Al arboj flustras trista vent’ aŭtuna…

Al arboj flustras trista vent’ aŭtuna
parolon ne aŭdeblan pli ol spiro.
Kion ĝi do rakontas? Sian kapon
la arboj reve lulas je la diro.
En posttagmeza horo mi komforte
sterniĝis sur la sofo de l’ ĉambreto.
Kun sia kap’ en mia sino dormas
la edzinet’ profunde en kvieto.

Sub unu mia man’ la brustmontetoj
de l’ dolĉa dormantino milde ondas,
l’ alia man’ preĝlibron mian tenas:
pri la liberbataloj ĝi rakontas.
Tra la animo kuras ties ĉiu
litero fajre kiel la kometo…
Kun sia kap’ en mia sino dormas
la edzinet’ profunde en kvieto.

Vin oro logas, vipo pelas lukti
por la tiranoj, ho popolo sklava.
Nur ekridetas la liber’ kaj marŝas
jam la adeptoj al batalo prava,
kaj prenas, kiel de knabino florojn,
vundon kaj morton kun volonta preto…
Kun sia kap’ en mia sino dormas
la edzinet’ profunde en kvieto.

Kiom da karaj vivoj jam forfalis
por vi, Libero, kaj ĉu estis fruktoj?
Ja estos, se ne estis! La triumfo
estos la via en la lastaj luktoj.
Kaj ankaŭ venĝos vi martirojn viajn,
terura estos tiu venĝ-impeto…
Kun sia kap’ en mia sino dormas
la edzinet’ profunde en kvieto.

Min preterŝvebas sanga panoramo,
la aperaĵoj de la temp’ venonta.
La malamikoj de l’ Libero dronas
en lag’ de sia propra sango honta.
Tra mia kapo fulmoj ekzigzagas,
kor-bato mia estas ĉieltondreto…
Kun sia kap’ en mia sino dormas
la edzinet’ profunde en kvieto.

Al Etelke

Ĉu vidas vi, trezor’, Danubon,
kaj la insulon meze?
Mi tiel tenas vian bildon
en mia kor’ karese.

De la insulo verda branĉo
trempiĝas en rivero,
se en mia kor’ vi tiel trempus
la verdon de l’ espero!

Alaŭdon aŭdas mi denove…

Alaŭdon aŭdas mi denove…
Delonge mi forgesis pri l’
birdeto kara. Ho printemp-heroldo,
sonoru plu per gaja tril’!

Dio, min kiel dolĉe tuŝas
ĉi sonoj post batala bru’!
Kiel se brulan vundon banas monta
torento per la freŝa flu’.

Ho kantu, trilu, kara birdo!
Min memorigas ĉi kantet’,
ke ne nur murda il’, soldat’ mi estas,
sed ankaŭ homo kaj poet’.

Pri l’ amo kaj pri poezio
min memorigas via son’,
kaj, kion donis al mi ĉi diinoj,
kaj donos: pri la multa bon’.

De l’ tril’ refloras du rozujoj:
l’ espero kaj la rememor’,
kaj ili klinas siajn belajn branĉojn
al mia sorĉebria kor’.

Kaj sonĝas mi en tiel dolĉa,
en tiel rava revo-lul’,
pri vi, mia anĝel’ fidela, kiun
mi amas kun fidela brul’.

Beato de animo mia,
vi, kiun al mi donis Di’,
por montri, ke ne supre la ĉielo,
sed sur la tero, tie ĉi.

Ho kantu, birdo, floroj kreskas
laŭ via dolĉa voĉo… Jen,
kiel dezerta estis mia koro,
kaj nun ĝi estas florĝarden’.

Amo estas kav’ obskura…

Amo granda, amo pura,
amo estas kav’ obskura.
Mi enfalis, en ĝi sidas,
kaj nek aŭdas jam, nek vidas.

Paŝtas mi la patran gregon,
sed ne aŭdas tinton, blekon;
grenon tretas tuta ar’ de
ŝafoj, — mi rimarkas tarde.

La tornistron panjo mia
ŝtopis per manĝaĵo ĉia,
kaj mi perdis ĝin feliĉe,
nun mi fastos do sufiĉe.

Patro, panjo ne konfidu
ion al mi, pretervidu
la erarojn, ja ne klaras
al mi mem, kion mi faras.

Amsopiro

Ho, jam denove ami mi dezirus.
Kion sen rozo la ĝarden’ valoras,
kion valoras por mi am’ kaj juno,
se am’ en ili por ornam’ ne floras?

Mi amis, sed el tiu amo havis
ĝisnune nur la senton de doloro,
kaj ĉi doloro dolĉis pli ol ĉio,
kion memori povas mia koro.

Ho Dio, se nin jam eĉ kun turmentoj
la amo per feliĉo tia dotas,
kia ĝi estas, se ĝi, ripozante
en koro, mildridete ĝin dorlotas?

L’ anim’, senhejme vaga birdo, flugas,
serĉante, kie ĝi la neston metos.
Al ĝiaj sentoj hejmon sopirantaj
ĉu kor’ knabina malfermiĝi pretos?

Sed kvankam ree ami mi dezirus,
mi ne forgesis pri l’ knabin’ mortinta..
ĉe montpiedo jam burĝonoj krevas,
sur pint’ ankoraŭ kuŝas neĝo vintra.

Animo mia, ĝarden’ orienta…

Animo mia,
ĝarden’ orienta,
sunbrilas de eterna primavero,
en ĝi paradas
ĉiom da floroj,
kiom nur Dio semis sur la tero.

Nur unu floro,
la flor’ de kredo,
la kredo je la transa mondo mankis,
sed ĝi elkreskis,
jam eĉ ekfloris,
kaj ĝin ĉi tien via amo plantis.

Pri kio solan
vorton ne povis
diri la mens’ memfida, trofiera,
klarigis tion
al mi facile,
edzinjo dolĉa, via am’ tenera.

La tomb’ ne nigras:
l’ alrigardanta
okul’ blindiĝas de la lum’ radia,
kiu vizaĝojn
niajn kun sorĉa
intenso trafas el la mond’ alia.

