Albisturo KVINKE
Monato 2008/01
Amelia X ... estas unu el la multaj konatinoj de mia edzino Hortensia. Ŝi estas mezaĝa virino, kiu loĝas kun siaj edzo kaj filo en granda moderna domo apud Bailenambeann. Laŭ la kriterioj de la lokanoj, ili estas novalvenintoj, ĉar la familio translokiĝis antaŭ nur dudek jaroj de prospera antaŭurbo de Dublino. Tio por la provincanoj apenaŭ estas pli ol hieraŭ. Antaŭ kvindek jaroj, kiam Amelia estis eta knabino, Irlando estis malriĉa lando, sed, kiel en ĉiuj malriĉaj landoj, iu (kvankam malgranda) proporcio de la loĝantaro vivis sufiĉe bone. Al la gepatroj de Amelia ne mankis mono, ĉar antaŭ emeritiĝo ŝia patro estis ŝtata funkciulo en brita kolonio. La familio alkutimiĝis al sufiĉe bonstata ekzisto kun indiĝenaj servistoj kaj la sociaj avantaĝoj de la kolonia rondo. Reveninte al Irlando, ili devis adaptiĝi al iomete malpli luksa vivstilo.
Kiam Amelia finis siajn lernejajn jarojn, ŝi studis zoologion en dublina universitato. Ŝi ne estis tre brila studentino, sed iel ajn ŝi sukcesis akiri stipendion por fari surlokan esploradon de la sovaĝa faŭno en Kanado. Tie ŝi renkontis Serg, filo de ukraindevena patro kaj patrino de angla deveno. Serg estis profesia fotisto, kiu akompanis Amelian dum ŝia esplorado por foti la bestojn. Ne mallonge post konatiĝo, ili geedziĝis kaj en norda Kanado naskiĝis ilia unua infano, knabino, kiun ili nomis Stella ... Amelia decidis reiri al Irlando. La familio pasigis kelkajn jarojn en Dublino, kie naskiĝis ilia dua infano, Rufus. Amelia ne estis kontenta en Dublino. Ŝi ĉiam ambiciis esti kampara bienulino, do ili aĉetis grandegan antikvan domon kun vasta ĝardeno, kiu iam estis luksa hejmo de usona vidvino. La domo estis konstruita en tiel nomata georgeska arkitektura stilo (1714-1830), kiu estis ŝatata de riĉaj bienuloj dum la epoko de la angla regado. Multe da tiaj domoj estis detruitaj dum ribeloj kaj la milito por la sendependeco, kaj poste de filistroj, kiuj preferis modernaĉajn konstruaĵojn. Posedantoj de georgeskaj domoj kiuj ankoraŭ restas, povas aliĝi al la prestiĝa Georgeska Societo. Kompreneble Amelia aliĝis al ĝi. Bedaŭrinde la domo dum longa tempo restadis vaka, kaj ĝi estis terure difektita de vandaloj kaj de la malseka mez-irlanda vetero. Serg obstine klopodis ripari la damaĝon, sed finfine trovis, ke oni bezonus multege da mono por restaŭri tian antikvaĵon.
Intertempe, Stella diligente studis kaj iĝis diplomita malsanuleja flegistino. Ŝi laboris eksterlande kaj enlande, kaj dum ferioj en Irlando, ŝi fianĉiĝis kun juna gisisto, kiu kunhelpis ĉe la restaŭra laboro en la domo. La patro de la junulo estis iu Liam Murphy, tria violonisto en la nacia orkestro, kies edzino iom pretendeme elektis por sia filo la personajn nomojn de sia plej ŝatata fama komponisto. La gepatroj iom seniluziiĝis, kiam ili poste konstatis, ke la filo, Wolfgang Amadeus Murphy, havis absolute nenian muzikan aŭ intelektan talenton. Pro tio Wolfgang rezignis pri sia fortepiana studado, por kiu la patro abnegacie pagis el sia ne tro plena poŝo, lernis la gisistan metion kaj danke al tio renkontis kaj ekamis Stellan. Vee, la amrilato de la juna paro ne longe daŭris, ĉar la amato estis iom malĉarma. Stella trovis novan postenon en Aŭstralio, dum Wolfgang Amadeus forlasis sian gisistan karieron, kaj sin metamorfozis de humila laborista krizalido en multkoloran artistan papilion. Tio bezonas klarigon.
Dum pluraj jaroj, Irlando konstante gajnis la maksimuman nombron da poentoj en la Eŭrovizia Kantkonkurso. Ties unua sukceso okazis, kiam ĉarma juna nordirlanda knabino, nome Dana, kantis simplan, sed allogan sentimentalan kanteton kun la titolo Ĉia speco de ĉio. Sekvis aliaj sukcesoj, sed la kvalito de la konkursaĵoj, kvankam en la komenco pli-malpli melodiaj, iĝis iom post iom malpli muzikecaj, en la preciza senco de la vorto. La kulmino de tiu degenero okazis, kiam Wolfgang Amadeus Murphy prezentis sian konkursaĵon Hej, hej, Baby, vi estas vere friska. (Kredeble, „friska” ne signifas „malvarmeta”, sed estas traduko de usona esprimo, kiu ne havas klaran sencon, sed aludas al io ajn, kion la junularo aprobas.) Ĉe la konkurso, Wolfgang, akompanata de grupo da sentalentaj dancantinoj, laŭte frapegis malagorditan gitaron, kiun li neniam lernis ludi, muĝis kaj stamfis kiel virbovo, kaj ege plezurigis la internacian aŭskultantaron. Kompreneble li gajnis. Ekde tiam, malgraŭ la fakto, ke li kaj tiu kanto estas forgesitaj en ĉiu lando krom Irlando, li furoras kiel rokkantisto en la trinkejoj de provincaj urbetoj kaj vilaĝoj en sia lando.
