Vi ŝajne estas avara, ĉar vi pripensas nur tion, kio estas taŭga por vi. Vidu tiujn ĉi sangomankajn virinojn. Ili faros ĉion laŭ via deziro. Ili neniam kverelos kun vi. Ili estas belaspektaj. Ili laboros kaj libertempos laŭ via ordono. Ili neniam foriros de vi. Edziĝu al roboto, mia kara, ĉar neniu virino estos taŭga por vi ...”
Post tiu evento Juno nek alparolis nek renkontis Paŭlon dum kelkaj semajnoj. Li estis ege kolera. „Kial li ne simple diris al mi, ke mia opinio pri rilatoj kun virinoj estas malĝusta. Kial ne simple diri, ‚Do, edziĝu al roboto’, anstataŭ malŝpari mian tempon, vizitante la robotan vendejon ”...?
Tamen la ago de Paŭlo eble fruktodonis. La amara sperto helpis Junon ekŝanĝi sian opinion post reamikiĝo kun Paŭlo. Juno jam iam pensis, ke li eble bezonas tian sperton por ekvidi sian stultecon kaj malmodestecon. Tamen ne ĉio ŝanĝiĝis. Ĉiam post tiu sperto li memoris iun oran diron de Paŭlo: Por ke sukcesu iu ajn intima rilato, ĉiu membro ĉiam demandu sin, Kion mi povas doni al mia partnero, ne kion mi povas gajni de mia partnero? Iel, kion vi donas, tion vi ricevas.
Tamen, hodiaŭ Juno ŝajne ne havas tempon por nutri sian fantazion per aprezado de belaj vizaĝoj, dum li senpacience restas en la aviadila atendejo. La flugtempo jam ŝanĝiĝis pro la malbona vetero hodiaŭa, kaj li jam telefonis al la kliento, kiun li hodiaŭ intencas viziti, por diri, ke li ne ĝustatempe alvenos pro la vetera problemo. Nun li provas pripensi kun goĵo la renkontiĝon kun la kliento, kiu temos pri kunlaborado, el kiu lia kompanio gajnos multe da mono. Kaj post subskribo de la kontrakto, lia pozicio en la kompanio jam altiĝos. Li pripensas sian rapidan sukceson kun ĝojo kaj fiero. Mankas nur virino por dividi la ĝojon.
El lia pensado vekas lin virina voĉo. Ie ne tre for de li sidas belega virino, kiu ŝajne same atendas. En tiu momento lia plej granda deziro estas, ke ili kunsidu en la aviadilo. Li tuj diras al si, ke la ŝanco eble estas tre malgranda. Eble ili ne flugos per la sama aviadilo. Eble tiun belegan vizaĝon li neniam vidos denove. Kia kruela sorto! Li volas preni ŝin en siajn brakojn kaj diri al ŝi, ke li amas ŝin. Sed ho ve, lia koro estas malpura. Kial havi tian penson pri virino, kiu eble jam havas edzon? Kial tiel pensi pri virino, kies koro leĝe kaj lojale apartenas al alia viro?
Se la sorto estas kruela al mi, kial mi estu kruela al mi mem? Kial ne igi mian koron iom ĝoja, imagante, ke ŝi eble estas libera? Ne estus malĝuste esplori, ĉu ŝi havas edzon aŭ ne. Eĉ se morgaŭ – ne, hodiaŭ – ŝi edziniĝos, mi ankoraŭ havas grandan ŝancon. Mi metos mian destinon en miajn manojn. Mi ne forĵetos mian estontecon pro miaj pasintaj eraroj.
Sed dum li staras rekte antaŭ la belulino, li trovas, ke li tute perdas parolkapablon. Juno, kiu jam lernis ĉian manieron allogi virinojn al kunparolo, nun staras, kvazaŭ li estus idioto. Sed tio ne daŭras tre longe: „Kial vi, estante tiel bela ino, sola sidas, sen iu viro ricevanta ordonojn de vi?”
Dum li pripensas kaj esperas insulton pro sia sintrudo, venas ĝentila sed trafa respondo: „Laŭ mia sorto mi ĉiam havas homojn, kiuj obeas miajn ordonojn.” Sed ŝi aldonas: „Ĉu ĉiu knabino vere falis en tiun estante-tiel-bela-kaptilon vian, aŭ ĉu vi nur sukcesis uzi ĝin por allogi stultajn knabinojn?”
„Ho ve, malantaŭ tiu bela vizaĝo kaŝas sin profunda fiero. Do ŝi kredas, ke laŭ la sorto ŝi estas tiom grava aŭ riĉa, ke viroj devas obei ordonojn de ŝi?”
Malgraŭ ĉio, kion pensas Juno, la belulino parolas kaj sin vestas simple. Kaj oni povas vidi, ke por ŝi rideti estas tute facila afero. Ŝi ne timas briligi sian elkoran sunon al iuj ajn, ne gravas, ĉu ili estas konataj aŭ ne. Jes, tio estas vera malgraŭ ŝia respondo.
Kurioze rigardas Juno mallongmomente kaj diras: „Bona sorto la via estas. Ĉu vi povas permesi al mi deziri saman? Sed mi certe kredas, ke vi ne volus, ke mi renkontu belulinon, kiu faros ĉion por mi.”
„Mi ne scias, ĉu tia viro ekzistas, kiu volus, ke lia edzino faru ĉion por li”, respondas la juna virino.
„Pardonu, jen ne normala maniero komenci diskuton kun nekonato. Mi nomiĝas Juno”, li respondas, etendante sian manon por manpremo. Sed al la propono venas neniu respondo. Li tute komprenas, ke ŝi eble estas iom kolera pro lia komento aŭ pro tio, ke ŝi ne konas lin. Do li malrapide metas la manon en sian pantalonpoŝon kaj tie lasas ĝin dum longa tempo. Por rompi la longan silenton, kiu sekvas, li zorge diras: „Do vi kredas pri Fato. Same, mi kredas, ke nenio okazas sen kialo antaŭdestinita. Ekzemple: kial hodiaŭ la flugo prokrastiĝas? Kial vi sidas ĉi tie? Kial homoj devas obei ordonojn de vi?”
Pro la denova alludo al la fakto, ke homoj ricevas ordonojn de ŝi, la virino elmontras iom malafablan mienon, sed tiu rapide paliĝas al ĝentila rideto.
„Pardonu, mi rimarkas, ke mi jam ofendis vin per miaj rimarkigoj kaj diroj. Mi ne estas tia homo, kia ne scias kiel bone trakti virinojn. Kaj ĝis nun vi ankoraŭ ne diris al mi vian nomon. Mi scias, ke vi tute rajtas ne diri ĝin al mi.”
„Ĉu verdire? Mi pensas, ke vi ĵaluzos, se la vesto de via edzino estas pli bela ol via, aŭ se ŝia voĉo estas pli belsona ol via.”
„Ho ve, vi certe ne havas bonan opinion pri mi.”
„Do, diru al mi pri ŝi: ĉu vi ne estas pli bela ol ŝi? Mi pensas, ke vi estas fiera homo.”
„Vi certe intencas insulti min, sed mi tute ne koleros ... Mi ne havas edzinon, kaj en mia tuta vivo mi ageme serĉas la perfektan personon ...”
„La perfektan personon? La perfektan personon!”
„Mi ne scias, kion vi opinias, sed ĉiu homo rajtas decidi kiun edzigi? Oni elektas interalie laŭ kredo, vivstilo, kulturo kaj socia rango.”
Nu, la virino jam ĉesas atenti Junon, sed malgraŭ tio, li ne povas vidi iun ajn indikon de kolero je ŝia vizaĝo. Ankaŭ ŝajnas, ke ŝi povas iom aŭdi lin. Do li parolas plu: „Kiam mi renkontos ŝin, mi tuj scios, ke ŝi estas la ĝusta virino por mi. Kie ajn ŝi estas nun, mi nun scias ion certan: ŝi estas bela, bonkonduta kaj inteligenta. Ŝi estas fizike kaj emocie forta kaj sendependa.”
„Ne tia, de kia viro devas ricevi ordonojn”, subite diras la virino, kaj dum ŝi ekstaras por serĉi alian sidlokon, ŝi diras: „Bonŝancon al vi en via serĉado al la perfekta edzino”, uzante du fingrojn por signi la citilojn ĉirkaŭ la vorto perfekta.
Sed tiumomente laŭtkrias viro, kiu alkuras al ŝi. „Ne, Jana, ne staru. Mi jam alvenas. Ĉu mi tro longe forestis?”
La koro de Juno rapide batas, kiam li aŭdas la nomon de la virino. Jana. Preskaŭ sama kiel mia nomo. Kia fato! Sed certe la nomo tute ne gravas. Ni kunparolis kelkajn minutojn, kaj tiam mi jam trovis, ke ŝia konduto ne kongruas kun mia.
„Pardonu, Jana”, diras la viro, kiam li alvenas. „Oni ne povis ripari vian bastonon, do mi devis aĉeti novan. Pro tio mi ne povis reveni pli frue. Vidu, Jana, mi jam multfoje avertis vin ne lasi la lokon, kie mi lasis vin.”
Ho ve, ŝi mensogis, kiam ŝi diris, ke homoj ricevas ordonojn de ŝi. Ŝi fakte ricevas ordonojn de homoj. Sed kiu estas tiu malĝentila viro, kiu tiel malrespekte alparolas virinon en publika loko? Jen venas la tempo, ke mi montru al Jana, ke mi ne estas malĝentila homo.
„Kial vi alparolas virinon tiel publike?”
La viro, dum li donas malgrandan pakaĵon al Jana, diras: „Kiu estas tiu ĉi?”
Sen respondo, kaj dum Juno kaj la viro atendas, Jana malfermas la pakaĵon, kaj eketendas la faldeblan promenbastonon. Ekstarinte, ŝi per unu mano sekvas la direkton de la voĉo de la viro kaj tuŝante lin, ŝi diras: „Ĉu ni nun povas foriri de tiu ĉi infero?”
En tiu momento, por Juno, la vivo eterne ŝanĝiĝas, sed li ne scias, kiel kaj kial. Tute silente, li rigardas la junan virinon, dum ŝi helpe de la viro ekforiras.