Ne dom’ moroza
de la pereo
estas la ĉerk’, sed barko, kies drivo
gajege portas
el vivo bela
nin al la bordo de pli bela vivo.

Nur tion solan
mi volus scii,
kie troviĝas tiu lok’ transtera,
kaj kiaforme
ni de ĉi tie
alvenos al la transa mond’ mistera?

De stel’ al stelo
ni flugos kiel
de branĉ’ al branĉ’ la najtingala paro,
aŭ ni luliĝos
kiel du cignoj
sur la eterno, sur ĉi milda maro?

Arb’ mi estos, se…

Arb’ mi estos, se vi arbo-floro,
flor’ mi estos, se vi rosogut’,
ros’ mi estos, se vi sunradio,
por ke unuiĝu nia tut’.

Se vi estas, kara, la ĉielo,
tiam via stel’ ŝanĝiĝos mi,
se, knabin’, vi estas flam’ gehena,
por unuigi nin, damniĝos mi.

Arbeto al tempesto

Malpli krude, ho tempesto, frato de l’ koleraj animoj,
hejmon de branĉaro mia ne distaŭzu en furioz’!
Sankta templo ja mi estas, kaj altaro en mi: ĉi nesto,
pastro de l’ altaro eta estas tie ĉi najtingal’.
Lasu ĝin per kanto pace psalmi al la gloro de Dio
kaj de la Naturo bona: nia kuna sankta patrin’.

Banas sin la luno…

Banas sin la luno en ĉiela maro,
revas la rabisto meze de arbaro.
Densa roso falas al la herb’ arbara,
sed pli dense falas lia larm’ amara.

Li, sin apogante sur hakilo, diras:
“Kial do mi tian kriman vojon iras?
Panjo, panjo por mi vi nur bonon volis,
sed mi ne obeis, vane vi parolis.

Hejmon mi forlasis, vagis mi la landon,
fine mi miksiĝis en rabistan bandon.
Tie mi nun vivas por la propra honto,
por danĝero de la pretervojaĝonto.

Ĝin mi jam forlasus, mi ne restus plue,
ĝoje mi reirus, ve, sed jam malfrue!
La patrino mortis, nia hejmo eta
ruiniĝis, — kaj la pendigil’ jam preta!”

Batalkanto

Bru’ tambura, kri’ trumpeta,
trupo staras batalpreta,
antaŭen!
Kuglo fajfas, glavo tintas,
la hungaron tio svingas
antaŭen!

La standardon alten levu,
ke la mond’ ĝin vidi devu!
Antaŭen!
Vidu, legu tuta tero,
sur ĝi sankta vort’: Libero!
Antaŭen!

La hungar’, se li kuraĝas,
malamikon alvizaĝas.
Antaŭen!
Se hungaro, jam heroo,
li kaj Dio: sama volo.
Antaŭen!

Teron sub mi sango lavis,
kamaradon kuglo trafis.
Antaŭen!
Ja ne estos mi pli mava,
kuras mem al morto brava.
Antaŭen!

Se defalos niaj manoj,
se pereos ĉiuj anoj,
antaŭen!
Se ni mortos, estu tio!
Ni pereu, ne l’ patrio!
Antaŭen!

Birdo ĝin surflugis…

Birdo ĝin surflugis,
tremas la arbusto,
vin mi ekmemoris,
tremas mia brusto.
Vin mi ekmemoris
etulin’ ravanta,
vin, de l’ granda mondo
diamant’ plej granda.

Jen, Danubo ŝvelas,
eble eĉ inundas,
mian koron sentoj
same superondas.
Ho, ĉu vi min amas?
Mi vin amas vere,
patro-panjo vin ne
amas pli sincere.

Kiam ni kunestis,
amis vi, mi scias.
Tiam pompis floroj,
vintro nun glacias.
Vi ne amas? Dio
benu viajn vojojn.
Sed se jes, ho, Dio
benu vin mil fojojn!

Bosko birdo-ĥoron havas…

Bosko birdo-ĥoron havas,
florĝardeno floron havas,
la ĉielo stelon havas,
fraŭlo kor-anĝelon havas.

Flor’, vi floras; bird’, vi trilas,
kaj vi, stelradio, brilas,
kaj ŝi — floras, trilas, brilas:
la havantoj kvar jubilas.

Aj, la floro velke palas,
bird’ forflugas, stelo falas,
sed knabinjo tie restas,
fraŭlo plej feliĉa estas.

Ĉardo ĉe la vilaĝlimo

Ĉardo ĉe la vilaĝlimo
kuŝas en river-proksimo.
Ĝi en akvo sin spegulus,
se la nokt’ ne ekobskurus.

Sed la nokto venas, venas,
bruo de la mondo svenas,
en ligita pram’ sen zumo
silentegas la mallumo.

Sed la ĉardo ne silentas,
cimbalmisto diligentas,
junaj fraŭloj krias, bruas,
ke fenestrojn tio skuas.

Hej, orfloro, hej, mastrino,
verŝu el plej bona vino,
ĝi pli aĝu ol avino,
fajru kiel amatino.

Hej, cigano, pli rapide!
Danci volas mi senbride,
danci, dum mi monon trovos,
danci, dum mi spiri povos.

La fenestron frapas iu:
,,Tiel laŭte, he, ne kriu!
La bienul’ per mi parolas.
Li jam kuŝas, dormi volas.”

,,La diablo lin akiru,
en inferon vi mem iru!
Hej, cigano, ludu spite,
eĉ se per ĉemiz’ pagite!”

Ree iu ekfrapetas:
“Pli mallaŭte, mi tre petas.
Rekompencos beno dia,
tre malsanas panjo mia.”

Senresponda bru-estingo.
El la glasoj lasta trinko.
La junuloj halton diras
al ciganoj, hejmeniras.

Ĉe l’ fino de l’ jaro

Jar’, vi finis vian kuron,
iru do, sed ne en sol’:
transa mond’ en nokto dronas,
etan lampon vi bezonas,
jen do mia kantparol’.

Lir’ malnova, vin mi kaptas,
viajn kordojn provas mi,
ĉe mi longe vi vin trovas,
multe sonis vi; mi provas,
ĉu ankoraŭ povas vi?