Intertempe, Stella, kiu estas tre simpatia virineto, trovis francan koramikon. Ĝis nun, la gepatroj ne havis okazon renkonti lin, sed Amelia estas ravita, ĉar unu el ŝiaj plej grandaj deziroj estis tio, ke ŝia filino edziniĝu kun franco (iu ajn franco). Ŝi estas konvinkita, ke ĉiuj francoj estas ĉarmaj, elegantaj kaj kulturaj. Amelia tre aprezas la kulturon. En la ĉiutaga vivo ŝi estas ege ŝparema pri bagatelaĵoj. Ŝi kalkulas ĉiun cendon, kiun Serg elspezas (ĉar estas Serg kiu faras la doman aĉetadon kaj kuiradon), sed ĉiujare la paro elpoŝigas amason da mono ĉe operfestivaloj, koncertoj en kasteloj kaj palacoj, kaj teatraĵoj. En tiaj okazoj oni havas la impreson, ke por ŝi la vera allogaĵo ne estas la muziko aŭ la spektaklo, sed la ebleco renkontiĝi kaj konversacii kun anoj de la alta socio – ne la kreskanta socio de novriĉuloj, sed la antikva aristokrataro de angla deveno, kiun la dramisto Brendan Behan iom malĝentile nomis la angloirlandaj ĉevalprotestantoj. Kiam mia edzino Hortensia menciis, ke dum kampanjo por naturprotektado, en kiu ŝi aktivis, ŝi ricevis neatenditan apogon de Lordo kaj Lordino Ballyporeen, Amelia fiere diris: „Mi alparolas ilin per iliaj nomoj Albert kaj Valerie.” Tio tre imponis al Hortensia.
Malgraŭ la fakto, ke Serg bone kuiras, Amelia pli ofte nutras sin per ĉokoladbiskvitoj, kukoj kaj dieta kokakolao. Kompreneble, tio ne estas tre sana nutromaniero, do ŝi konstante sentas sin malsaneta. Ŝi konvinkis sin, ke ŝi estas inklina al pluraj alergioj. Alergiajn perturbojn kaŭzas al ŝi laktuko, cepoj kaj multaj aliaj legomoj, fruktoj, kuiritaj manĝaĵoj, nekuiritaj manĝaĵoj, kafo, teo, ktp. Sekve ŝi suferas de mallakso, lakso, maldigesto, kaj diversaj aliaj maloportunecoj, kiujn, pro diskreteco, oni ne menciu.
La nuna domo de Serg kaj Amelia estas tre komforta, kvankam ĝi ne estas georgeska. Ĝi estas tre moderna, konstruita laŭ medi-amikaj principoj kaj havas la plej modernajn domaparatojn. Ĝi estis antaŭfabrikita en Germanio kaj muntita de germana teamo da metiistoj. Por mendi la domon, Serg kaj Amelia devis vojaĝi trifoje al Germanio. La mendo kaj la konstruo prezentis problemojn, ĉar nek Serg nek Amelia parolas la germanan, kaj la antaŭfabrikistoj ne komprenis la anglan. Plie, la registaraj reguloj pri konstruado en Germanio kaj Irlando estas malsamaj kaj malsimilaj. Tamen, finfine ilia nova hejmo estis konstruita. Iu amikino de Hortensia vizitis la domon kaj demandis pri funkciado de la ŝajne komplikaj modernaj kranoj en la kuireja lavopelvo. Amelia devis konfesi, ke ŝi ne scias. Tio estas tute komprenebla, ĉar la tutan laboron en la kuirejo faras Serg. La resto de la hejmlaboro estas farita de Maria, la dompurigistino. Amelia estas tro okupita por fari hejmajn taskojn. Pri kio ŝi estas okupita, tio ne estas evidenta. Ŝi havas laborejon kun la plej lasta modelo de komputilo, sed oni neniam vidis ŝin laboranta per ĝi. De temp' al tempo ŝi entuziasmiĝas pri diversaj branĉoj de studado. Sinsekve ŝi komencis la studadon de hispana lingvo, flamenka gitaro, franca lingvo, geologio, arkeologio, ktp, sed neniam finis iun ajn el la kursoj. Ŝi imagas, ke ŝi bone scipovas la francan, do kiam Stella (kiu intertempe kvalifikiĝis kiel diplomita flegistino) estis akceptita de filantropia organizaĵo por labori kiel volontulo en meza Afriko, Amelia proponis al sia filino lecionojn pri la franca lingvo. Bedaŭrinde la franca vortprovizo de Amelia estis magra. En la lando, kie Stella devis deĵori, estis konstanta malpaco inter la diversaj triboj. La malsanulejo, en kiu ŝi laboris, ĉiam estis preta ricevi vunditajn militistojn de iu ajn armeo, sed la hospitalestraro insistis, ke por esti akceptitaj kiel pacientoj, tiuj devis senigi sin de armiloj kaj uniformo. Tiujn vortojn Stella ne konis, nek en la indiĝena lingvo, nek en la franca. Do ŝi ne ne povis peti, ke la soldato forprenu sian uniformon. Pro tio ŝi petis, parte per vortoj, parte per gestoj, ke li „nudigu” sin. Tio konsternis la pacienton, kiu estis islamano, kaj do ne kutimis nudigi sin antaŭ virino. Feliĉe, Stella estas pli bona flegistino ol lingvisto.
Kiam Hortensia menciis al Amelia, ke ŝi intencis partopreni altlernejan kurson pri ekologio por pli aĝaj studentoj, Amelia entuziasme diris, ke ŝi ankaŭ partoprenos. Por Hortensia, tio estus tre konvena, ĉar Amelia kaj Serg, kiuj zorgas pri la neceso protekti la medion, posedas grandan aŭtomobilon (fakte du aŭtomobilojn, kio al ni ne ŝajnas tre medi-amika konduto). Hortensia ne havas veturilon, krom malnova biciklo, do ne povas facile atingi la foran altlernejon. Por aliĝi al la kurso, kandidatoj devas plenigi longan demandaron pri antaŭaj kvalifikoj. Sur la formularo, Amelia respondis, ke ŝi jam trifoje komencis postdiplomajn universitatajn kursojn, sed ne daŭrigis iun ajn. Kompreneble, la estraro de la altlernejo ne rigardis tiun detalon kiel bonan rekomendon. En la semajno, kiam devis komenciĝi la kurso, Hortensia telefonis al Amelia por demandi, ĉu ŝi estas preta por veturi al la altlernejo. Amelia lakone respondis, ke ŝi decidis ne partopreni; ŝi preferas dediĉi sin al sia ĝardeno.