Ŝi estas blinda!
Pensante, ke li fakte diris tion laŭtege, li rapide kovras sian buŝon per la mano, sed vidante, ke neniu iel reagas, li estas konvinkita, ke neniu aŭdis tion. Do ĝi nur estas lia penso. Ŝi estas blinda, kaj nur li ŝajne zorgas pri tio nun. Li jam fojfoje vidis blindulojn, sed neniam pensis, ke iu el ili povas esti tiom memfida, kiom Jana. Li nun komprenas, kial ŝi ne prenis manon, kiam li etendis ĝin, kaj kial ŝi tiel reagis al liaj diroj. Do ŝi eble ne estas maldiligenta. Dum la tuta vivo li pensis, ke blinduloj estas malfeliĉaj kaj nememfidaj homoj, kaj nun lia opinio ekŝanĝiĝas.
„Bonŝancon, Juno.” Per tiuj vortoj, pri kiuj Juno ne scias, ĉu ili estas sincere diritaj aŭ ne, Jana rompas lian pensadon.
Nenion diras Juno. Li nur fiksrigardas ŝin, kaj nun li povas facile fari tion, ĉar nek ŝi nek ŝia gvidanto povas rimarki, ke li rigardas ŝin. Ho ve, ŝi neniam pardonos min. Mi igis tiun longan momenton infera por ŝi. Ŝi eterne pensos, ke mi estas malĝentila homo. Ankaŭ ŝi estas iom malĝentila, sed ... sed ... sed ŝi estas la plej dolĉa virino, kiun mi renkontis en mia tuta vivo. Mankas al ŝi okuloj, sed al mi ŝi donas vidkapablon. Sed kial? Kion mi nun diras? Ĉu mi nun frenezas? Jes, mi estas freneza, kaj tia mi restos eterne.
* * *
Subite prenas Juno sian pakaĵon kaj tra aro da homoj, fojfoje saltante por kapti la vidon de Jana, ekkuras en la direkton de la blinda virino, laŭtvoĉe vokante ŝian nomon.
„Jana! Jana!”
Iom kolere Jana, kiu nun jam preskaŭ malaperis, turnas sin en la direkton de la voĉo. Ŝi jam nun bone konas la voĉon de tiu viro, kiu longan momenton kolerigis ŝin, dum ŝi atendis sian fraton.
„Juno, kion vi volas de mi? Kial vi ne lasas min sola?”
Juno rapide prenas la manon de Jana el la mano de ŝia frato kaj diras: „Jana!”
„Vi estas tro malĝentila. Kial vi tiel kaptis mian manon?” diras Jana, provante sensukcese aspekti kolera.
„Ho, Jana kara. Mi estus pli malĝentila, se iu aŭ io ajn en la mondo malhelpus min resti kun vi. Mia serĉado finiĝas ĉi tie. Bonvolu ne longigi ĝin.”
Surprizite, la frato rigardas Junon kaj demandas sian fratinon: „Mi demandis al vi: ‚Kiu estas tiu ĉi homo?’, sed vi ankoraŭ ne respondis. Ĉu li insultis vin? Ĉu mi voku la policon?”
Sed ne necesas voki la policon, ĉar dum tiu mirinda dramo disvolviĝas, ekamasiĝas homoj, inter kiuj estas du policanoj, kiuj volas scii, kial homoj amasiĝas.
Sen konsidero de la ĉeesto de tiuj homoj, Juno ekparolas al la blinda Jana: „Jana, mi amas vin. Mi volas, ke via ĝojo estu mia. Mi volas partopreni en via lumo kaj mallumo. Mi volas ricevi ordonojn de vi. Bonvolu diri ion.”
Dum Jana restas senparole kaj ŝia frato prenas la alian manon, iu voĉo diras: „Pardonu, permesu al mi filmi tiun ĉi mirindan momenton.”
„Vidu, Juno, niaj vivoj ...”
„... povas senprobleme kaj facile iĝi unu, kaj tiam ni parolos pri nia vivo kaj ne niaj vivoj.”
Juno prenas la alian manon el la mano de ŝia frato, kaj ekpromenigas ŝin el inter la popolamaso. „Hodiaŭ mi eble perdos mian laboron, sed tio ne gravas al mi ĉi-momente.”
„Kial vi perdos vian laboron?”
„Mi ne volas diskuti pri tio en tiu ĉi mirinda momento.”
„Bone ... Mi memoras, ke vi serĉas perfektan edzinon.”
„Vi estas perfekta ...”
„Bonvolu ne alparoli min, kvazaŭ mi estus knabino. Kiel vi scias, ke mi estas perfekta? Mi estas blinda, kaj vi ankoraŭ ne bone konas min.”
„Prave dirite. Kiel ni scias, ke la suno estas varma, kvankam ni neniam tuŝis ĝin. Ni scias, ĉar ĝi varmigas nin. Do mi scias, ke vi estas perfekta, ĉar vi perfektigas min.”
Albisturo KVINKE
Monato 2012/03
Inter ĉiuj el la fremduloj, kiuj de ekstere venis loĝi en la gastigema urbo Bailnambeann, mi kelkfoje sentas min la plej fremda. Jam pro mia iom malofta nomo (Lisuarte Paralampoponhes) oni tuj komprenos la kialon. Mia patrino, kiu estis de miksita irlanda-portugala deveno, deziris, ke mi nomu min Lar Murphy, por esti pli facile akceptita en Irlando. Tion mi decidis ne fari. Kial mi hontu pri mia nomo? Cetere, mi ne ĉiam vivis en ĉi tiu lando, kaj eble en estonteco mi hejmiĝos en alia parto de la tero. Finfine, kiel skribis iu poeto: „La mondo estas granda – kaj mallarĝa la angulo de la tero, kie la homo vivas.”
Fakte, mi ne vere scias, al kiu lando aŭ nacio mi apartenas. Mia patrino estis graveda, kiam ŝi, tute sola, enŝipiĝis por veturi de Halifakso en Kanado cele al iu haveno en la dista Eŭropo. Kial ŝi estis sola en tiu amara horo, kaj kio okazis al mia patro, mi ne scias. Mia patrino supozis (sed pri tio ne certis), ke li laste vivis en Brazilo. Ĉiuokaze, mi maloportune decidis naskiĝi dum tiu vojaĝo de la kanada ŝipo Evangeline. Feliĉe, surŝipe troviĝis kuracisto, kiu profesie agis kiel akuŝisto, kvankam tio ne estis lia medicina fako, do kaj mi kaj mia kara patrino pretervivis malgraŭ feroca ŝtormo, kiu alvenis samtempe kiel mi. Oni vidos, ke la destino favoris min, almenaŭ en tiu frua stadio de mia ne ĉiam sukcesa vivo.
Estante sola, mia kompatinda patrino devis iel ajn gajni sian (kaj mian) panon en diversaj landoj kaj diversaj humilaj metioj. Eĉ tiel, ŝi kapablis ŝpari sufiĉe da mono por komenci mian edukadon, kaj danke al stipendio, kiun mi gajnis per konkursa ekzameno, mi atingis diploman gradon kaj trovis nemalbone pagatan postenon en Germanio. Tamen, post kelkaj jaroj en tiu lando mi sentis fortan migremon kaj iris serĉi novajn spertojn aliloke. Kiel ofte asertis mia patrino: „Pli verdaj estas distaj montaroj”. Sed mi konstatis, ke iuj estas pli verdaj ol aliaj.
Pro miaj pekoj, mi fine – sed ne finfine – troviĝis en malbela industria urbego en la norda Anglio. Mi ne volonte elektis tiun urbon, sed sentis min devigata loĝi pli proksime al mia nun maljuna patrino, kiun la kruela fato metafore tien ĵetis, kiel akvorubon sur la strandon de la vivo. Ŝi luis modestan malnovan domon en malluksa kvartalo, kie ŝi estis relative kontenta. Ŝiaj najbaroj estis afablaj, kaj ŝi amikiĝis kun sufiĉe multe da ili, do ŝia ekzisto ne plu estis soleca. Unu el la plej simpatiaj estis konata laŭ la nomo Busty Higgins, kvankam ŝia vera nomo estis Flora. Kvankam ŝi kaj mia patrino iĝis bonaj amikinoj, ili tute ne similis. Mia patrino estis deca, amema kaj respektinda virino. Busty estis ankaŭ amema – malicaj najbarinoj diradis tro amema (aŭ amorema), kaj neniu povus ĝuste priskribi ŝin kiel decan personon. Tamen ŝi estis bonkora, kaj pro tio pli apartenis al la nombro de la proverba salo de la tero ol la piaj najbarinoj, kiuj kritikis kaj malestimis ŝin. La plej ŝatata domkunulo de Busty estis grandega orfiŝo nomata Clancy, kiu naĝis en vitra fiŝujo en ŝia salono. Busty kredis, ke orfiŝoj konstante kreskas kaj povas atingi eksterordinare grandajn dimensiojn. Pro tio, ŝi konstante anstataŭigis la fiŝujon de Clancy per iu pli granda. Ŝi timis, ke iam ĝi estos tiom vasta kiel ŝarko. Ŝi ĉiam diradis al mia patrino: „En tiu okazo, mi certe devos trovi pli grandan domon.”
La plej proksima najbarino de mia patrino estis eta timema malĉarma virino nomata Vera. Malica studento, al kiu mia patrino luis ĉambron, kromnomis ŝin Ardanta Sapfoa, kvankam ŝi ne kapablis ardi, kaj certe neniel similis la faman grekan poetinon. Ŝi ofte vizitis mian patrinon por trinki teon kaj ĝui ŝian kompanion, ĉar mia patrino povis esti tre amuza. Bedaŭrinde, Vera konstante plendis al ŝi pri la mizero de la vivo kaj la tragedio de la homa ekzisto, do mia patrino devis kompati kaj konsoli ŝin per dolĉaj kukoj kaj tre sukerita teo.