Se vi sciis iam ravi,
nun do ravu per sonor’,
inda al la famo restu,
pli solena per vi estu
tiu ĉi solena hor’!

Dio de batal’ min varbis,
iras mi al lia ar’.
Kant’ ripozos mutiĝinte,
se mi skribos, mi glavpinte
skribos kantojn en ĉi jar’.

Sonu, liro, sonu, kara,
diru, kion povas vi,
diru krude kaj molzume,
diru brile kaj mallume,
plore kaj en ĝojebri’!

Estu uragan’ rompanta
praajn kverkojn en koler’,
kaj zefir’, kiu kviete
dormi lulas dolĉridete
florojn de l’ printempa ter’.

Kaj spegul’, en kiu mia
tuta viv’ rigardas sin
kun la du plej belaj floroj:
juno kun pasemaj horoj,
am’ kun neniama fin’.

Ŝutu, lir’, forŝutu ĉion,
kion kaŝis vi ĝis nun:
al ĉielo kaj al tero
ŝutas for ĉe l’ malapero
ĉiujn brilojn ankaŭ l’ sun’.

Sonu forte, lir’, se jena
kanto estus jam la fin’.
Tuj ne mortu ĝiaj tintoj:
de la tempo la montpintoj,
la jarcentoj eĥu ĝin!

Ĉifonaj bravuloj

Mi povus miajn versojn vesti
per bela rim- kaj ritmo-meto,
kiel konvenas vizitadi
salonojn de la societo.

Ideoj miaj tamen estas
ne dandoj, ke por distroj vantaj
vivante, ili vizitadu
kun kap’ frizita, manoj gantaj.

Kanon’ ne tondras, glav’ ne tintas,
la rusto-dormo ilin tegas,
sed daŭras lukt’ — anstataŭ ili
nun la ideoj batalegas.

Batalas ankaŭ mi, havante
batalionon sub komando,
poemojn mi komandas, estas
bravulo ĉiu mia kanto.

Ĉifona trupo, sed kuraĝa,
kun brava skermo, brava hako,
kaj la soldaton ja ornamas
kuraĝo lia, ne la jako.

Mi ne demandas, ĉu l’ poemoj
Transvivos min post mia morto,
se ili devos fali lukte,
nu, ilin trafu do ĉi sorto!

Eĉ tiam sankta libro estos,
kiu poemojn miajn fermis,
Tombaro de herooj, kiuj
por la liber’ ĝismorte skermis.

Ĉu bluaj do ankoraŭ…

Ĉu bluaj do ankoraŭ ŝajnas frondoj
de la arbar’ verdanta en lontan’?
Ĉu ŝaŭmas do Danub’, ĉeval’ sovaĝa,
se sur ĝin saltas kiel trokuraĝa
bravul’, kaj pelas ĝin la uragan’?

Ĉu l’ bela fianĉin’ Aŭrora ruĝas,
dum ŝi atendas je l’ fianĉo Sun’?
Vidvino trista Nokt’, se ŝi vizitas
la stelojn, kaj ĉi multajn orfojn vidas,
ĉu rosolarmojn ploras ankaŭ nun?

Nemezureblis mia horizonto,
sed nun mi plu ne vidas ĉion ĉi;
tombeto, mian karan surkovranta,
altiĝas antaŭ mi gigante granda,
ĉielon, teron kaŝas for de mi.

Dum drinko

Kiom estis jam la glasoj?
Nur kvi-kvin?
Sankta sak’! Funkcias bone
tiu vin’!
Eĉ duoblo estis por mi
neniet’,
nun de kvin jam ŝanceliĝas
la pied’.

Kruroj pezas, lango lamas
ĉebabil’,
gorĝo estas intermont’ de
Termopil’,
Leonidas la trinkita
vino, jes,
miaj pensoj: trupo de Sex-
Rex-Xer-xes.

Ej! neniel min esprimi
povas mi.
Ĉu pro vino? Eble tiel
trovas vi?
Fratoj! Tion pensi estus
ja erar’!
Min neniam nocas suk’ de
vinberar’.

Kiel povus noci min la
vin-sorbad’?
Ĉu mi vane estis iam
so-soldat’?
Mil kanonoj! Jes, soldato
laŭ regul’!
Infanterian’ mi estis,
eĉ simplul’.

Verd-refalda, flavbutona
militist’,
ĝis simplul’ avancis mi sur
ranga list’.
Bone, ke ne longe daŭris
la servad’,
eble estus min trafinta
eĉ degrad’!

Ho, amikoj! oftas tie
ĉi afer’;
damne glita la soldata
karier’!
Ĉefe al la hom’ simila
al mi mem,
kies kapo estas ne sen
obstinem’.

Mi ne petas pri konsiloj
kaj pri gvid’,
ne aŭskultas eĉ je l’ harpo
de David’.
Lasi pupe min tiradi?
Mondfrakas’!
Ne! Mi faras, kiel plaĉas!
La kompas’:
propra naz’!

Sed mi, kiel muelilo,
nur sen ĉes’
mueladas, kaj soifas
ĝis eksces’!
Donu vinon! Haltas rado
de muel’,
se ne fluas multa suk’ por
ĝia pel’.

Rad’ ruliĝu, do mi trinku
en abund’!
Sorbi mi ne ĉesos ĝis la
kruĉa fund’,
kvankam, kiel Falstaff dirus,
mia suĉ’
mejlon longus ĝis la fundo
de la kruĉ’!

Sed… kie mi lasis?… Scias
la kukol’!
Ĉu ne pri muelilo estis
la parol’?
Jes, sed kion mi pridiris?
Tondroj mil!
Mi ne scias, eĉ vringate
en premil’!

Certe, ke l’ palpebroj pezas
jam kun prem’
muelŝtona, eble venkas
min dormem’.
Drink’ sufiĉas do. En liton
plonĝu ni.
Bonan nokton, la daŭrigon
sonĝu ni!