Mia edzino ofte havas interesajn konversaciojn kun Amelia. Pli ofte Amelia parolas pri siaj alergioj (laŭŝajne ŝi supozas, ke inklino al alergioj riĉigas ŝin per pli da socia statuso). Por zorgi pri siaj imagitaj sanaj kaj psikaj necesoj, ŝi konsultas tutan teamon da specialistoj: oftalmologo por la okuloj, dermatologo por la haŭto, enterologo por la intestoj, psikiatro por la menso kaj ginekologo por mi-ne-scias-kio. Plie, ŝi havas familian kuraciston por skribi leterojn atestantajn, ke ŝi malsanas. Ofte ŝi menciis la koncertojn kaj operojn, en kiuj ŝi kaj Serg ĉeestis. Kelkfoje ŝi parolas sen efektive diri ion ajn. Iam, tute senrilate, ŝi diris al Hortensia: „Ĉiutage mi lavas min, kaj trifoje en ĉiu semajno mi duŝas min”. Al persono, kiu ne konas la irlandanojn, tiu aserto eble donus la impreson, ke tia higiena konduto estas malofta inter irlandanoj – malprava supozo. Pro tio, Hortensia ne sentis neceson gratuli ŝin.
Krom Stella, Serg kaj Amelia havas filon, kies nomo estas Rufus. Kiam Rufus estis tre juna, Amelia konvinkis sin, ke li estas aparte talenta. Al li ne mankas inteligento, sed en la bazlernejo la instruistino supozis, ke li estis iom disleksia, do li devis ĉeesti specialan klason pri legado kaj skribado. Kredeble, la kaŭzo de lia problemo estis ne disleksio, sed maldiligento, kaj la problemo daŭras. En tri malsamaj universitatoj, Rufus registris sin kiel studenton, sed li forlasis du el ili sen kompletigi la kurson, ĉar ne plaĉis al li ties etosoj. La trian universitaton li trovas pli kontentiga, ĉar tie abundas trinkejaj kunuloj, kaj iom malĉarma, sed konsentanta amikino. La fakto, ke al ŝi mankas ĉarmo, ne gravas, ĉar Rufus mem estas aparte malĉarma junulo.
En la mallaborema periodo inter la ĉesigo de sia unua universitata kurso kaj la dua, li vojaĝis al Andaluzio, supozeble por studi (kiel lia panjo) la hispanan kaj la flamenkan gitaron. Por subteni sin, li laboris kiel verŝisto en trinkejo, kies proprietulo estis irlandano. Eble pro tio, li faris (same kiel sia panjo) malmultan progreson ĉe sia studado de ambaŭ lernobjektoj. Tamen, kiam li revenis hejmen, Amelia fanfaronis al ĉiuj el siaj geamikoj pri la flua hispana kaj bona gitarludado de sia talenta filo. Kiam Rufus rekomencis sian studentan karieron en sia tria universitato, lia patrino pretendis, ke li finfine atingos elstaran sukceson. Bedaŭrinde li ne legis la postulatajn lernolibrojn, ne ĉeestis lekciojn, kaj ne studis. Almenaŭ unufoje li forgesis, ke li havas ekzamenon kaj restis en la lito; alian fojon li alvenis al la ekzamenejo sen sia registrokarto, do ne estis enlasita.
Al Rufus ĉiam mankis mono. De la gepatroj li ricevis ĉiusemajne monasignaĵon je la sumo de cent eŭroj, sed li konstante perdis sian monujon, aŭ sian bankkarton, aŭ li forgesis sian personan identigan numeron. (Plie, kiam li estis en Hispanio, li perdis plurajn pasportojn kaj ĉiufoje li devis peti novan ĉe la konsulejo de Irlando). Do Serg insistis, ke li trovu laboron dum la longaj someraj ferioj. Ĉiutage Rufus restas en la lito ĝis la unua aŭ la dua posttagmeze. Ĉe apero post lia longa dormo, kaj post malurĝa manĝo, la patro elĵetas lin kaj postulas, ke li serĉu pagatan okupon. Kompreneble, je tia malfrua horo, vakaj postenoj apenaŭ estas troveblaj. Plie, oni dubas, ĉu Rufus diligente serĉas. La patro malesperas. Li plendis: „Neniu volas dungi lin – eĉ ne por vendi fragojn je la flanko de la ŝoseo. La ĉefa kaŭzo estas, ke li malbone odoras, ĉar li neniam lavas sin”. Ĉu Rufus lavas sin aŭ ne, li certe malbone odoras, ĉar li preskaŭ senhalte fumas, krom en la domo, kie fumado estas malpermesita. Je plia insisto de la patro, Rufus kandidatis por diversaj vakaj postenoj, sendante al eblaj dungontoj kvindek leterojn kun vivresumo. De la leteroj li ricevis neniun respondon pro la fakto, ke li malĝuste indikis sian telefonnumeron.
Lia patrino estas pli indulga kaj malofte kritikas sian amatan filon.
Ĉiulunde, Rufus vojaĝas per buso al la universitato, kiu situas sufiĉe distance de la hejmo. Ĉiuvendrede, li revenas. Bedaŭrinde la buso ne trapasas Bailnambeann, do lia patro devas veturigi lin al vilaĝo Bailepoitin sur la ŝoseo inter Galway kaj Dublino, kie la buso haltas. Je la vendreda reveno Rufus preskaŭ ĉiam dormas pro la streĉo kaŭzata de longa studado en trinkejo. Plurfoje, li ankoraŭ dormis, kiam la buso preterpasis la haltejon, kaj li ne vekiĝis. ĝis ĝi alvenis en urbo Galway. Tiam Sergo devas veturi cent kilometrojn por revenigi sian filon al Bailnambeann. Feliĉe, Rufus kutime portas poŝtelefonon (kiun, malfeliĉe, li ofte perdas), kaj se ĝi troviĝas en lia poŝo, la gepatroj povas telefone veki lin en la ekzakta momento, kiam la buso proksimiĝas al Bailepoitin. Do, al ĉiu problemo Serg trovas solvon.