Alia najbaro, s-ro Dawid, estis polo, kiu dum la dua mondmilito estis membro de la libera pola armeo, kiu venis al Britio por batali kontraŭ Hitlero. Post la milito li ne povis reiri al sia lando pro la politika situacio, do restis en Anglio. Antaŭe en Pollando li estis majstra metiisto, kiu ornamis preĝejojn, kiel la masonisto Ruben en la unua ĉapitro de la fama verko La infana raso. (Laŭ la poeto William Auld, Ruben „... dum tuta vivo grimpadis supren-suben, / ĉizante sur preĝejoj gargojlojn kaj anĝelojn”). S-ro Dawid ne estis masonisto, sed orumisto de statuoj kaj altaroj. Krome, li kapablis fari multajn aliajn laborojn: lignaĵan, elektran, tegolan, kahelan, ktp. Li ĉiam estis preta helpi mian patrinon per riparadoj kaj aliaj endomaj taskoj, kaj neniam postulis pagon.
La pli prospera parto de la kvartalo estis hejmo de juda komunumo. Estis du sinagogoj sur la ĉefstrato, el kiuj la plej granda kaj riĉa estis tiel nomata Hispana-Portugala Sinagogo, do laŭŝajne de sefarda origino. Mia patrino amikiĝis kun kelkaj el la judaj najbaroj, sed ĝenerale ili ne miksiĝis kun la resto de la socio, precipe pro la fakto, ke la mezaĝuloj kaj maljunuloj inter ili ankoraŭ prefere parolis ladinan, la sefardan hispanan, kiun mia patrino iom, sed malperfekte, komprenis. Mi ofte aĉetis frandaĵojn en la loka koŝera vendejo, kvankam mi ne apartenas al ilia religia komunumo.
Post la forpaso de mia kara patrino, mi restis dum tri jaroj en la angla industria urbo kaj provis subteni min per tradukado kaj instruado de lingvoj. Tio estis ne tre profitdona, ĉar ĝenerale, angleparolantaj popoloj ne interesiĝas pri fremdaj idiomoj, rigardante la anglan kiel mondolingvon, ĉar, kiel ili pretendas: „Ĉiuj parolas la anglan!”.
En tiu periodo mi estis fraŭlo kaj luis ĉambron en malnova pensiono, kies proprietuloj estis du ne plu junaj virinoj el la graflando Jorkŝiro en la norda Anglio. Ili nomiĝis fraŭlinoj Nora kaj Elsa Higginbotham, sed ni, la pli junaj pensionanoj, nomis ilin la „fratinoj Brontë” kaj al la domo ni donis la nomon Wuthering Winterhurst („Buraska Vintrobosko”, parodio de la titolo de la fama romano Wuthering Heights („Buraskaj Altaĵoj”) de la aŭtorino Emily Brontë). Fakte, la pensiono estis malhela kaj morna domo en la arkitektura stilo, kiun la angloj nomas „Viktoriana”.
Nora, kiu deĵoris en la kuirejo, estis altstatura, forta virinego kun masivaj piedoj. Ŝia fratino Elsa estis eta, maldika virineto, sed ŝi regis la pensionon kiel armea serĝento. Ambaŭ apartenis al severa religia sekto, kiu ne permesis alkoholaĵojn, fumadon aŭ frivolajn amuzaĵojn. En la salono staris fortepiano, sed neniu rajtis ludi ĝin. Simile, ni ne rajtis laŭte funkciigi radiaparaton en niaj ĉambroj. Oni devis peti permeson antaŭ ol bani sin en varma akvo. La manĝoj en la pensiono estis solidaj, trokuiritaj, kaj malapetitvekaj, laŭ la tradicia angla kuirarto. Tamen ili estis sufiĉe nutraj kaj plenigis la stomakon, kio en Anglio estas la solaj motivoj por manĝi.
En la pensiono oni neniam bezonis demandi pri la tago de la semajno aŭ rigardi kalendaron, ĉar la menua programo neniam variis de tago al tago. Dimanĉe ni ĉiam manĝis rostitan bovaĵon kun terpomoj kaj brasiko; lunde, malvarman bovaĵon kun terpomoj; marde, boligitan bovaĵon kun karotoj; merkrede, hakviandon kun terpomoj; ĵaŭde, fiŝon; vendrede, kolbasojn kun kaĉigita terpomo; sabate, ŝinkon kun brasiko. La deserto estis ĉiam aŭ rabarbo kun kustardo (ovaĵo), aŭ sekaj prunoj kun kustardo (tradicia angla deserto, al kiu la filoj de la angla elito estas alkutimiĝintaj en la tiel nomataj publikaj – t.e. privataj – lernejoj). Ĉiusemajne estis la sama manĝprogramo: monotona sed sana, krom se oni estas vegetarano. Sur la muro de la manĝoĉambro pendis framo, en kiu estis pirografita versaĵo, kiu tekstis:
Ellitigi la tutan mondon
Kaj ĝin lavi, vesti, nutri,
Forsendi ĝin, kaj revenigi,
Kredu min, kostas grandan penon.
Ofte, kiam mi troviĝis en la urbocentro, mi devis manĝi en restoracio. En tiu epoko, kiam la angloj malmulton sciis pri internacia kuirarto, la loka restoracia manĝaĵo estis malbona. En tiu regiono de la norda Anglio estis granda entrepreno nomata Unuiĝintaj Viandaj Produktoj, kiuj funkciigis ĉenon de restoracioj. Ĉar ne estis granda elekto, mi plurfoje estis kliento en la urba filio. La sperto estis aĉa, kaj mi ankoraŭ tremas, kiam mi rememoras ĝin.
Miaj tablokunuloj en la pensiono konsistis el Rod, altstatura aŭstraliano, kiu faris sciencan esploradon en la urba universitato; juna banklernanto, kiu estis tiel mizere pagata, ke li ŝparadis du tranĉaĵojn de sia matenmanĝa buterita pano por sia tagmanĝo en la banko; kaj juna studento el Tajlando, kies nomon mi ne sukcesis prononci aŭ vortumi; ĝi sonis iom kiel „P'ĉit” – la sono, kiun faris malseka fingrotuŝo sur fenestra vitro. Rod estis tre amuza viro; Karlo, la banklernanto, estis tre serioza kaj senhumura; dum la tajlandano estis simpatia.
Rod kaj mi planis diversajn projektojn por malpezigi nian ekziston en la pensiono. Dum iom da tempo ni pensis, ke estus bona blago dumnokte farbi sur la lintelo de la ĉefa enirejo la frazon: „Koncesiita por muziko kaj por la vendado de vino kaj alkoholaĵoj”. En Anglio, kie publika muziko kaj vendo de alkoholaĵoj sen koncesio ne estas permesataj, tiu teksto vidiĝas ĉe la enirejo de drinkejoj kaj restoracioj. Kiel iam asertis renoma angla orkestra dirigento: „La angloj ne ŝatas muzikon, sed ili ŝatas la bruon, kiun ĝi faras.”. Tamen, ni finfine decidis ne primoki niajn bonajn gastigantinojn per tia malica blago.
Unu el niaj kungastoj, elegante kaj tradicie vestita angla sinjoro (t.e. per nigra jako, universitata kravato kaj griza pantalono kun fajnaj strioj), kiu sidis sola ĉe sia aparta tablo, estis lektoro pri islamaj studoj. Li estis tro grava persono por rekoni la ĉeeston de nuraj studentoj kaj junuloj, kiel ni, do li neniam salutis nin. Alia gastino, kiu same havis la privilegion okupi apartan tablon, estis maldika kaj malĉarma fraŭlino de nekonstatebla aĝo. Ŝi evidente timis la voluptajn virojn kaj evitis kontakton kun ili. Iumatene, Rod bonhumore salutis ŝin laŭ aŭstralia kutimo per la frazo „G'day!” („Bonan Tagon!”). La fraŭlino ekreagis per duonsalto el sia seĝo kaj febla krio kiel la bleko de nervoza leporo. Ni ekde tiam kune decidis, ke estus pli prudente lasi ŝin en ĉasta paco.
Ni trovis la semajnfinojn en tiu malbela urbo preskaŭ netolereble tedaj. Mia aŭstralia kunulo kelkfoje serĉis en la loka ĵurnalo por konstati, ĉu la rubriko „Distraĵoj” proponas eblajn allogaĵojn. Unue li trovis anoncon pri la sabataj ĉevalaj vetkuroj, do ni kune iris al la kurejo. Laŭdire, la aŭstralianoj ŝatas ĉiun specon de sporto, precipe ĉevalkurojn, sed en tiu okazo ni ambaŭ eĉ pli tediĝis atendante la revenon de ĉevaloj, kiuj malaperis post kelkaj sekundoj, kaj reaperis nur post tro longa tempo. En alia tago, Rod trovis reklamon por vespera dancevento.
„Diru”, li demandis. „Ĉi tie estas anonco pri Old Time Dancing. Pri kio temas?”
„Supozeble tradicia angla dancado”, mi respondis.
„Ĉu ĝi estos interesa?”
„Kiu scias?”
Ni decidis provi ĝin, kaj kune iris al la dancejo.
Ni iom hezite eniris en la salonegon, kaj tuj konstatis, ke la afero ne estas por ni. Paroj de mezaĝaj kaj maljunaj homoj elegante paŝis tien kaj reen je akompano de malmoderna dancmuziko. Ridetanta mezaĝa virino, kiu evidente regis la eventon, gaje kriis: „Ho! Mi vidas du novajn vizaĝojn!”
Rod grimacis. „Forprenu ni de tie niajn flaming* vizaĝojn!”
* * *
Je la komenco de la somera sezono la fratinoj Higginbotham informis nin, ke ili intencas ferii en Jorkŝiro, do la pensiono restos fermita dum du semajnoj. Miaj tri junaj kunuloj jam foriris, kaj mi restis sola. Fraŭlino Elsa certigis min, ke ŝi jam aranĝis por mi ĉambron en alia najbara pensiono. La ĉambro estis granda kaj komforta, sur la teretaĝo de la domo. En la unua nokto, kiun mi tie pasigis, mi apenaŭ sukcesis dormi, ĉar grupo de vojaĝantaj vendistoj el Kimrio dumnokte ludis kartojn kaj samtempe – kiel estas kimra kutimo – kune kantis religiajn kimrajn himnojn.