Eĉ se dum ŝia vivo…

Eĉ se dum ŝia vivo mi ne amus
l’ infanon dolĉan de la bukloj blondaj,
mi enamiĝis al ŝi en mortlito,
kiam blindiĝis por ŝi lumoj mondaj.

Ho, kiel bela estis ŝi mortlite!
Kiel matene cigno ekbrilanta.
Kiel sur vintra roz’ la pura neĝo
flugpendis super ŝi la morto blanka.

Ekstere ege frostas…

Ekstere ege frostas,
nu, frostu malafable,
min ne koncernas tio:
la ĉambro varmas agrable.

Ho, iam!… Sed paseon
mi ŝovu nun al flanko!
Al vi, nuntempo mia,
ne estos mi sen danko.

Vi sola nun okupu
l’ animon kaj la koron,
for la futuron, paseon,
esperon kaj memoron.

Futuro kaj paseo,
ĉu mornaj, ĉu radiaj,
egale – ili estas
ŝtelistoj, ne aliaj.

Ŝtelistoj ili estas:
vin logas flate, lude,
ke ili tiru al si
atenton vian tute.

Kaj dum vi tien-reen
rigardas allogite,
la belan floron de l’ nuno
ili ŝtelas for subite.

Vi min ne superruzos,
ŝtelistoj-kunkulpuloj!
Disiĝu, malaperu
for jam de miaj okuloj!

ĉerestu vi, nuntempo
afabla kaj kvieta,
mi paŝtu la okulojn
sur via vizaĝ’ rideta.

Vi – ne aventuristo,
ne romantika knabo
kun la mantel’ traŝultre,
kun agloplum’ ĉe l’ ĉapo.

Jen sur vi — ĉapo doma,
surkorpe dormkaftano,
kaj turka pip’ en buŝo
kaj vinoglas’ en mano.

Amiko bonhumora,
manpremu ni konfide,
kaj en fotel’ pasigu
vesperon vid-al-vide.

Ni fumu kaj trinketu,
dum nin albrilas steloj
de l’ lampo, de l’ edzinaj
okuloj kaj de l’ steloj.

El ĉi brila mondo…

El ĉi brila mond’ mi volus jam formigri,
ĉar mi makulojn vidas ĉie nigri.
Al densa arbareg’ mi pasus,
kie neniu min plu embarasus.
Kaj mi aŭskultus tie branĉsusuron,
aŭskultus lirli riveretan kuron,
kaj la kantantan birdon viglan,
rigardus mi la nubotrupon migran,
sunvenon, sunsubiron mirus,
ĝis fine ankaŭ mi subirus.

El malproksimo

Eta domo ĉe Danubo granda,
tiel kara al mi, dismigranta!
La palpebrojn al mi larmoj lavas,
se ĝi al mi en memoron trafas.

Kial do mi lasis for ĉi domon?
Nu, deziro gvidas ja la homon.
Falkflugilojn havis la deziro,
ĝi min logis post si por foriro.

Ĉe l’ adiaŭkisoj de l’ patrino
de turmentoj brulis ŝia sino,
kaj la flamon de la turmentbruloj
ne estingis pluvo de l’ okuloj.

Kiel ŝi min treme ĉirkaŭprenis,
kiel ŝi min kun peteg’ retenis.
Ho, se tiam mi la mondon konus,
la petegoj vane ne forsonus.

Ĉe l’ aŭrora stelo de l’ espero
la futuro ŝajnas fea tero,
nur se la tumulton ni enpaŝas,
la erar’ funebra sin malkaŝas.

Kial diri, ke la brilo pompa
de l’ espero estis logo trompa,
ke de kiam vagas mi tra l’ lando,
nur sur dornoj paŝas mia plando!

Iuj iras mian hejmvilaĝon.
Kian sendi al patrin’ mesaĝon?
Samhejmanoj, ŝin vizitu, kiam
via vojo tuŝos domon nian.

Diru al ŝi, ke ŝi ĉesu larmi,
ĉar favoras la fortuno al mi.
Se ŝi scius pri l’ mizer’ de l’ filo,
ŝian koron fendus maltrankvilo.

El urb’ eksteren!

El urb’ eksteren! vidi la printempon,
rigardi la scenejon de l’ natur’.
Kiu amas la operojn? Tiu povas
operon ĉarman aŭdi kun plezur’.

Sur la scenejo pompa de l’ naturo
la primadono estas najtingal’.
Nu, kantistinoj, kiu el vi riskus
konkure kanti kontraŭ ĉi rival’?

Loĝioj estas la arbetoj, kie
violoj junaj sidas sur gazon’,
kaj kiel damoj atentemaj ĝuas
la trilan kanton de la primadon’.

Kaj ĉio aŭskultadas kaj atentas,
kaj ĉio estas nura varma sent’,
nur rokoj, ĉi maljunaj kritikistoj,
kalvadas, froste de indiferent’.

En batalo

Kolero sur la tero,
kolero tra l’ aer’,
elflua ruĝa sango
kaj ruĝa suna sfer’.
Subiras sun’ en krude
purpura ĉielmar’.
Antaŭen, batalantoj,
antaŭen nun, hungar’!

Tra mornaj nuboj gape
rigardas la sunlum’,
minacaj bajonetoj
ekbrilas tra la fum’,
kirliĝas dense, pigre
la sombra fumnubar’.
Antaŭen, batalantoj,
antaŭen nun, hungar’!

Jen krakas, dense krakas
pafiloj en la front’,
de hurlo de kanonoj
ektremas jam la mond’.
Ĉielo, ter’, vi eble
fariĝos nun rubar’.
Antaŭen, batalantoj,
antaŭen nun, hungar’!

Min entuziasm’ ekzalta
trafluas kiel flam’,
la fum’ kaj sangodoro
min ebriigas jam.
Viv’ aŭ mort’! Mi rompos
tra l’ malamika bar’!
Min sekvu, batalantoj,
min sekvu nun, hungar’!

En cent formoj…

En cent formojn mia am’ sin vestas,
en cent formoj vin ĝi fantazias.
Jen insul’ vi estas, kaj ĝi, fluo
sovaĝega, ĉirkaŭ vi pasias.