Laŭ Amelia, malgraŭ la etaj neperfektaĵoj de ŝia filo, Rufus estas esence saĝa junulo kun valora vivsperto. Ŝi informis Hortensian, ke en lia studentloĝejo li agas kiel konsilanto por siaj kunstudentoj (fakte, precipe por la studentinoj), kiuj turnas sin al li serĉante respondojn al siaj am- kaj stud-problemoj. La fakto, ke Rufus ne kapablas solvi siajn proprajn personajn problemojn, ne malinstigas lin je tiu pia servo.
Iam Serg kaj Amelia ĝentile invitis nin akompani ilin al koncerto en granda kastelo norde de nia urbo. Dum la veturado, Serg plendis pri la pigreco de sia maldiligenta filo, kiu refoje malsukcesis en siaj ekzamenoj. Hortesia paroladis pri io alia. Nun, kiel mi jam menciis, Amelia aparte ŝatas eventojn en grandaj kasteloj, kie ŝi povas konversacii kun la elituloj de la irlanda socio. Kiam ni eniris la salonon, kie okazos la koncerto, elegante vestita damo alproksimiĝis al ŝi kaj laŭte kriis per aristokrata angla akĉento: „Ah, Amelia, kia plezuro revidi vin! Kiel fartas kara Rufus? Ĉu li ankoraŭ estas studento?” Amelia respondis, ke Rufus fartas tre bone kaj havis tre sukcesan jaron en la universitato. „Kaj via bela georgeska hejmo?” Amelia devis respondi, ke ili ne plu posedis la antikvan domon, sed nun havas belan modernan.
Hazarde, inter la aŭskultantaro ĉe la koncerto troviĝis profesoro pri arkeologio, kiu iam instruis (aŭ provis instrui) Rufuson en sia unua universitato. Li faris similan demandon pri la progreso de Rufus. Amelia respondis: „Bonega! – Ne tiom en la ekzameno pri arkeologio, sed li aparte bone faris en la filozofia. Li tre ŝatas filozofion.” Tiu aserto surprizis nin, ĉar filozofiaj tendencoj ne estas tuj evidentaj en la karaktero de Rufus. Aliflanke, la vivmaniero de Diogeno en lia barelo eble ne tro malsimilis tiun de la filo de Amelia kaj Serg.
Ni ofte demandas nin, kiel tiuj geamikoj niaj vivtenas sin. Estas evidente, ke nek Serg nek Amelia havas dungitajn postenojn. Ni supozas, ke la forpasintaj gepatroj de Amelia ne estis malriĉaj kaj posedis domhavaĵon en la ĉefurbo. Ŝi heredis tiun posedaĵon en malbona ekonomia konjunkturo, kiam oni povis tre malmultekoste aĉeti apartamentojn. Serg kaj ŝi iĝis proprietuloj de pluraj, kiujn ili luigis. Tio permesis, ke ili vivu sen eligi ŝviton.
Pri Serg mi malmulte diris. Li estas milda, ĝentila viro, kiu neniam kverelas. Li ne parolas la ukrainan lingvon de siaj geavoj, enmigrintoj en Kanadon, sed li iom scias pri la indiĝenaj lingvoj de Nord-Ameriko, kaj kelkfoje interese rakontas pri sia antaŭa vivo en sia naskiĝlando.
Entute, Amelia kaj Serg estas afablaj homoj. Oni ne povas kritiki virinon, kiu (supozeble) inspiris la filinon dediĉi sian vivon al malpli feliĉa popolo en Afriko, nek viron, kiu ne estis tentata sufoki sian malbonodoran kaj pigran filon.
Lena KARPUNINA
Monato 2008/02
Dimanĉe Bernd kaj Erika Ŝmidt decidis promeni en la urba arbaro Grunewald. La pasinta semajno estis malfacila kaj hektika, – Bernd laboris kiel programisto en granda firmao, Erika vendis florojn en malgranda florbutiko, – kaj nun ili volis nur ripozi kaj prepariĝi por la nova laborsemajno.
La pasintan nokton neĝis la unuan fojon en tiu ĉi vintro, kaj kvankam la veterprognozo „promesis”, ke jam morgaŭ ĉio degelos kaj la temperaturo plialtiĝos, hodiaŭ la neĝo ankoraŭ beligis vojojn kaj arbobranĉojn, kaj oni havis deziron vagadi en la trankvileco de la arbaro, forgesinte la bruadon de aŭtoj, la streĉon de la granda urbo, aŭskultante nur la kvietan knaradon de la neĝo sub la piedoj kaj la pepadon de la birdoj.
Varme vestiĝinte kaj ŝlosinte la pordon, la geedzoj venis al la lifto, sed rimarkinte, ke ĝi estas okupita – la flava lampeto lumis – ili malsupreniris la ŝtuparon perpiede. Grunewald troviĝis, laŭ la ĉefurbaj, berlinaj mezuriloj, proksime: oni devis atingi en dudek minutoj la bushaltejon, kaj poste veturi kvaronan horon al la arbaro, kiu troviĝis ene de la urbaj limoj.
Malsuprenirante de sia sesa etaĝo ili ekflaris en la ŝtuparejo akran malagrablan odoron, kiu plifortiĝis en la subaj etaĝoj. La geedzoj malofte iris piede la ŝtuparon, preskaŭ senescepte ili uzis la lifton, ĉu supren, ĉu malsupren, kontraste al iliaj najbaroj, kiuj, estante ĉirkaŭ kvardekjaraj, same kiel Ŝmakoj, iris la ŝtuparon ĉiam piede. „Por trejnado de la koro,” ili klarigis, „anstataŭ sportado, por kiu la tempo ne sufiĉas.”