Mi sentis min iom soleca, kiam Rod reiris al Aŭstralio, sed mi trovis grupon de novaj amikoj irlandaj, kun kiuj mi baldaŭ amikiĝis. Ili proponis, ke mi akompanu ilin al la loka irlanda klubo, kaj kelkfoje al tradiciaj skotaj dancvesperoj, kiuj okazis ĉiusabate en la kooperativa centro. Malmultaj el la dancantaj paroj estis de skota deveno, sed la viroj, kiuj partoprenis, kutimis porti skotan kilton (la tradician nordskotan viran vestaĵon) dum dancado. Tamen, ne estante veraj skotoj, ili timis aperi surstrate en tiu kostumo. Kiam mi unuafoje eniris en la vestogardejon por tie lasi mian pluvmantelon, mi estis surprizita de la aspekto de longa vico de pantalonoj pendantaj per ŝelkoj sur la murhokoj.
Tio estas nur mallonga parto de miaj memoraĵoj pri mia restado en la norda Anglio. Poste mi translokiĝis al Irlando, kie, danke al miaj novaj irlandaj amikoj, mi trovis postenon. Sed tio eble estos materialo por verki alian rakonton pri la afablaj loĝantoj de Bailenambeann ...
WEI Yubin
Monato 2012/06
En mia infanaĝo biciklo, aĉetita de mia patro antaŭ la fondiĝo de la Ĉina Popola Respubliko en la jaro 1949, profunde impresis min. Senfarbigite pro frotado, ĝi perdis koloron, kaj oni ne sciis ĝian produktodaton. Strioj sur la pneŭmatikoj platiĝis pro eluziteco, tiel ke ĉe kelkaj lokoj estiĝis tuberoj ŝvelintaj pro tro da aero. Por eviti krevon la patro metis pecon de malnova kaŭĉuka bendo en ĝin. Tio igis la bendojn neunuformaj, kaj biciklante, oni sentis sin ritme ĵetata supren kaj malsupren, kvazaŭ oni veturus sur malglata vojo. Tamen la biciklo estis importita el eksterlando kaj havis faman markon. Viŝante la biciklon, mia patro ofte en fiera tono diris: objekto kaduka, tamen solida. Ĝi ja portis la patron de kampoj al kampoj por semado kaj rikoltado; de vilaĝoj al vilaĝoj, proksimaj kaj malproksimaj, por labori kiel dungito en foiro. Tagon post tago kaj jaron post jaro la patro tenis sur sin grandan ŝarĝon, vivtenante la tutan familion kun kvar filoj.
La biciklo impresis min pleje ne nur pro sia aspekto aŭ fama produktmarko, sed pro la tol-dusako triangula, eluzita kaj pendanta sur la supra bicikloframo. Enmetiĝis en la dusakon sonĝo de mia infaneco. Mi naskiĝis meze de la 1960-aj jaroj. En mia memoro mia patrino estis malsanema, kaj tri knaboj naskiĝis antaŭ mi, la plej aĝa 12 jarojn antaŭe. La tuta familio dependis de mia patro sola. Kiel malfacilaj estis la tagoj. Nia ĉefa nutraĵo estis sorgo. La sorgograjno ĉe ni, en sud-orienta Shanxi-provinco, estis malsama ol tiu de aliaj lokoj. Ĝi estis amare acerba kaj malfacile englutebla, kaj kaŭzis internan varmon al la manĝantoj, precipe al la infanoj, tiel ke ili ne povis elfeki eĉ post pluraj tagoj kun ventro ŝvelanta kaj vangoj ruĝe febraj. Fine ili plu ne povis elteni la suferon de konstipiĝo, kaj levante la postaĵon petis sian patrinon bastonete elfosi la ferbulan fekaĵon. Eĉ tiajn nutraĵojn kiel sorgo oni ne povis sufiĉe manĝi. La vivkondiĉoj de urbanoj estis pli bonaj ol la niaj. Onidire, kiu ĝuas la havigitan grenon, tiu vivas en paradizo. Vidante, ke miaj amiketoj, kies familioj venis el urbo, manĝas vaporumitan panon el maizfaruno, mi salivumis kaj pensis, kiel feliĉe, se mi povus ĝui vaporumitan panon ĉiutage.
Por ŝtopi la stomakon de la familianoj, mia patro iris al la kampoj seninterrompe ĉiutage, kaj laboris de frua mateno ĝis malfrua vespero. Krome en la morta sezono de agrikulturaj laboroj li ankoraŭ serĉis kromokupojn. Antaŭ la jaro 1949 miaj patro kaj onklo iam entreprenis mezgrandan restoracion, kiu famis pro bone kuirita frap-patkuko kun peklita viando en nia regiono, kaj ĝis nun en la loka anekdotlibreto oni povas trovi la registron Frap-patkuko de Fratoj de Familio Wei. Cirkulas la diraĵo: „Foiro vizitinda, kruroj lacegaj; se patkukon nemanĝanta, larmojn elfluiganta”. En tuta jaro, kiam okazis foiroj kaj solenoj en urbetoj kaj vilaĝoj, nordaj kaj sudaj, mia patro nepre estis konkure invitita de diversaj restoracioj kiel dungita patkukmajstro. La dungintoj pagis al mia patro 2,5 juanojn por ĉiu tago. Reveninte, la patro devis doni 2 juanojn al la Produkto-grupo, kaj nur 0,5 juanon lasis al si mem; tamen en tiu periodo ĝi jam estis ne-neglektebla enspezo.
Kutime la foiro daŭris tri aŭ kvar tagojn. Mi fingre kalkulis la tagojn, kiam estis la tago, en kiu mia patro revenos. Mi ofte kuris eksteren de la pordego, sidante sur la ĉeval-surrajda ŝtono, gape fiksis la rigardon al la fino de la vojo, kaj atendis mian patron. Kiam lia figuro aperis ĉe la horizonto, mi trotis al li samkiel gaja pasero. Ŝajnas, ke la patro jam antaŭatendis ĉi tian scenon. Descendinte de la biciklo kun rideto, li karesis mian kapon, kaj levis min facile sur la supran framtubon, kaj puŝis la biciklon hejmen. Kiam la biciklo haltis en la korto, la patro demetis min teren. Li etendis la manon en la dusakon ĝis fundo, kaj mi fiksis mian rigardon kun plena espero. Li elprenis pecojn de sekaj patkukoj kaj donis pecon al mi. Ĝi estis trezoro, ĉar laŭ mi ĝi estas tre dolĉa kaj bongusta. Tiumomente mi sentis min tre feliĉa. Mia bela infanaĝo forpasis en atendado de la reveno de mia patro.
Post pli ol dek jaroj, kiam mi vizitis la gimnazion, furoris biciklado. Por kelkaj miaj kunlernantoj, kies gefratoj jam perlaboris, tial kun bonaj vivkondiĉoj, tiuj familioj aĉetis biciklojn kun markoj Yongjiu aŭ Feige. Dimanĉe aŭ post lernejaj horoj ili ofte bicikle vetkuris sur la placo antaŭ la domo de La Revolucia Komitato de la gubernio. Mi avide rigardis ilin, kaj fojfoje intencis preni la biciklon de la patro kaj konkuri kun ili. Sed vidante la biciklon kun kaduka ferframo, mi perdis la kuraĝon. Foje, tikla allogo en la koro venkis min, ke mi, kun granda kuraĝo, elstiris la biciklon de la patro. Iuj rigardis min kaj mian biciklon kun malestima mieno. Unu diris: „Ha! Kiel kaduka biciklaĉo. Ĝi devas esti ĉe brokantisto. Kun tia objekto, ĉu vi aŭdacus vetkuri kun ni?” Liaj vortoj forte atakis min, ke mia vizaĝo tuj brulis kvazaŭ mi estus kaptita ŝtelisto, ne sciante kien fuĝi. Mi hejmenrevenis konfuzite kun la biciklo. En tiu tempo mi juna kaj neprudenta opiniis, ke la kaduka biciklo alportas al mi humiliĝon, kaj de tiam mi decidis neniam veturi per ĝi.
Nia vivo iom post iom ŝanĝiĝis, kaj oni ne plu zorgis pri ĉiutaga pano, amara sorgofaruno ja estis historiaĵo. Nia familio havis novajn biciklojn. En la jaro 1986 forpasis mia patro, kaj iu parenco forprenis la malnovan biciklon. Mia patrino diris: „Kiam via patro vivis, la parenco venis multajn fojojn kaj volis aĉeti la biciklon kontraŭ alta prezo, sed via patro rifuzis.”
La biciklo de la patro jam longe forestis en mia vivo, sed ĝi restas freŝa en mia memoro. Ĉiam, kiam mi rememoras pri mia patro, mi kvazaŭ vidas, ke li klinas la talion kaj palpe serĉas sekajn patkukojn en la bicikla tol-dusako. Tiu sceno estas tre larmiga. Neforgeseblaj estas la travivaĵoj dolĉaj kaj amaraj. Ili ĉiam dronigas min en neesprimeblaj sentoj, kaj mi longe ne povas liberiĝi el ili.
Memorante la biciklon, mi ĉiam vidas la patron ridetantan al ni. Ho, mia neforgesebla biciklo, mia kara patro!
Dmitrij CIBULEVSKIJ
Monato 2012/11
Tute ordinara, verŝajne, eblas nomi mian vivon. Mi mem estas ordinara, mezaĝa, jam preskaŭ 40-jara, viro, nek fama sciencisto, nek politikisto aŭ aktoro. Ankaŭ mia profesio estas ordinara – kuracisto, se esprimi pli ĝuste, kirurgo. Kaj ankaŭ ne eblas nomi min perfekta kirurgo. Ankaŭ ĉi tie mi estas tute ordinara. Tamen, ankaŭ ne malbona, kiel oni diras. Foj-foje mi faras sukcesajn operaciojn, sed la malfacilajn, komplikajn mi dume ne kuraĝas fari, nur asistas.
Persona vivo: nu, ĉi tie eblas diri, ke mi diferencas de la plimulto da aliaj homoj. Mi estas solulo. Antaŭe mi loĝis kun miaj gepatroj, sed jam delonge tiuj estas forpasintaj, kaj mi restis sola. Nek edzinon, nek infanojn mi havas. Verŝajne mi estas normala viro, sed ial mi timas virinojn. Mi timas demandi ilin pri io kaj ricevi negativan respondon.