Alifoje vin, ho mia dolĉa,
mi imagas katedralo svelta,
kies murojn kovras mia amo
alte kiel la hedero verda.

Jen vi estas riĉa vojaĝanto,
kaj la am’ atakas vin bandite,
jen ĝi, kiel pia almozulo,
petas vin humile kaj hezite.

Jen Karpat’ vi estas, kaj mi: nubo,
vian koron sturmas per la tondroj,
jen rozuj’ vi estas, kaj mi trilas
najtingale sub la dolĉaj frondoj.

Ŝanĝiĝemas mia am’, sed ĉeson
ne konante vivas kaj abundas.
Ĝi ne malfortiĝas mildiĝante:
eĉ trankvile, la river’ profundas.

En la memorlibron de Etelke

Se ĉi literoj nigraj, kiujn mi nun enskribas,
estus la sombra sorto, kiu vin eble plagus,
mi ĵetus for la plumon, kaj plu ne skribus, kvankam
por ĉiu streko oni po unu mondon pagus.

En memorlibron de amiko

Amik’, ĉu legis vi en la Biblio
la historion de la oleuj’?
Skribita tie estas pri ĝi tio,
ke post elverŝo ĝi pleniĝis tuj.

Bildo de vivo estas tiu kruĉo,
mi tial ridas pri la stultular’,
kiuj apenaŭ riskas por eksuĉo
entrempi langon pro sensenca ŝpar’.

Saĝulo sorbas el la suko dolĉa
de l’ kruĉo ofte kaj po longa glut’.
Pro kio ŝpari? Pri la kruĉo sorĉa
li scias, ke ĝi plenos post minut’.

Esperoj niaj flugas

Esperoj niaj flugas, birdoj belaj.
Dum ili en la flugoj alĉielaj
aeron de etera puro
enspiras kun plezuro,
kaj ili tien trafas,
kie jam eĉ la aglo svenas,
ĉasist’ sovaĝa, la realo venas,
kaj ilin vice pafas.

Estis ĵus mateno…

Estis ĵus mateno kaj jam vesperiĝas,
estis ĵus printempo, jen aŭtuna fino.
Ĵus ni nin ekkonis, Julnjo, mia kara,
kaj edzin’ vi estas, longe jam edzino.

Kvazaŭ ĵus ni ludis sur genuoj patraj,
baldaŭ apud avoj kuŝos ni sub tero.
Tiom estas vivo: spiro sur spegulo,
ombro de kuranta nubo sur rivero.

Estus mi torento…

Estus mi torento,
rivereto monta,
sur abrupta vojo
rokojn trafluonta,
sed nur, se la amatino
estus fiŝo eta,
gaje naĝus, banus sin en
mia ond’ ŝaŭmĵeta.

Estus mi arbaro,
arhareg’ sovaĝa,
lukta kontraŭ ŝtormoj
en batal’ kuraĝa,
sed nur, se la amatino
estus birdo eta,
nestus en mi, trilus inter
la branĉar’ densreta.

Estus mi ruino
sur rokmonto kruta,
ne afliktus min la
detruiĝo muta,
sed nur, se la amatino,
nun hedero verda,
ame plektus brakojn siajn
ĉirkaŭ l’ frunt’ dezerta.

Estus mi kabano
en la val’ profunda,
kies pajl-tegmenton
pluvo batas vunda,
sed nur, se la amatino
estus fajr’ afabla,
flagrus en mi malrapide,
sed kun varm’ agrabla.

Estus mi nubfranĝo,
griza flagĉifono,
lace ŝveba super
kruda regiono,
sed nur, se la amatino,
vesper-ruĝ’ korala,
hele brilus ĉirkaŭ mia
frunto triste pala.

Eŭropo mutas…

Eŭropo mutas, ree mutas:
revolucioj malaperis.
Honto! ĝi kvietiĝis kaj la
liberon por si ne konkeris.

Jen, la hungaron sola, sola
lasis popoloj de malbravo:
sur ĉiuj manoj ĉeno, sole
en la hungaraj brilas glavo.

Ĉu do ni devas malesperi,
timiĝi, droni en deprimon?
Ne, ho patrujo: ĝuste tio
relevu al vi la animon!

Jes, nin animu, ke ni estas
nun en la mond’ la lasta meĉo
brulanta, dum l’ aliaj dormas
en nokto nigra kiel peĉo.

Se tra l’ senlimo de la nokto
ne brilus nia lum’ salute,
en la ĉielo oni kredus,
ke l’ tero malaperis tute.

Rigardu nin, Liber’, agnosku
en ni popolon vian veran:
l’ aliaj eĉ ne riskas larmojn,
kaj sangon donas ni oferan!

Ĉu, ke vi benu nin merite,
necesas do pli da postuloj?
En temp’ de malfidel’ ni restis
la lastaj, solaj fideluloj.

Fea sonĝo

Barkist’ mi estas sur sovaĝa fluo,
la akvo ondas, kaj la barko dancas
kiel lulilo, kiun forte, krude
la vartistin’ kolera puŝbalancas.
Sorto! kolera vartistin’ de l’ vivo,
vi skuas min en mia boatet’,
vi pelis sur min, kiel uraganojn,
pasiojn, kiujn fuĝas la kviet’.

Mi lacas jam. Ĉu estas ie bordo
kun rodo por mi?… aŭ abisma fundo,
ja same trankvil-dona, se ĝi rompe
jam tiris la boaton al profundo.
Sed antaŭ mi nek bordo, nek abismo,
nur vag’ eterna, nur eterna ond’,
min skuas ondoj, kaj mi trovas rodon
nek sur la bordo, nek al transa mond’.

Sed kia voĉo, kia ĉielvoĉo
miksiĝas al la ondomuĝo nun?
Ĉu, al ĉiel’ flugante el infero,
anim’ libera post plenum’ de l’ pun’?
Jen, cigno flugas super mi en alto,
de l’ cigno venas dolĉa kantsonor’.
Ho, lante-lante flugu, longe kantu,
mortanta cigno, bela rememor’!