„Ie muso putras,” diris Bernd, tordante la vizaĝon, „morta muso aŭ rato…”
Je liaj vortoj Erika ekmemoris, ke antaŭ pli ol semajno, kiam la lifto estis okupita en unu el la supraj etaĝoj, kie laboristoj riparis loĝejon, ŝi jam perceptis tiun ĉi odoron, kaj suprenirante la ŝtuparon, malfermis ĉiujn fenestrojn en la ŝtuparejo. Tamen la odoraĉo, kiel ŝi nun konstatis, ne foriris. Ŝi ankaŭ ekmemoris, ke simila odoraĉo ŝvebis en la ŝtuparejo dum kelkaj monatoj, kiam ilia najbarino forveturis por la tuta somero en Turkion. En la loĝejo restis katino kaj hundeto. Iu virino venadis unu fojon tage por manĝigi la bestojn, kaj kiam ŝi malfermadis la pordon, el la najbara loĝejo fluis neeltenebla haladzo, kaj pendis en la aero dum horoj. Verŝajne ŝi nur manĝigis la bestojn, sed neniom purigis la ejon. Nur kiam la maljuna turkino revenis, la fetoro ĉesis eliri el ŝia loĝejo.
„Kaj nun denove la sama,” pensis Erika, „Kiel la najbaroj, trejnantaj siajn korojn kaj minimume dufoje tage trairante ĉi tie, povas elteni tiun fiodoron?”
La Ŝmidtoj enrigardis la poŝtkeston kaj eliris al la freŝa aero de la strato. La doma enirpordo estis malfermita, ekstere apud ĝi staris en siaj verdaj uniformoj du policistoj kaj iu ĉirkaŭ 45-jaraĝa viro kun ruĝiĝintaj okuloj.
„Ĉu io okazis?” demandis Erika la pli grandan policiston. Ŝi jam vidis lin foje kaj supozis, ke tiu estis la respondeculo pri ilia distrikto. La policisto triste ekrigardis ŝin per siaj malgrandaj helaj okuloj kaj eviteme respondis: „Ni rajtas nenion diri.”
„Evidente io okazis,” pensis Erika, sed laŭte diris, „Pardonu min, eble vi estas malĝusta adresato, sed en nia ŝtuparejo ŝvebas neeltenebla fetoro… Ŝajne mortinta kato aŭ rato putras ie.”
Ŝi jam volis foriri, kiam ŝi ekaŭdis la respondon de la policisto: „Ĝuste pro tio ni estas ĉi tie.” Ŝi tuj denove returniĝis al la policisto: „Tio signifas, ke tamen io okazis?”
Bernd, jam foririnta de la enirpordo, iom eknervoziĝis. „Tio ja tute ŝin ne koncernas, kio tie okazis,” li pensis, „ĉiam ŝi interesiĝas pri ĉio: kial mankas la lumo en la ŝtuparejo, kial oni la rubaĵon ĝustatempe ne forveturigis, kaj nun ankoraŭ tiu ĉi fetoro… Nu, kia diferenco?”
Sed aŭdinte la respondon de la policisto: „Jes, io okazis, en via domo mortis homo,” ankaŭ li returniĝis kaj reiris kelkajn paŝojn al la enirpordo. Nun iĝis klare, de kie venis la fetoro.
„Ki-o? Mortis iu el la najbaroj?” demandis Erika ŝokite, „Kiu?”
„Ni ne rajtas tion diri,” ripetis la pli granda policisto.
„En kiu etaĝo?” denove ŝi demandis, ne esperante tamen ricevi la respondon.
„En la unua,” sekvis la respondo.
„Sur la unua ni konas neniun krom la sinjoro Ansbah,” ŝi daŭrigis malrapide, „Ni loĝas en la sesa kaj malofte uzas la ŝtuparon piede. En la lastaj jaroj pluraj malnovaj loĝantoj translokiĝis, kaj la novajn ni tute ne konas…”
„Tamen,” riproĉe oponis la policisto, „En tiaj okazoj estas pli bone foje senkaŭze voki la policon ol tro malfrue…”
„Nu, kiu povis scii tion?” parolis Erika kvazaŭ senkulpigante sin. „La vero estas, ke la odoro jam delonge sentiĝis en la ŝtuparejo… Kiel longe restis la mortinto en la loĝejo?”
„Neniu scias,” estis la respondo. „Tuj venos patologo-anatomiisto, li determinos tion…”
„Kiu povas esti la mortinto?” demandis Erika kvazaŭ sin mem, kompreninte, ke la policistoj nenion plu diros. Ili opinias sin jam babiluloj.
„Aĥ, jes…” subite diris la tria viro, ne policisto. „Kial kaŝi tion… Valter mortis, mi estas lia frato…”
Nur nun Erika ekrigardis la viron, komprenis, kial li havas ruĝajn okulojn kaj rimarkis la starantan apud li hundeton Dĵeki, kiu ĉiam akompanis la sinjoron Ansbah. Erika ne sciis, ke Ansbah nomiĝis Valter. Ŝi ankaŭ rimarkis la proksime parkitan aŭton, sur kies malfermita kofrujo sidis kaj mallaŭte ploris virino, supozeble la edzino de la frato.
„Pro kio li mortis? Li ja ne estis maljuna, eble 53-jaraĝa,” mallaŭte diris Erika kaj, rigardinte al la hundo, aldonis: „Ĉu Dĵeki sidis la tutan tempon sen boji en la loĝejo?”
„Jes, ĝi estis la tutan tempon tie,” konfirmis la frato de Ansbah. „De kio li mortis, oni dume ne scias…”
Sinjoro Ansbah estis unu el la plej malnovaj loĝantoj de la domo, li vivis en ĝi jam 30 jarojn. Kaj nun ankaŭ ĉi tie li mortis, tiel subite kaj nerimarkite por ĉiuj.