Eĉ ŝatokupon ian mi ne havas – mi ne estas kolektanto de io, mi ne ŝatas ĉasi aŭ fiŝkapti, kion kutime ŝatas multaj viroj – ĉiam mi kompatas bestojn kaj fiŝojn. La tutan tempon mi pasigas aŭ en hospitalo, kie mi laboras (kaj, kio estas interesa, mi ege ŝatas mian laboron), aŭ hejme, ĉefe legante librojn. Jes, la legado eble estas mia sola ŝatokupo.
***
Mi decidis reveni hejmen perpiede. Ĉefe pro tio, ke mi ŝatas promeni, des pli post longedaŭra, sufiĉe streĉa laboro, kaj krome mi ofte revenas perpiede, ĉar aŭtomobilon mi simple ne havas.
La vojo de la hospitalo al mia hejmo ne estas longa. Mi bezonas nur proksimume 35-40 minutojn por perpiede atingi mian hejmon. Sed ĝi havas ne tiom agrablan pecon – mi devas preteriri ĉiam malzorgatan arbareton, plenan je diversaj rubaĵoj. Mi entute ne povas kompreni homojn, kiuj promenante forĵetas ien ajn diversajn ne bezonatajn ĉifonojn, restaĵojn de iaj manĝetaĵoj, iajn paperojn kaj similajn. Kaj krome, mi ne ŝatas tiun vojpecon, ĉar ĝi ĉiam estis kaj estas en mallumo. Neniaj lumigiloj estas laŭ la vojo. Kaj mi, ne tre bone vidante, precipe en mallumo, devas tiun parton iri „laŭmemore”.
Mi iris trankvile, profunde spirante la aeron kaj sentante la teron refreŝigita post nelongedaŭra pluvo. Eble nenio okazus, se mi ne streĉus kiel ĉiam miajn orelojn. Homoj, kiuj havas ne perfektan vidkapablon, multe pli streĉe tenas sian aŭdkapablon. Kaj preterirante ĝuste tiun vojpecon ne ŝatatan de mi, hazarde mi ekaŭdis ian apenaŭ aŭdeblan ĝemon. Mi multe pli streĉis miajn okulojn kaj ĉe proksimaj arbustoj rande de la vojo mi ekvidis ian grizan makulon. Tio evidentiĝis esti hela vestaĵo de virino, kiu kuŝis senmove. Se ŝi ne estus farinta tiun ĝemon, mi plej verŝajne ne estus rimarkinta ŝin.
Atente, kiel permesis al mi mallumo, mi observis, kio okazis al la virino. Mi ne povis veni al ia konkreta resumo. Estis bezonata rapida medicina helpo. Feliĉe mi ne povas taksi min malforta. Kaj mi prenis la virinon surbraken kaj portis ŝin kiel eble plej rapide en la hospitalon. Feliĉe tiu rea vojo ne estis longa.
Kiel ofte okazas, en koridoroj de la hospitalo mi renkontis neniun. Bone, ke mi mem estis laboranta tie kaj orientiĝis en ĝi. Rapide mi portis la virinon en liberan ĉambron kaj jam tie komencis atente observi kaj esplori, kio okazis. Kiel helpanton mi vokis flegistinon, relative junan, sed spertan kaj silenteman. Al mi ĉiam plaĉis, kiel ŝi laboras.
La observado montris, ke la kompatinda havas ian freŝan batmakulon, pro kiu ŝi mem kaj ŝia vestaĵo estis makulitaj per sango. Evidente ŝi perdis la konscion pro forta bato, ricevita ĉu post falo, ĉu de iu. Laŭ onidiroj en nia urbo kaj ĉefe en nia regiono konstante „agis” iu seks-maniulo. Sed mi kun la flegistino ne trovis spurojn de iaj perfortoj.
***
Pasis tri diurnoj, post kiam la junulino trafis en la hospitalon. Ĉiutage mi vizitadis ŝin, sed ne estis videble iuj tre pozitivaj ŝanĝoj. Ŝi estis same senkonscia. Eble la traŭmatita kapo – post serioza observado sur ĝi estis bone videbla postsekvo de tiu bato – ne permesis al la paciento rapide rekonsciiĝi.
Tamen mi esperis, ke ŝi iom post iom rekonsciiĝos. Ĉe taga lumo, ankaŭ ĉe la elektra estis videbla, kiom ŝi junas kaj belas. Iom pli ol mezalta, blankhara. Ŝia korpo montris, ke sportaj okupoj por ŝi ne estas fremdaj. Ŝi eble estis ia sportistino, sed ne naĝisto – ĉe tiuj plej fortas ŝultroj kaj brakoj ... Kompreneble, mi ne estas specialisto, sed ion en la afero mi tamen komprenas.
Mi ankaŭ provis el policaj fontoj trovi ion pri malaperinta virino. Sed, sensukcese ...
Venis la kvina tago de ŝia ekesto en la hospitalo. Mi denove estis deĵoranta kuracisto. Post kutimaj proceduroj, post vizito al miaj pacientoj, mi portempe eksidis ĉe la lito de nia nekonatino. Mi jam rimarkis, ke al mi plaĉas deĵori ĝuste ĉe ŝia lito.
– Kie mi estas? – hazarde ekaŭdis mi malfortan voĉon de la junulino. Mi ne scias, eble tio estas mia subjektiva opinio, sed la voĉo, malgraŭ tio, ke ĝi estis tre malforta, estis melodia, belega. Almenaŭ ankaŭ ĝi plaĉis al mi, same kiel la junulino mem.
– Vi estas en hospitalo. Ĉu vi memoras, kio al vi okazis? – reeĥis mi.
– Ne. Sed ... kiu mi estas?
– Ĉu vi ne memoras, kio estis antaŭ kelkaj tagoj? Kie vi estis? Kie promenis? Eble vi ien rapidis laŭ la oficaj devoj?
Ŝi denove fermis siajn okulojn. Estis videble, ke tiuj komencaj frazoj por ŝi estis senfortigaj. Mi provis denove veki ŝin:
– Ni bezonas plenigi malsanfolieton. Bonvolu respondi kelkajn demandojn. Kiu vi estas?
Ekregis silento. Post iom da tempo mi ekaŭdis:
– Mi ne memoras, kiu mi estas. Vere, kiu mi estas? Kaj kiel mi ĉi tien trafis?
– Nu, pri la unua demando, mi ne povas ĝin respondi. Kaj pri la dua ... Mi mem portis vin ĉi tien, post kiam mi ekvidis vin malfruvespere proksime al nia hospitalo, kuŝantan senmove kaj senkonscie ... Sed kiel vi trafis al tiu loko ... Ĝuste pro tio ni ŝatus ekscii de vi, kio al vi okazis.
Ŝia forgesemo, amnezio estis tute natura. Foj-foje povas okazi similaĵoj. Tamen, mia sperto postulis pli seriozan rilaton al tiu evento. Iam en kinejo mi spektis, kiel iu murdisto por sin kaŝi de la polico pro iu serioza krimo faris iun ordinaran ŝtelon, esperante kaŝiĝi ĝuste en la lokoj, kie oni lin plej verŝajne ne serĉos ... Ĉu nia nekonatino hazarde ne faris ian krimon kaj nun simple ludas sian rolon kun la amnezio? Bone estas, ke unu el miaj amikoj laboras ĝuste en policejo, kaj mi tute simple povas demandi ĉe li pri tiu konkreta okazintaĵo.
Mia amiko rakontis multajn interesajn faktojn pri krimuloj, kiuj diversmaniere kaŝiĝas de la polico. Krome mi eksciis, kiom da homoj estas simple perditaj en nia lando. Inter tiuj estas kaj junaj infanoj, kaj emeritoj, sed ankaŭ mezaĝaj. Nu mi iel povas kompreni perditajn emeritojn. Estas momentoj, kiam jam aĝa persono, foririnte el la hejmo ekzemple en vendejon, tute forgesas, kie situas lia hejmo. Al mi oni rakontis pri similaj okazaĵoj. Iom mi povas kompreni ankaŭ perdiĝon de etuloj. En la juna aĝo infanoj serĉas aventurojn kaj ankoraŭ ne tre bone memoras la vojon al sia hejmo. Sed mezaĝuloj ...
Nek pri la homoj (junaj virinoj), kiuj sin kaŝas de la polico, nek pri junulinoj, kies malaperon oni anoncis, mia amiko ĉe la policejo povis rakonti. Similaj okazaĵoj ne estis. Kaj la tempo postulis ion pensi plue. Nia nekonatino jam pli-malpli resaniĝis, kaj jam estis tempo liberigi lokon por aliaj pacientoj. Sed kien ŝi iru? Ŝi ja ne memoris, kie ŝi loĝis, eble eĉ en alia urbo ...
Lasi ŝin plu daŭrigi la vivon en ia domo por emeritoj, por maljunuloj, kiuj ne havas parencojn, kiuj ilin prizorgas, mi ne volis. Do, mi decidis, ke ŝi povas ioman tempon post la hospitala periodo pasigi en mia somerdometo. Ĝi ne estis granda – du ĉambretoj kaj kuirejo. Sed la naturo apude ĉarmas. Mi ne tiom ofte vizitadas mian somerdometon por ĝeni la novloĝanton. Iam ankoraŭ miaj gepatroj multe okupiĝis pri ĝi, kaj fakte ili ekkonstruis ĝin kaj zorgis pri la apude kreskantaj fruktarboj. Mi mem estis nur helpanto. Do, estis tute bone loĝigi la junulinon en la dometo, kie ŝi povis esti vera mastrino. Necesis nur produktojn provizi, ĉio cetera tie jam estis.