Plu nek infan’ mi estis, nek ankoraŭ
junulo, — jen plej bela vivojaro:
momento, kiam de l’ ĉiel’ aŭrora
duone falas nokta drapiraro.
Mallumis unuflanke en la koro,
sed aliflanke, kiel la fajreroj
pafitaj de la leviĝanta suno,
sopiroj jam sin levis kaj esperoj.

El la sopiro ĝermis tuj espero,
el la espero kreskis tuj la spik’,
eble, ĉar ne tro multe mi deziris:
ripozon sur la brusto de amik’.
Fidela estis la amiko: tiam
ankoraŭ ja ne rampas el ovŝelo
la egoismo: dismordema vermo
en florĝardeno de l’ amik-fidelo.

Fidela estis li. Ni dolĉajn glasojn
de feliĉegaj horoj trinkis kune,
kaj entuziasme, en ebri’ ĉiela
tra l’ mond’ mi flugis agle kaj alsune.
Kaj laŭ la flug’ la mia estis ĉio:
mi min kuŝigis sur velur-kanap’
de ega riĉo, kaj la stelokrono
de l’ gloro brilis super mia kap’.

Mi revis la futuron tiel glora!
Ĝin kredis vero kaj ne sonĝo vanta.
Sed jen, la koron, kiun per la mond’ mi
plenigis, nun mi sentis vastiĝanta.
Ĉu l’ kor’ vastiĝis, aŭ la mond’ etiĝis?
mi mem ne sciis, sed mi sentis ĝin:
la vakon, kiu en la sin’ estiĝis,
en la plej varma lok’ de mia sin’,

Kaj tiu vako kreskis tag’ post tago,
l’ animo ne kuraĝis flugi jam,
ĝi timis ĝin enfali. Tedis ĉio
ĝis nun brakata kun flamanta am’.
Jam nek trezoron volis mi, nek gloron,
ilia brilo, jen, fariĝis palo:
paliĝis ili, kiel la ĉielo,
se eluziĝos ĝia stelvualo.

Nenion plu mi volis, nek amikon,
mi estis por mi ŝarĝo kaj enu’,
kaj kvazaŭ persekutus min fantomoj,
mi kuris, kuris for de l’ vivobru’.
Por trovi hejmon en silenta solo,
al dens’ arbara mi rifuĝis kure,
kaj en ĉi solo, ho, kiaj figuroj
min ĉirkaŭflugis flirte kaj susure!

El mia koro venis ĉi feinoj,
el ne delonga vak’ de mia koro,
feinoj, kiajn el infanfabeloj
konservis pale mia rememoro.
“Haltu! — mi kriis —. Haltu! Ho nur unu
haltu el vi!” — mi kriis kun pasio —.
“Nur por la temp’ de kiso ununura!”
Ili ne haltis, ĉesis la vizio.

Mi serĉis ilin, sed ne povis trovi
eĉ la postsignojn de ilia iro,
senspure ili iris, pli facilaj
ol la aero, ol la vento-spiro.
Kaj ju pli malproksimen iris ili,
ju pli malklare ilin mi jam vidis,
jen, des pli gloraj ili estis, kaj
des pli konsume mia kor’ avidis.

La kor’ sopiris, kaj mi konsumiĝis.
Je l’ pala knabo ridis la kunuloj,
nur la amik’ ne ridis: li kapskuis,
malĝojo sidis al li en l’ okuloj.
“Kio vin tuŝis?” Sed mi ne respondis,
mi mem ne sciis ja la kaŭzon ĝustan.
Soifis mi, sed akvon vane trinkis,
ĝi ne estingis mian brulon brustan.

La tera viv’ min tedis, ĝia belo
jam iĝis por mi tute senvalora.
,,Supren” mi kriis, “supren! kien flugas
la feinar’ de mia kor’ dolora!
Ĉielen! Ĉi soif’ ne brulos eble,
se mi kun ili aeron saman spiros,
kaj se eĉ tie ili de mi fuĝos,
post ili l’ universon mi trairos!”

Printempo pompis. Kampe ĉielarko,
el centmil floroj ĉielark’ radiis,
sed triste min rigardis floroj; eble,
ke mi al morto vojas, ili sciis.
Mi iris supron de l’ plej alta monto,
rigardis tie al ĉiel-lazuro,
ĉiel” sennuba bluis diafane,
travidis mi kun vid’ de pleja puro.

Jen, la plej bela el la rev-figuroj
en la ĉielo estis… lipojn movis,
mi kvazaŭ aŭdis, ke ŝi vokas, sed mi
la vokan geston klare vidi povis.
“Mi venas jam!” — mi kriis ĉe l’ rokrando.
Abismo de cent mejloj nigris tie.
Mi saltis jam, sed min retenis mano,
kaj mi reŝanceliĝis senkonscie.

Vekiĝis mi… jen, la figuro brila,
kiun mi vidis ĵus sur firmamento,
apude staris. Ho, kion mi sentis!
Neesprimeble dolĉis tiu sento.
Mi konfuzkape meditadis jene:
tiel proksimas tero kaj ĉielo?
Mi estis sur la tero ĵusmomente,
nun en ĉiel’ mi estas, kun anĝelo.

Nur pensis mi, ne povis ekparoli,
aŭ ne kuraĝis. Tim’ retenis min,
jes, timo, ke, se l’ lipojn mi malfermos,
la ĉielo flugos for el mia sin’.
Mi kaptis manon de anĝelo mia:
ŝi ne forflugu kiel iluzio,
kaj mia brako, kiel brula zono,
ŝin ĉirkaŭprenis arde ĉe l’ talio.

Ŝian vizaĝon brilan mi rigardis;
eĉ nun mi miras, ke okuloj miaj
ne perdis vidon, dum mi fiksrigardis
al ŝiaj okulsteloj flamradiaj.
L’ okuloj estis malhelbluaj steloj,
la brovoj nigra ĉielarko-paro,
surŝultre tiel naĝis brunaj bukloj,
kiel la sombra nokt’ sur roza maro.