Kiam Erika kaj Bernd antaŭ multaj jaroj translokiĝis al ĉi tiu domo, la unua najbaro, kun kiu ili konatiĝis kaj kiu amike salutis ilin, estis Ansbah. Tiam li havis alian hundon, blankan batalhundon, kiu ĉiam havis bandaĝitajn gambojn. Ansbah surbrake portis la hundon al bestkuracisto, flegis ĝin, sed ĝi tamen post iom da tempo mortis. Post iom da tempo Ansbah havigis al si multe pli malgrandan hundeton de la raso Dĵek-Rassel, tiun ĉi Dĵeki. Ĝi estis blanka kun brunaj makuloj. Foje li diris al Ŝmidtoj, ke ĝi ne tiel bone, kiel la antaŭa hundo, taŭgas por li pro ĝia karaktero: ĝi estas tro vigla, iom stulteta kaj postulas tre longajn promenigojn. Kaj vere oni ofte povis observi, ke Dĵeki kuris en tute alian direkton ol Ansbah, kiam li promenis kun ĝi en la proksima parko aŭ surstrate. Aŭ ĝi, suprenirante la ŝtuparon, preterkuradis sian etaĝon, kaj Ansbah devis revoki ĝin.
Ansbah estis mem altstatura viro kun bluaj okuloj kaj pompaj lipharoj. Laŭaspekte li estis ege sporta, kun fortikaj gamboj kaj kolo kaj kun risorta irmaniero. Ofte li biciklis, tiam Dĵeki sidis malantaŭe en korbo. Laŭprofesie Ansbah estis laboristo-konstruisto kaj vivis sola. Erika ofte vidis lin, kiam li revenis de la laboro en sia kombineo, malpurigita de diversaj farboj. Liaj laborvestaĵoj estis de aparta fasono kaj aspektis eĉ pimpe ĉe li. Antaŭ kelkaj jaroj Ansbah perdis la konstantan laboron kaj de tiam li restis senlaborulo, fojfoje laborante neoficiale kaj hazarde: al iu li muntis la seruron, al la alia riparis la loĝejon, foje li laboris ie nokte.
Dum iu tempo oni ofte vidis lin kun virino, kiu ankaŭ havis hundon. Ili komune promenis kun la hundoj, supozeble ili konatiĝis danke al la hundoj. Erika ĝojis por li, ke li ne plu estis sola, sed kun amikino. Sed poste la virino malaperis, kaj ankaŭ Ansbah mem estis videbla malofte. Lastan fojon Ŝmidtoj vidis lin malfruaŭtune kaj demandis lin, kie li estis la tutan someron, pro kio oni ne vidis lin. La najbaro rakontis, ke li posedas somerdometon apud Berlino, kaj tie en la naturo li kun Dĵeki pasigis la varmajn monatojn. Kaj jen nun – la lasta renkontiĝo, se oni povus nomi tion „renkontiĝo”.
Erika kaj Bernd adiaŭis la policistojn. Poste ili veturis al la arbaro, kaj ambaŭ pensis pri Ansbah. Finfine Erika diris: „Estas terure tiel morti, ĉu ne? Mi pensas, ke li tiel kuŝis preskaŭ monaton… Lastfoje ni vidis lin komence de decembro…”
„Kiom longe li kuŝis morta en la propra loĝejo, tio fakte ne estas tiom grava,” pripenseme diris Bernd, „Kvankam tio sonas makabre. Multe pli tragika estas tio, ke oni povus savi lin, se iu estus proksime de li, se estus veninta medicina helpo ...”
„Mi neniam pensis, ke tio povus okazi en nia domo,” diris Erika, „Kutime oni legas pri tiaj okazaĵoj en gazetoj, tio okazas ie, malproksime, ne apud vi ... Kaj la plej ŝoka afero estas, ke similaj okazaĵoj plioftiĝas, iĝas kutimaj en grandaj urboj, kie homoj ne nur vivas, sed ankaŭ mortas solece, izolite, kie najbaroj ofte ne konas unu la alian, kie la ĝirado de la lupago funkcias aŭtomate, kaj se oni ne havas laboron, kiel Ansbah, tiam neniu rimarkas, ke iu homo ne plu aperas. Ĉe la fino oni restas nur kun sia besto, se oni ĝin havas. Ĝi povas esti fidela amiko, sed ĝi ne povas voki ambulancon…”
Poste ili promenis en la arbaro. Estis bonega vintra vetero. La unua freŝa neĝo kovris la teron, brilis malalta vintra suno, sed la tago estis malserenigita. Sur ĝi kuŝis la ombro de granda, sporta viro kun bluaj okuloj.
Post kelka tempo venis laboristoj kaj tra la fenestro elĵetis el la loĝejo de Ansbah sur la pavimitan straton liajn aĵojn: grandan nigran matracon en gaje aspekta flava tegaĵo, lignan bretaron, elektraĵojn.
Akra odoro de putranta homa karno ŝvebis ankoraŭ kelkajn semajnojn en la ŝtuparejo, kaj la infanoj, irante laŭ la ŝtuparo al kaj el la lernejo, ridis kaj fermis la nazojn. La vivo daŭrigis sian nehaltigeblan fluon.
Onidire, Ansbah havis malsanan koron, kaj oni konkludis, ke li mortis pro la koratako. Supozeble li mortis subite: falis sur la tapiŝon kaj ne sukcesis alrampi la telefonon.