Mi povis de tempo al tempo vizitadi la pacienton – ja tutegale ŝi restas mia paciento – kaj kontroladi la sanstaton. Mi jam sentis, ke por mi tio estas ne nura laboro, ne nura kroma zorgo pri malsanulo, sed ia plezuro, mi pli kaj pli ligiĝis al ŝi. Pli ofte mi estis pensanta pri ŝi kaj pri niaj rilatoj. Ja tiuj babiladoj inter ni poiomete vastiĝis, ni komencis pli profunde koni unu la alian. Kaj tute ne gravas, ke ŝi fakte ne memoras sian pasintecon – venos tempo, kaj ŝi ĉion povos rememori. Ĉu ne sorto estas, ke tiu okazintaĵo donacis al mi eblon provi ŝanĝi mian fraŭlan vivon, eĉ jam pri tio mi komencis pensi ...
Monato 2012/12
„Viktor, ŝi estis nur dudekjara. Kial vi agis tiamaniere?” flustras Milena kaj turnas sian kapon flanken.
Viktor veturigas kaj silentas. Kion li diru? Kiel klarigi al Milena? Ŝi eĉ ne deziris aŭskulti lin. Jam du tagojn la telefono hejme ne ĉesis sonori. Viktor ne levis la aŭskultilon, sed Milena levis ĝin kaj ĉiam per glacia voĉo ŝi diris:
„Halo.”
De la alia flanko oni pri io demandis al ŝi.
„Ne. Ĉi tie ne loĝas profesoro Kitev”, respondis ŝi kaj rigardis al Viktor, sed li senmova sidis sur la kanapo, strabanta la televidilon. Li kaj Milena estis kiel ombroj en la domo, kiuj ne parolis unu kun la alia. Matene ili atendis unu la alian antaŭ la banejo kiel kunloĝantoj, kiuj ne konas unu la alian. Unue en la banejon eniris Milena, kaj dum la akvo el la duŝo susuris, Viktor sidis ĉe la eta tablo sur la teraso, trinkis kafon kaj fumis.
La aŭtuna suno provis trabori la grizajn nubojn. La suno aperis por sekundo kaj denove malaperis, kvazaŭ ĝi kaŝus sin malantaŭ peza kurteno, kaj neniu sciis kiom longe ĝi restos tie, ĉu tutan horon, aŭ eble dum la tuta tago. La ĉirkaŭaĵo de la domoj similis al grafikaĵo. Estis prema urba pejzaĝo, pentrita grizkolore, kaj sur ĝia fono strange elstaris la multetaĝaj domoj, la nigraj arboj kun nudaj branĉoj, la rapide trapasantaj tramoj. Viktor sidis ĉe la tablo, fumis kaj rigardis eksteren, tamen foje-foje li sentis, ke li ne observas la pejzaĝon, sed lia rigardo fiksas ian malproksiman imagitan punkton.
Milena eliras el la banejo. Li aŭdas, kiel ŝi malfermas la pordon kaj eniras la ĉambron. Ŝi surhavas blankan molan banmantelon kun kapuĉo. Milena faras kelkajn paŝojn, ekstaras ĉe la vestoŝranko kaj komencas sekigi sin. Ŝi deprenas la kapuĉon kaj per eta tuko atente sekigas sian nigran hararon, kiu similas al nigra birda flugilo. Akvaj gutoj rosigas ŝian glatan frunton. Ŝiaj brovoj estas malsekaj. Ŝia blua rigardo vagas al la plafono. Milena ne rigardas Viktoron, kiu sidas sur la teraso, dorse al ŝi. Ŝi kondutas tiel, kvazaŭ ŝi estus sola ne nur en la ĉambro, sed en la tuta domo. Post la sekigo de la hararo kaj la vizaĝo, Milena malrapide demetas la banmantelon kaj ĵetas ĝin sur la seĝon. Ŝi restas nuda. Viktor ne rigardas ŝin, sed en tiu ĉi momento li sentas, kiom alloga estas ŝia nuda korpo, kiu odoras je mento. Kiom glataj kaj rondaj estas ŝiaj ŝultroj, ŝiaj mamoj, ŝia ventro, ŝiaj femuroj. Viktor sentas la varmon de ŝia korpo.
Milena sekigas sian korpon kaj komencas vesti sin. Ŝi surmetas la kalsonojn, la mamzonon, la bluzon, la jupon ... Ŝajnas al Viktor, ke tiun ĉi riton de la vestado ŝi faras malrapide kaj precize por eksciti lin. Milena bone scias, ke eĉ dorse Viktor bone sentas ĉiun ŝian movon. Jam vestita ŝi eliras sur la terason.
„La kafo estas preta”, diras Viktor, sed Milena silentas.
Ŝi prenas la kafujon kaj plenigas sian glason per kafo kaj eksidas ĉe la tablo. Ŝi bruligas cigaredon kaj alrigardas la grizajn nubojn, malantaŭ kiuj kaŝas sin la suno.
Eble en tiu ĉi momento ŝi demandas sin, ĉu la suno aperos aŭ dum la tuta tago ĝi restos kaŝita malantaŭ la pezaj nuboj. Milena fortrinkas la kafon, stariĝas, iras al la spegulo en la ĉambro kaj komencas ŝminki sin. Per ŝminkokrajono ŝi emfazas la profundon de siaj okuloj kaj siajn humidajn molajn lipojn. Poste ŝi surmetas sian pluvmantelon, prenas sian mansakon kaj eliras. Ŝi diras ne „ĝisrevido”, nek „adiaŭ” kaj eĉ ne alrigardas Viktoron. Li restas sidanta sur la teraso ĉe la eta tablo, rigardanta al ia malproksima imagita punkto. Nun li eksentas la silenton. La silento kvazaŭ pezas. Jam estas tempo, ke ankaŭ li preparu sin. Li eniras la banejon, baniĝas, razas sin, sed ĉion li faras aŭtomate. Liaj pensoj vagas ien. Li ne certas, ĉu li meditas pri io aŭ tra lia konscio trakuras nur apartaj vortoj, vizaĝoj, pasintaj tagoj ...
Li sentas sin elĉerpita. Li vestas sin: ĉemizo, pantalono, kravato, jako ... Li kvazaŭ kirasas sin en maloportunaj metalaj vestoj. Li ekiras. Ekstere la suno sukcesis por iom da tempo trabori la nubojn, kaj nun ĝi lumas kiel flava lanterno ie tre alte.
Vespere okazas la samo. Milena antaŭ li revenas el la laborejo. Ŝi sidas en la ĉambro antaŭ la televidilo kaj spektas la novaĵojn. Viktor malfermas la pordon kaj eniras. Li diras:
„Bonan vesperon.”
Sed Milena ne respondas kaj eĉ ne alrigardas lin. Li ekstaras ĉe ŝi, deziras alparoli ŝin, demandi ŝin pri io. Li devas denove klarigi al ŝi, diri, ke ne estas tiel, kiel la ĵurnalistoj skribis en la ĵurnaloj kaj kiel oni diris en la televizio. Li jam centfoje rakontis ĉion al Milena, tamen ŝi ne aŭskultas lin kaj daŭre rigardas lin kun malŝato kaj naŭzo.
Li staras en la mezo de la ĉambro kiel monumento. Li ne scias kion fari. Li havas emon pri nenio, ne deziras spekti televizion, nek aŭskulti radion, nek legi. Li alrigardas al la tablo en la ĉambro kaj rimarkas sur ĝi ĵurnalon, iun taggazeton. Ĝi estas tiel metita sur la tablon, ke li nepre rimarku ĝin. Sur la unua paĝo per grandaj literoj estis skribite: „Studentino estis delogita de profesoro kaj poste ŝi mortigis sin.”
Viktor ne povas reteni sin kaj diras:
„Tio estas naŭza mensogo!”
Li prenas la ĵurnalon kaj disŝiras ĝin. Milena turnas la kapon kaj rigardas lin malŝate. Viktor ekstaras antaŭ ŝi. Li deziras denove diri al ŝi, ke tio ĉi estas naŭza atako kontraŭ li, ke tio estas fia kalumnio, kiun tre lerte organizis liaj kontraŭuloj, kiuj deziras ruinigi lian vivon kaj neniigi lin. Eble la vorto „deziras” ne estas preciza. Li jam estas tute neniigita. Lia vivo estas disbatita. Lia familio ankaŭ. Kio ankoraŭ atendas lin? Li havas la teruran senton, ke iu puŝis lin de alta ŝtuparo kaj nun li ruliĝas sur la ŝtupoj sen halto. Neniu scias, kiom da tempo li ruliĝos tiel. La ŝtuparo estas tre alta. La sola homo, kiu devas kompreni lin, kiu devas kredi al li, estas Milena, lia edzino, sed ŝi ne deziras eĉ alrigardi lin, kvazaŭ neniam dum la tuta vivo ŝi estus vidinta lin.
Viktor konatiĝis kun Milena, kiam ambaŭ estis gestudentoj. Tiam ili loĝis en eta subtegmenteja loĝejo, kie vintre ili frostis kiel hundoj. Li kaj Milena studis por la ekzamenoj, vestitaj en manteloj kun ŝaloj. Vespere, kiam ili enlitiĝis en la mallarĝa lito, ili forte brakumis unu la alian por iomete varmiĝi. Viktor prenis la etajn manojn de Milena, kiuj similis al frostiĝintaj paseroj, kaj varmigis ilin per sia spiro. Tiam li kaj ŝi estis kiel unu homo, ili kvazaŭ havis unu komunan koron, kiu ritme batis.
Tiam foje Viktor malbone fartis, havis febron, tremis kiel tremolo. Milena kolektis ĉiujn dormkovrilojn kaj kovris lin, sed liaj dentoj daŭre klakis pro la febro. Ŝi infuzis teon, donis al li kuracilon, aspirinon, la solan kuracilon, kiu estis en la loĝejo. Milena iris serĉi kuraciston. Post dudek minutoj ŝi revenis kun kuracisto. Viktor ne komprenis, kie Milena trovis la doktoron. Eble li loĝas en la domo, kaj Milena sukcesis konvinki lin veni. La doktoro preskribis kuracilojn, kaj Milena tuj kuris aĉeti ilin. Kiam ŝi revenis, ŝi daŭrigis infuzi teon, doni al Viktor kuracilojn, kaj dum la tuta tempo ŝi sidis apud la lito kaj karesis lian varman ŝvitantan frunton. Kaj nun ŝi ne deziras eĉ rigardi lin, nek aŭdi lin.