Mi fine riskis vortojn kaj parolis
pri rav’, anĝeloj, pri la land’ de Dio,
sed tre konfuze mi parolis certe,
ĉar ne komprenis multe ŝi el tio.
“Knabin’ mi estas, ne anĝel’ “, ŝi diris,
,,ni estas tere, ne transfirmamente,
en la abismon estis vi falonta,
mi, por vin savi, venis lastmomente.”

“Ni estu do surtere”, mi respondis.
“Ĉiele? Tere? Al mi ja ne gravas,
nur apud vi, ĉe via flanko, kara,
ĉar tie mi ĉielon mian havas.
Do apud mi sidiĝu, kaj permesu,
ke vin pli strikte ĉirkaŭbraku mi,
vi estas mia, jes, propraĵo mia,
ĉar vin ja kreis mia fantazi’.”

Kaj ni sidiĝis sur la rokosupro.
“Kiu vi estas?” ŝi demandis min.
“Ĝis nun suspiro trista, kaj mi per
ĉi kiso mortas nun en via sin’,
Rekisu min, knabinjo, ke mi estu
reviviĝinta… jen la reviviĝo!
Per via kiso la suspir’ iama
fariĝis rido, rido de feliĉo!”

Ŝi kisis min, ne lasis longe peti,
je l’ pet’ unua estis buŝ’ sur buŝo.
Ĉi buŝ’, ĉi kiso! Kial ne ŝtoniĝis
mi, ke eterne daŭru lipotuŝo!
Ho kiso, kiso, ol miel’ pli dolĉa,
pli dolĉa ol la lakto de patrin’.
Mi nur de tiam vivas, dum la kis’ mi
sentis, ke flugas la anim’ en min.
“Ho, disrigardu!” post la kis’ ŝi diris.
“Jen, kia ŝanĝo! Vidu do, ĉu vero?
Mi ne komprenas, kiel kaj pro kio,
ŝanĝitaj ŝajnas la ĉiel’, la tero.
Ĉiel’ pli bluas, suno pli radias,
pli freŝaj estas ombroj sub la frond’,
pli ruĝas rozoj, pli odoras vento,
ni estas kvazaŭ en alia mond’.”

“Ŝanĝiĝis, jes, ŝanĝiĝis nun la mondo,”
respondis mi, “aŭ ni ŝanĝiĝis nur?
Ej, la kielo nin ne interesas,
la fakto estas beno kaj plezur’!”
Ni tiel plektis kor’ ĉe koro plu
de nia ambabil’ la rozrubandon,
kaj kiam el la revoj ni vekiĝis,
la sun’ jam ekdescendis sur terrandon.

Krepuskis. Pasis sur nubetoj oraj
la suno sub violkoloran monton.
Sur seka maro de l’ Eben’ senlima
nebul’ vualis jam la horizonton.
La roko, kiel tronkusen’ purpura
ekruĝis per la lasta radiaro,
jes, tron’ ĝi estis: sur ĝi staris ni,
ni, de l’ feliĉ’ la juna reĝa paro.

,,Adiaŭ!” ne per vort’, sed per okuloj,
ne triste, ho ne, sed kun ĝoj’ jubila.
La nokto ŝajnis, kiel al mortanto
la tomb’, trans kiu estas mond’ pli brila.
Ni ne promesis, ke ni morgaŭ venos,
kaj tamen venis en la ĝusta horo,
travivis la printempon man’ en mano,
kaj lip’ sur lipo, koro apud koro.

Someron tutan tiel ni travivis,
kaj ĉiu tago estis kiel floro
el la bukedo, kiu la Olimpan
tablon de dioj ĉarmas per odoro.
Sed ili velkis, la kalikojn sekajn
jam vane mi rigardas kun dolor’,
el la Eden’ de l’ bela tempo flugu,
mortanta cigno, trista rememor’!

Aŭtuno venis, la tiran’ kruela
de la naturo. Ĝi ne kompatemas,
de l’ povraj arboj la foliojn krude
deŝiras, teren ĵetas, piedpremas.
Ĝi piedpremis ankaŭ nian ĝojon,
per pereiga vento nin alspiris,
per la disiĝo. Kaj de niaj vangoj
la rozpetalojn belajn ĝi deŝiris.

Kaj ni disiĝis por ne-plu-revido.
Serioze sombris la aŭtunvespero,
tra la nebulo, per okuloj larmaj,
mi laste serĉis ŝin en malespero.
Poste mi kuris, sen atent’ pri dornoj,
de kiuj sange manoj, vangoj gutis,
mi kuris orfe, kiel stel’ falanta,
kiun ĉielo el si mem elŝutis.

Saniĝis jam la manoj kaj la vangoj,
saniĝis vundoj de la dornoŝiro,
saniĝis ankaŭ vundoj de la koro,
la vundoj, kiujn tranĉis la disiro,
sed pli doloras ol ĉi tiuj vundoj,
ke jen, komencas mi forgesi jam
ĉielfeliĉon de revmondo via,
ho fea sonĝo, ho unua am’.

Fine de Septembro

Jen floras ankoraŭ la kampo de valo,
kaj verdas ankoraŭ la poplo ĉe font’,
sed jam tie, vidu, sub vintra vualo,
sub neĝo kaŝiĝas la supro de mont’.
Jen, en mia koro sub flama radio
de l’ suno paradas printempo de jun’,
sed griza jam iĝis ĉe mia tempio
la nigra hararo: ĝin prujnis aŭtun’.

La floro defalas, la viv’ de ni kuras…
Ho, al mia sino, edzin’, mia am’!
Ĉu eble vi, kiun nun bruste mi lulas,
vin morgaŭ ne ĵetos al tomb’ mia jam?
Ho diru, se morto min antaŭ vi prenos,
ĉu min do vi gardos en larma memor’,
aŭ am’ de junulo vin foje katenos,
ke ĵetu vi nomon mian de vi for?

Se l’ vidvovualon de l’ frunt’ vi deŝiros,
pendigu ĝin al mi sur tomba kolon’
je flago tenebra. Mi por ĝi eliros
noktmeze, ĝin porti al mortregion’,
por viŝ’ de vizaĝo humida de ploro
pri via facile forgesa anim’,
por vindo de vundo dolora de koro
eĉ tiam amanta, eĉ tie, sen lim’.