Monato 2008/04
2087: la triopo Ĉinio-Hindio-Brazilo superregas la planedon. La ĉina lingvo estas pene kaj sufere lernata de miliardoj da teranoj, tutsame kiel pli frue la angla-usona. La eminenta ĉina lingvisto Zhang Ruixjang publikigas – apogate kaj subtenate de la Ĉina Humanista Kompatema Estraro – la eseon Unua libro de ĈISM. El la Enkonduko:
Antaŭ du jarcentoj iu eŭropano kreis „Esperanton”: neŭtralan lingvon, kiu, laŭ liaj esperoj, devus fariĝi tutmonda komunikilo. Tio ne okazis. Li vivis en tiu sovaĝa praepoko, kiam Eŭropo kaj Nordameriko estris la mondon kvankam enhavantaj etan malplimulton de la homaro kaj etan eron de la homa kulturo. Jen kial li havigis al „Esperanto” 95-procente eŭropajn elementojn (post jarcento la procento atingis 99,65). Tial la homoj konsideris ĝin superflua. Ili preferis la rektan lernadon de la barbara lingvo de la tiamaj tiranoj: la angla-usona, similanta miaŭon. Ĝi fakte fariĝis praktike „internacia”, tiel produktante la fifaman „miaŭantan generacion”.
Pro la kolapso de la usona imperio, hodiaŭ tiu malklara malfacila missona lingvaĉo estas uzata nur de siaj kompatindaj denaskaj parolantoj. Hodiaŭ, fine, nia plej multenombra popolo kaj nia plej antikva kaj plej riĉa kulturo akiris sian justan mondlokon. Sekve nia belega, harmonia kaj facila lingvo estas la plej disvastigita en la planedo.
Nur la ideograma skribsistemo havigas etajn malfacilaĵojn al la ne-ĉinoj. Konfesinde: kvankam nekredeble, kelkaj studantoj de nia lingvo plu lamentaĉas – probable pro nesufiĉa cerbokapablo – pri la „malfacileco” (!) de niaj ravaj ideogramoj ...
Tial, por ĉesigi tian ĝenan murmuron, nia Humanista Kompatema Estraro apogas la jenan proponon pri Ĉina Internacia Senideograma Mandarena (ĈISM). Ĝi anstataŭigas la ideogramojn per la ĉine normaligita „latina” alfabeto. Per tia malavara operacio nia Humanista Kompatema Estraro proponas al la homaro lingvon idealan pro ĝiaj facilegaj gramatiko kaj vortofarado – se ne paroli pri ĝia muzika valoro danke al la ravaj kvar tonoj, senkompara plezuro por ĉiu homa orelo. Ni certas, ke ĈISM estos entuziasme studata kaj koruse kantata de la mondaj popolamasoj kaj de la lirikaj geartistoj.
Monato 2008/05
Tiu ĉi printempo komenciĝis malbone por Nina kaj Bojan. Tute neatendite la posedantoj de la domo diris, ke Nina kaj Bojan liberigu la loĝejon.
„Ni devas denove serĉi alian loĝejon”, diris Nina, kaj ombro kovris ŝiajn okulojn.
„Ni loĝu en la vilaĝo Tilio”, proponis Bojan.
Ili havis tie etan domon, kiu restis de la gepatroj de Bojan.
„Ĉu en Tilio?” demandis Nina.
Ŝi estis bela virino kun rekta grektipa nazo, profundaj perlamotkoloraj okuloj kaj svelta korpo – eble unu el la plej belaj aktorinoj en la ĉefurbo.
Kiam ŝi kaj Bojan ekloĝis en Tilio, Nina decidis fari en la korto de la domo florĝardenon. Ie iam ŝi legis, ke la floroj, la koloroj kaj la silento estas la plej bona kuracilo por la animo.
Ĉimatene, kiam ŝi fosis la bedon, ŝi eksentis, ke iu rigardas ŝin. Nina levis la kapon kaj mire vidis sep-okjaran knabon, kiu senmova staris sur la strato ĉe la drata barilo de la korto kaj rigardis ŝin.
„Kiel vi nomiĝas?” demandis lin Nina.
„Petko”, respondis la knabo.
„Ĉu vi loĝas ĉi tie?”
„Jes,” li diris, „tie, malantaŭ la monteto”, kaj li montris al la monteto.
Liaj grandaj infanaj okuloj similis al verdaj juglandaj nuksoj, kaj lia rigardo estis pensema kaj revema. La knabo surhavis buntan ĉemizon je ruĝaj kaj nigraj kvadratoj kaj pantalonon, kiu jam estis mallonga por li, kaj videblis liaj maleoloj, liaj blankaj ŝtrumpetoj kaj malnovaj nigraj ŝuoj. En la vilaĝoj similajn nigrajn ŝuojn la gepatroj aĉetis, kiam la infanoj komencis frekventi la lernejon. Lia densa hararo similis al erinacaj pikiloj.
Petko staris ĉe la barilo kaj rigardis Ninan. Tiel pasis eble horo; poste li nesenteble malaperis tiel kiel nesenteble li estis aperinta. Nina tre miris, kiam la sekvantan matenon denove ŝi vidis Petkon ĉe la barilo. Kaj nun li denove staris silenta kaj senmova kiel hieraŭ. Nun ŝi demetis la ŝtofajn gantojn, per kiuj ŝi laboris, proksimiĝis al la korta pordo, malfermis ĝin kaj diris:
„Eniru, Petko! Bonvolu.”
La knabo kvazaŭ tion atendis. Li tuj eniris la korton. Nina gvidis lin al la domo, antaŭ kiu Bojan estis farinta laŭbon kun tablo kaj benko. Nina invitis la knabon sidiĝi, kaj ŝi alportis el la domo sukon el rubusoj, pomojn kaj kekson. Ŝi proponis al Petko manĝi, sed li nur rigardis ŝin kaj ne moviĝis. Nina iom pli insiste invitis lin, kaj Petko apenaŭ manĝis el la kekso kaj trinkis iom el la rubusa suko.
„Ĉu vi lernas, Petko?”
„Jes,” li respondis, „mi lernas en la dua klaso.”
„Ĉu vi havas fraton aŭ fratinon?”
„Jes, mi havas du fratinojn, kiuj estas pli aĝaj ol mi.”
Petko ne estis tre parolema, sed Nina vidis, ke por li estas tre agrable sidi apud ŝi kaj rigardi ŝin. Post dek minutoj Petko ekstaris, mallaŭte diris al ŝi „ĝis revido”, denove alrigardis ŝin per siaj grandaj nuksaj okuloj kaj foriris.