„Ĉu ni vespermanĝos?” demandas Viktor.
„Mi ne estas malsata”, respondas seke Milena.
Viktor iras en la kuirejon kaj prenas botelon da vodko. Li verŝas iom da vodko en glason kaj eksidas ĉe la tablo. Li trinkas, sed ne havas emon trinki. Neniam li ŝatis alkoholaĵon kaj neniam emis trinki sola. Kiam li estis kun amikoj, li trinkis iomete, sed sola neniam. Nun li provas trinki ankoraŭ unu gluton, sed li lasas la glason kaj enrigardas en la fridujon. Nenio estas por vespermanĝo. Ĉu dum la lastaj tagoj Milena manĝas aŭ ne? Li tranĉas por si panpecon, ŝmiras ĝin per butero kaj metas sur la pantranĉaĵon du salampecojn. Eble tio sufiĉas. Ankoraŭ iomete li restas en la kuirejo ĉe la tablo kun netrinkita glaso, plena de vodko. Poste li ekstaras, estingas la lampon kaj iras en la dormĉambron. Milena dormas en alia ĉambro sur la kanapo, antaŭ la televidilo. Li malvestiĝas kaj kuŝas en la malluma ĉambro. Lia rigardo estas direktita al la plafono. Ekstere la stratlampoj ĵetas palan citronan lumon. Li ne ŝatas la fenestrokurtenojn. Li alkutimiĝis dormi ĉe duonlumo. Milena tamen povas dormi, nur kiam en la ĉambro estas plena mallumo, kaj antaŭ la enlitiĝo ŝi ĉiam diligente kaj precize tiras la du dikajn fenestrokurtenojn.
Viktor kuŝas kaj meditas pri Tanja. Li ne povas klarigi al si mem, kiel okazis tio. Tanja estis lia studentino, kaj ŝi mortigis sin. Ŝi saltis de la dekkvina etaĝo de alta domo. Oni diris, ke Tanja mortigis sin, ĉar ŝi amis Viktoron. La ĵurnaloj skribis, kaj la televizio anoncis tion. En la tago, kiam Tanja mortigis sin, la telefono en la domo de Viktor ne ĉesis sonori. Estis vero, ke Viktor kelkfoje renkontiĝis kun Tanja. Ja, li konsultis ŝin pri la diplomlaboro, kaj Tanja venis en lian kabineton en la universitato por priparoli kun li la problemojn de la diplomlaboro.
Viktor vekiĝas. Lia kapo pezas. Li iras en la kuirejon por prepari kafon, sed li miras, la kafo jam estas preparita. Hodiaŭ Milena pli frue vekiĝis kaj preparis ĝin. Li verŝas kafon en la tason kaj eliras sur la terason por trinki ĝin kaj bruligi la unuan cigaredon por tiu ĉi tago. Milena jam estas sur la teraso. Verŝajne ŝi tro frue vekiĝis. Ŝia hararo estas humida, do ŝi jam banis sin. Milena estas vestita kaj preta por eliri. Viktor eksidas silente kaj bruligas la cigaredon, rigardas tra la fenestro. Hodiaŭ la tago estas pli klara. La pezaj nuboj jam ne estas, kaj la suno brilas. Blovas malforta vento. Estas suna aŭtuna tago.
„Ni devas ekiri”, diras subite Milena.
Viktor levas la kapon kaj mire alrigardas ŝin.
„Kien?” demandas li.
„Hodiaŭ estos la entombigo de Tanja.”
Viktor rigardas Milenan stupore.
„Vi estis ŝia profesoro, kaj vi devas ĉeesti”, diras Milena.
Viktor sentas sin embarasita; li ne scias kion respondi al Milena.
„Mi estos kun vi”, diras ŝi.
Ambaŭ eliras el la domo kaj eniras la aŭton. Viktor funkciigas la aŭton. Milena sidas apud li. Ili ambaŭ rigardas al du diversaj direktoj, al iuj malproksimaj imagitaj punktoj.
O. ÒSHÓ-DAVIES
Mi ĉiam memoras kun rideto kaj plezuro la unuan fojon, kiam sonoris la poŝtelefono de mia najbaro. Tiu afero estis la komenco de mirinda rilato inter mi kaj la viro, kiu estas diligenta posedanto de diverslegoma bieno, kun kiu antaŭe mi nur malofte parolis, ĉar pro multaj kialoj – eduko, vivstilo, aĝo ktp – ni ne povis multe rilati unu al la alia.
Mi estas vilaĝa bazlerneja instruisto. Kvankam mi estis tiam tre juna, tamen mi akceptis la proponon instrui en tia loko, ĉar mi volis, ke baldaŭ mi povu meti ion en la loko por „labora sperto” en mia resumo.
Do tiun tagon, kiam mi per la malaperanta dimanĉa lumo finpreparis la lecionon por la posta tago, mi vidis la viron sidanta sur lulseĝo antaŭ sia domo. Antaŭ kelkaj tagoj ĉiam troviĝis parencoj kaj amikoj, kiuj venis por saluti kaj alparoli lian filon, kiu kutime loĝas en fremda lando. Tiu filo ŝajne prosperis en la fremda lando, ĉar li jam estis ege respektata en la tuta vilaĝo, kaj por laŭdi la sukceson de li, kiu devenis de malriĉa familio, oni ne plu nomis lin per lia vera nomo. Oni nun nomis lin Filo-de-Terkultivisto. Nun relativa silento jam regis en la familio, ĉar tiuj vizitantoj jam ne plu venis. Kaj la junan viron mi ne plu vidis. Ŝajnis, ke li jam reiris al la lando, kie li loĝis.
Kiam mi ekstaris por iri internen post mia lerneja tasko, mi ekaŭdis ekkrion de la maljuna viro. Ŝajnis, ke iu insekto mordis lin. Lasinte miajn kajerojn sur la tablo, mi per ia instinkta movo alkuris al li por helpi lin. Sed kiam mi atingis, mi ekpensis, ke eble ne temas pri ia korpa vundo.
Per la maldekstra mano tenante sonorantan kaj vibrantan poŝtelefonon, li demandis min: „Kion mi faru?” Sed antaŭ ol mi povis respondi, la telefono jam falis el lia mano, ankoraŭ sonoranta kaj vibranta, turniĝanta sur la planko kvazaŭ ĝi estus ia granda vundita muŝo.
„Kaptu ĝin, kaptu ĝin. Ĝi ne forkuru”, kriis la viro al mi.
Kiam mi prenis ĝin, ĝi tuj ĉesis sonori. Rigardante ĝin, mi rimarkis, ke la alvoko estis el fremda lando. „Prenu”, mi diris. „Iu vokas vin, eble tiu denove provos telefoni al vi”, kun rideto ĝentila mi diris al li, decidinte ne diri al li, ke la aparato ne kapablas forkuri.
Turninte sin li demandis: „Kiu vokas min? Mi vidas neniun.” Kaj pri la aparato li diris: „Mia filo donis ĝin al mi antaŭ kelkaj horoj. Tiam li devis tuj foriri kaj do li ne povis klare diri al mi ion ajn pri ĝi.” Li petis min meti ĝin en mian poŝon. Do mi pensis, ke li volas, ke mi helpu al li teni ĝin, por ke ĝi ne perdiĝu. Fakte, mi ne sciis, ke ĝi faras tian sonon. „Ha, vi pravas, jen denove ĝi sonoras.”
Mi prenis ĝin, premis la verdan butonon kaj redonis ĝi al li. „Nun metu ĝin ĉe via orelo kaj parolu.”
Li metis ĝin ĉe la orelo kun la subaĵo supre kaj diris nenion.
„Paĉjo, estas mi, via filo. Kiel vi fartas?”
Gaje li diris al mi: „Ha, el tiu ĉi afero mi aŭdis la voĉon de mia filo, demandantan, kiel mi fartas.”
„Do diru al li, kiel vi fartas.”
„Mi ne estas idioto, ĉu vi komprenas? Vi petis min meti la aferon ĉe mia orelo. Do kiel paroli en ĝin?”
„Ne gravas, li nepre aŭdos vin, se vi parolos.”
„Filo kara.”
„Paĉjo, mi tre ĝojas alparoli vin.”
„Ho, filo, sed vi diris al mi matene, ke vi hodiaŭ reiros al la fremda lando.”
„Jes, mi jam estas tie. Mi nur vokas por informi vin, ke mi spertis bonegan vojaĝon.”
„Ĉu vere vi jam foriris?”, li diris, turnante sin, kvazaŭ li volus scii, ĉu la filo troviĝas najbare. „Mi klare aŭdas vin, kvazaŭ vi estus ĉi tie.”
„Ŝŝ!” mi ĝentile interrompis la diskuton.
„Ĉu vi povas imagi tion?” li gaje diris al mi. „Mi povas klare el tiu ĉi afero aŭdi la voĉon de mia filo, kiu jam estas en fremda lando. Ho, tiuj kiuj fabrikis tiun ĉi aferon, povas levi mortintojn. Mi kredas tion.”
Subite dum du longaj minutoj li ridegis, provante sensukcese halti por klarigi, kial li tiom laŭte ridas. Finfine li ekklarigis: „Mi foje vidis kelkajn homojn en nia vilaĝo surstrate promenantaj tenante siajn orelojn, parolante al si. Mi iam komentis antaŭ iu amiko, ke ŝajnas, ke nian vilaĝon trafas iu terura malsano, kiu kaŭzas frenezecon kaj oreldoloron, pro kiu oni alparolas sin tenante sian orelon. Mi ĉiam miris, kun kompato, ke la frenezuloj estas la homoj kun belegaj vestoj aspektantaj kiel respektindaj homoj. Mi nun komprenas, ke ili fakte tenas ion, kaj mi nun scias, kion ili tenas ĉe siaj oreloj.”
Aŭdinte tion, mi ne provis teni mian antaŭan seriozan mienon. Mi ekridis. „Vidu, vi metas la aparaton inverse. Li ne povas bone aŭdi vin.”
„Pri tio vi ja eraras, mi aŭdas ĉion, kion li diras, kvazaŭ li vokus el najbara domo, mi preskaŭ ne kredas, ke li ja jam reiris alilanden.”