La sekvantan tagon li denove aperis, kaj Nina havis la senton, ke li ne foriros de ĉi tie kaj la tutan nokton li staris senmova ĉe la barilo, ĝuste tie, kie ŝi unuan fojon rimarkis lin. Ŝajnis al Nina, ke se li ne estas tie, io certe mankos kaj ĉirkaŭe ne estos tiel bele, agrable kaj alloge. La mateno ne estos tiel suna kaj freŝa, kaj la ĉielo ne brilos tiel blue. Nina lasis la plugpioĉon, denove malfermis la pordon kaj invitis Petkon enen. Hodiaŭ frumatene ŝi estis aĉetinta en la vendejo kukon kaj lakton. Ŝi verŝis lakton en glason kaj metis antaŭ Petko teleron kun la varma kuko. La knabo ne kuraĝis tuŝi la kukon kaj la lakton, sed Nina insistis, kaj li fin-fine ekmanĝis la kukon.
„Ĉu vi havas amikojn, Petko? Ĉu vi kune ludas?”
„Jes, ni ludas”, li respondis.
„Kie vi ludas?” demandis Nina.
Ŝi deziris ekscii ion pli pri li, pri lia familio kaj tial ŝi unue demandis pri liaj amikoj.
„Ni ludas en la arbaro”, klarigis Petko.
„Kion vi ludas?”
„Ni kaŝas nin, ni kolektas strobilojn.”
„Kaj kial vi ĉiutage venas ĉi tien?”
Tiu ĉi demando surprizis kaj konfuzis Petkon. Li palpebrumis per siaj palpebroj longaj kiel cejanoj, sed kiel ĉiu infano li ne povis mensogi, kaj li respondis sincere kaj naive:
„Vi estas tre bela.”
Nun Nina konfuziĝis. Ŝi ne atendis aŭdi ĝuste tion.
„Kion?” ŝi alrigardis lin.
„Vi estas tre bela”, ripetis Petko kaj klinis sian hirtan hararon.
Nina nur rigardis lin. Ili sidis silente kaj senmove, kaj ŝi eksentis, ke tiu ĉi knabo kvazaŭ nesenteble kaj senbrue eniris ŝian animon kaj tie, en la koro, ŝi eksentis agrablan varmon.
Post kelkaj minutoj Petko ekstaris kaj kviete kaj silente foriris. Preskaŭ la tutan tagon Nina pensis pri li. Ŝi demandis sin, kiuj estas liaj gepatroj, kaj ĉu li estas bona lernanto – demandoj, al kiuj ŝi ne povis respondi – ŝi eĉ ne sciis lian familian nomon. Estis momentoj, en kiuj ŝajnis al Nina, ke ŝi mem elpensis tiun ĉi knabon. Eble li ne ekzistas, kaj Nina nur imagas, ke ĉiun matenon al ŝi venas iu knabo kun okuloj grandaj kiel verdaj juglandaj nuksoj, longe ŝin rigardas kaj poste diras al ŝi, ke ŝi estas bela, kaj foriras. Eble Nina profunde en si forte deziris, ke estu tia knabo, kiu venu al ŝi, kiu parolu kun ŝi kaj amu ŝin kiel patrinon. Ĉu ĉi tie en la profunda vilaĝa silento kaj en bela pitoreska naturo ŝi ne malsaniĝis, ĉu nesenteble ŝi ne malproksimiĝis de la realo kaj ne ekvivis en alia neekzistanta mondo?
Nina decidis demandi la najbarinon, ĉu ŝi ne konas Petkon. Posttagmeze ŝi iris al la najbarino. Ili iom babilis, kaj Nina demandis, ĉu ŝi ne rimarkis iun knabon, kiu ĉiutage ekstaras ĉe la barilo de Nina.
„Kiel ne”, respondis tuj la najbarino. „Tio estas Petko, lia patro estas fervojisto, kaj ili loĝas tie, ĉe la arbaro.”
„Petko, jes”, diris Nina.
„Lia patrino forpasis, kiam ŝi naskis lin. Restis tri georfoj, Petko kaj du pli aĝaj knabinoj. La patro Spiridon ne edziĝis denove, kaj li mem zorgas pri la infanoj. Li laboras, bredas bovinon. Ĉiaŭtune Petko lernos en la tria klaso, kaj mi estas lia instruistino. Li estas diligenta, bona lernanto.”
Posttagmeze Nina kaj Bojan eksidis en la laŭbo. La somera tago malrapide foriris. Super la pinarbaro la suno dronis en kupra rivero. Kelkaj nubetoj videblis sur la firmamento similaj al infanaj balonoj. Bojan verŝis vinon en la glasojn, poste eniris la domon, portis de tie malnovan mantelon kaj metis ĝin sur la ŝultrojn de Nina. Ja, estis iom malvarme, blovis montara vento.
„Dankon”, diris Nina.
„Pri kio vi pensas?” demandis ŝin Bojan.
„Pri la knabo, kiu ĉiumatene venas kaj ekstaras ĉe nia barilo”, respondis Nina.
„Eble li venas ĉi tien por ŝteli ion”, diris Bojan.
Tiuj ĉi neatenditaj vortoj skuis kaj kvazaŭ pikis Ninan. Ŝi alrigardis lin, kaj la rideto en ŝiaj belaj kolombkoloraj okuloj tuj malaperis.
„Kion vi parolas?” ŝi diris. Tiu ĉi knabo estas orfo. Lia patrino mortis, dum la nasko. La knabo neniam prononcis la vorton „panjo”.
Bojan mire alrigardis ŝin. Li ne povis kompreni, kiel Nina tiel forte koleriĝis. Li deziris demandi ŝin, ĉu gravas, ke la knabo neniam prononcis la vorton „panjo”, sed li nenion diris. Ja, li kaj Nina ne havis infanon, kaj ŝajnis al Bojan, ke de kiam la knabo venas kaj ekstaras ĉe la barilo de ilia korto, Nina kvazaŭ iĝis pli bela, pli trankvila kaj pli feliĉa.