Mi ne volis kvereli kun li, sciante ke lia filo ja miras, kial li ne atentas. Do mi kaptis la telefonon kaj metis ĝin ĉe lia orelo, nun ne inverse.
„Ho, ho, ho”, gaje diris la viro al sia filo, „nun mi klare aŭdas vin, kvazaŭ vi estus en ... en ... ĉe mi!”
„Bone, paĉjo. Do mi nun povas regule alparoli vin. Mi ĝojas, ke vi scias kiel ricevi telefonvokon. Kiam mi foriris sen instrui vin pri tio, mi iom timis, ke mi neniam povos alparoli vin.”
„Ho, pri tio vi ja danku mian najbaron. Li helpis min.”
„Ĉu vere? Do kie li estas?”
„Li staras ĉe mi. Li eĉ diris al mi kiel ĝuste meti ĝin ĉe mia orelo. Antaŭe mi metis ĝin malĝuste.”
„Mi nun komprenas. Antaŭe, kiam mi ne bone aŭdis vin, mi pensis, ke temas pri malbona signalo. Do ĉu vi povas doni al li vian telefonon, por ke mi esprimu mian aprezon.”
„Li volas alparoli vin”, diris al mi la viro.
Ricevinte la telefonon, mi salutis.
„Sinjoro, mi volas danki vin pro via helpo. Kiu estas vi?”
„Mi estas najbaro de via patro.”
„Do ĉu ni iam renkontiĝis?”
„Mi iom konas vin, sed mi ne certas, ĉu vi iam vidis min aŭ ne.”
„Tio tute ne gravas. Mi ĝojas, ke mia patro havas najbaron helpeman. Ĉu vi povas helpi lin lerni kiel funkciigi la telefonon?”
Mi iom silentis kaj diris al la maljunulo: „Via filo petas min instrui vin uzi la poŝtelefonon.”
„Bonege”, respondis la viro, „sed mi ne ŝatas la teruran vibradon. Mi estas tro maljuna por la subita vibrado.”
„Pri tio vi ege pravas. Mi tuj elŝaltos la vibradon sed lasos la sonoron, ĉar nur tiel vi povas scii, kiam oni alvokas vin.”
„Ĉu do ĉiuj homoj povos alvoki min?” gaje demandis la viro.
„Ne ĉiuj ... nur homoj kun similaj aparatoj povas alvoki vin. Kaj eĉ el tiuj, nur homoj kiuj konas vian numeron povos alvoki vin ... Vidu, prenu vian telefonon kaj adiaŭu vian filon, ĉar multe kostas telefonvoko.”
Preninte la telefonon, la viro demandis kun surprizo: „Ĉu do iu venos postuli monon de mi pro aparato, kiun mia filo donacis al mi? Tio estas maljusta.”
Li metis la telefonon ĉe sia orelo denove kaj alparolis la filon. „Do filo, dankon. Kiom mi pagu al kiu ajn venas por postuli monon pro nia kunparolo?”
„Paĉjo, vi tute ne havu zorgojn pri tio. Neniu venos postuli de vi monon. Ĉi tie mi pagos ĉion por la servo. Bone, ĝis la.”
Dum kelkaj minutoj li aŭskultis kaj fojfoje kapjesis al io, kion diris la filo, kaj finfine adiaŭis.
„Li esprimis sian grandan dankon pro via helpo. Li ankaŭ petis min donaci al vi iun televidilon en nia domo, kiun neniu uzas. Li diris, ke tio ne estas pago pro via helpo, sed por esprimi lian deziron fari ion, por esprimi lian gajecon.”
„Mi ege aprezas tion.”
Depost tiu tago mi fariĝis intima amiko de tiu familio. Mi havis la ŝancon ekscii ke tiu viro, kvankam al li mankas eduko kaj kapablo funkciigi iun ajn maŝinon, estas unu el la plej bonkoraj homoj sur la tero. Li ĉiam diris, tamen kun eta bedaŭro – eta, ĉar li havis filon, kiu prosperis kaj povis doni al li kion ajn li deziris aŭ bezonis – ke manko de eduko estas pli terura ol kancero, kvankam tia analogio estis iom stranga. Se iu junulo devis esti en la lernejo sed libertempis surstrate, li ofte fingropinte avertis la junulon ne perdi la ŝancon prosperi en la vivo, kaj ke la plej facila maniero ne fariĝi sklavo estas per sindediĉo al eduko.
„Vidu”, li iam avertis. „Se vi mistrafas la ŝancon havi edukon kaj finfine fariĝas terkulturisto, ĉu via terpomo estas tiel eta kiel mia telefono, ĉu tiel granda kiel akvomelono, oni ĉiam iel malrespektos vin pro via manko de eduko.”
Tiel ĉi li jam konvinkis multajn junulojn reiri al lernejo. Li ankaŭ petis sian filon helpi kelkajn geknabojn, kiuj volis ricevi edukon sed fakte ne havis monon.
„Sur tiu ĉi sama grundo kreskis mia filo. Se li povis sukcesi, ankaŭ vi povas sukcesi. Eĉ via prospero povas esti pli granda ol lia”, li diris iam, kiam li alparolis iujn knabojn surstrate.
Pri la telefono, mi nur instruis lin kiel ricevi alvokon: nur premi la verdan butonon, kaj kiam finiĝis la alvoko, li devas nur remeti la aparaton en sian poŝon. La homo, kiu vokis lin, mem premos butonon por malfunkciigi la aparaton.
Iun tagon, kiam li jam bone mastris la uzadon de la maŝineto, li vizitis min por danki min pro mia helpo. Dum li reiris hejmen, li haltis ĉe la pordo kaj diris: „Aĥ, mi preskaŭ perdis la telefonon hieraŭ.”
„Ĉu vere?” mi demandis. „Kio okazis?”
„En iu aŭtobuso, kiam mi vojaĝis kaj la aŭtobuso haltis ie, kie ĉiu povis elbusiĝi por viziti la necesejon, mi senatente lasis ĝin sur mia sidilo kaj vizitis la necesejon. Reveninte, mi ne trovis ĝin. Unue mi pensis, ke mi eble lasis ĝin en la necesejo, sed poste mi memoris klare, ke mi ne kunportis ĝin, kiam mi elbusiĝis. Mi petegis kaj petadis, ke kiu ajn prenis ĝin, redonu ĝin. Mi ne uzis la vorton ‚ŝteli’, ĉar mi ne volis ofendi iun ajn. Mi diris, ke mi tiam atendas gravan alvokon de mia filo. Vere la alvoko estis grava, ĉar temis pri donaco de mono por konstruo de nova hospitalo en nia vilaĝo.”
„Do kiel vi retrovis ĝin?”
„Mi promesis donaci ion gravan al la homo, kiu prenis ĝin, sed neniu konfesis, ke li aŭ ŝi prenis ĝin. En la buso, ĉiu homo helpis serĉi ĝin, sed ni ne rajtis peti ĉiun montri sian poŝon por pruvi, ke li aŭ ŝi ne prenis ĝin.”
„Do subite mi petis ĉiun reiri al sia sidejo, kaj dankis ilin. Mi diris, ke mia filo sendos alian al mi, sed mi havis sekretan planon, kiu tamen havis etan ŝancon de sukceso. Mi sciis, ke baldaŭ alvokos min mia filo. Do post momento mia telefono eksonoris el ies sakaĉo. Ĉiu vizaĝo tuj turnis sin al lia direkto.”
„Se mi estus vi, mi starus antaŭ li kaj diros: ‚Nun, ŝtelisto, jen kion vi meritas’ ... kaj manfrapus lin vange.”
„Ne, mi ne faris tion. Fakte, mi ne sciis, kiu el li kaj mi hontis pli. Ni eble estas samaĝaj. Do mi ne povis frapi lin. Mi miris, kial homo tiel aĝa povis ŝteli telefonon. Tamen mi ne povis ne iomete ŝerci pri la afero. Etendinte mian manon al li, mi diris, ‚Karulo, pardonu, sed tiu birdo ĉirpanta en via poŝo estas mia’, kaj ĉiuj ridetis.”
„Mi petis ĉiun silenti pri la afero kaj ne moki lin.”
„Do vi povas vidi, ke lasi ĝin sonori estas bona ideo. Iuj elŝaltas sonon kaj vibradon de siaj telefonoj, ĉar ili pensas, ke tio ege ĝenas ilin.”
„Jes, vi pravas. Sed la sono iam kaŭzis akcidenton dum la kunveno de la plej aĝaj homoj de nia vilaĝo. Tiun renkontiĝon mi partoprenas ĉiusabate, kaj tiu sabato estis la unua post la foriro de mia filo.”
„Akcidento?”
„Jes, dum ni ĉiuj aŭskultis la paroladon de nia prezidento, subite mia telefono eksonoris, kaj ... kaj post du minutoj jam restis nur mi sur la sidilo. Ĉiu kaptita de granda timo ekkuris en la direkto de la pordo. Du el niaj kamaradoj ankoraŭ restas en hospitalo. Mi volonte pagis la koston.”
Kiam li ĉesis paroli kaj turnis sin por iri hejmen, mi vokis lin. Li turnis sin al mi kaj faris unu paŝon kaj haltis.
„En ĉio ĉi pri via telefono, via manko de eduko, via irmaniero, viaj parol- kaj manĝo-manieroj, via emo ĝeni min, eĉ kiam mi dormas, petante mian helpon, via tro ofta parolado pri via filo, via emo forpeli junulojn al lernejo ... Ĉu vi scias la solan vorton, per kiu mi povas priskribi vin kaj ĉion?”
Kvazaŭ iom malgaje la viro klinis sian kapon maldekstren, kaj kviete petis min diri la vorton. Sur la vizaĝo estis mieno, kiu pensigis, ke li eble adiaŭos min post mia diro de la vorto kaj neniam alparolos min poste.
„Bonkoreco.”
Dum li venis al mi por brakumi min, mi kviete aldonis: „Vi havas la koron de anĝelo. Kion vi faras en nia vilaĝo, estas pli valora ol iu ajn religio. Mi volas esti kiel via filo kaj ankaŭ estonte helpi evoluigi nian vilaĝon.”