Granda estas mond’ sen fino…

Granda estas mond’ sen fino,
eta estas vi, knabino,
sed mi, se mi vin posedus,
por la mond’ pri vi ne cedus.

Vi: la tag’, mi: nokto meza,
plena de mallumo peza.
Se fandiĝus kor’ al koro,
kiel ravus min aŭroro!

Ne rigardu min! L’ okuloj
min konsumas per la bruloj.
Ho, sed ja vi min ne amas:
bone, se l’ anim’ forflamas.

Greno jam maturas

Greno jam maturas
de sunvarm’ abunda,
mi rikolti iros
je mateno lunda.

Mia am’ maturas
de la koro bola,
venu ĝin rikolti,
dolĉa mia sola!

Ho rememor’…

Ho rememor’,
el nia ŝip’ la lasta rub-tabulo,
kiun kverel’ de vento kaj ondrulo
sur bordon ĵetas for.

Homero kaj Osiano

Ho kie vi estas, helenoj kaj keltoj,
jam vi malaperis, kiele
du urboj, dronintaj
en akvo de maro profunda.
Nur pinto de turoj elstaras el akvo,
du pintoj de turo: Homer’, Osian’.

Almozulo Homer’,
reĝid’ Osiano, ho kia kontrasto!
sed ili je tio similis,
ke ambaŭ estis blindaj.
Ĉu eble la vidon
flagrad’ de animo ilia,
brilego de gloro ilia forprenis?

Ho, grandaj spiritoj, se ili sorĉmane
ektuŝas la kordon liutan,
jen, kiel la vorto de Dio,
por ni ili mondon elkreas
mirinde belegan,
mirinde gigantan.

Ho aŭdu Homeron!
Jen estas ĉe li la ĉielo
eterna rideto de ĝojo kvieta,
de kie purpur’ de mateno,
tagmezaj radioj el oro
kun mildo afabla surfluas
la blondan ondaron de l’ maro
kaj en ĝi la verdajn insulojn,
sur kiuj la dioj miksiĝas feliĉe
kun gento de homoj,
por ludi volupte vin, amo belega.

Kaj vidu nun, jen Osian’!
Ĉe norda mareg’, en eterna nebulo,
sur roko sovaĝa, kun hurlo de ventoj
vetkrias li kanton en nokto ĥaosa,
kaj levas sin luno
sangruĝe, simile
al sun’ subiranta,
kaj kovras per lumo frostiga l’ arbaron,
tia kiu en grupoj
vagadas la tristaj fantomoj:
herooj falintaj
en kamp’ de batalo.

Ho, ĉie brilego,
ho, ĉie florado
en kant’ via praalmozulo Homer’,
ho, ĉie tenebro,
ho, ĉie dezert’
en kant’ via, ido de reĝ’, Osian’!

Ho kantu plu, kantu senĉese,
ho frapu liuton, la dian liuton,
Homer’, Osian’!
Forpasas la centoj
kaj miloj da jaroj, kaj ĉion
dispremas per pland’ senindulga,
sed sanktaj vi estas al ili.
Sur ĉion la flavon de mort’ ili spiras,
nur krono de kap’ via griza plu verdos.

Hundgrato

Ene kaj ekstere trista ĉardo estas
tiu ĉard’ Hundgrato,
al vojanto pia tie nek soifo
ĉesas, nek malsato,
ĉar li ne ricevas manĝi, kaj se l’ vinon
li nur vidas, vee
li malbenas Noan, kial ankaŭ viton
gardis li arkee.

Tra l’ malgranda ĉambro, longa kaj mallarĝa
tablo sin etendas,
kiun jam apenaŭ la piedoj feblaj
kontraŭ fal’ defendas.
Kiel longa tiu tablo, tiel longa
estas benko bruna,
kies mezo kurbas ne pro multaj sidoj,
sed pro l’ aĝ’ maljuna.

Flanke lito. Certe, ke ĝi longe jam ne
estis primetita;
en ĝi la kuŝiĝo por neniu homo
estus apetita.
Kapo de kameno pufa unuŝultren
kliniĝinte pendas;
kiel faltoj, ĝian oldan honorindan
frunton breĉoj fendas.

La moroza olda mastro per parolo
ne kutimas tedi,
buŝon li posedas nur, por ke li havu
per kio oscedi.
Tia la kranisto, Damiano olda.
Kaj edzino lia?
Nu, ŝi estis certe ĉarma junedzino
en epok’ alia.

Sed la tempo tiun povran bonulinon
traktis tre sovaĝe,
kvankam ŝi kvindekan — kvindek-kvinan jaron
ne superas aĝe.
Kiel kolza garbo estas ŝiaj haroj
kun la falvaj hirtoj,
kaj vizaĝo ŝia ŝajnas tuj-apude
timigil’ de birdoj.

Same tre malofte kaj nur por sakrado
buŝon ŝi malfermas,
ke la “komitato” la banditojn bravajn
plene jam ekstermas.
Dum ilia tempo estis en florado,
se ne flue, gute
venis la enspezoj, — nun pro mank’ ilia
ĉesis preskaŭ tute.

Tiel do interne turnas sin la mondo
en la trista ĉardo,
kaj ekstere same ne tre trovas ion
gajan la rigardo.
Ĉardfenestro estas unu nur, kaj havas
vitron nur duone,
elŝirita paĝ’ de olda kalendaro
ĝin ornamas krome.

Mi bubeto estis longĉemiza, kiam
tiu pluvo strekis,
kiu la kalkaĵon disde du trionoj
de la mur’ forlekis.
Kiom el ĝi restis tie ĉi kaj tie,
tio tute flavas,
kaj sur si figurojn kuriozajn, fulge
surskrapintajn havas.

Barel-ring’ sur stango estas ĝia ŝildo;
se kun ĝi kverelas
la ventet’, ĝi kiel homo pendumita
triste sin ŝancelas.
Dombestaron de la mastro reprezentas
sole hund’ blankvila;
ĝi tuttage dormas ĉe la doma flank’, nek
noca, nek utila.

Kaj kia la ĉardo, tia sama estas
ĝia regiono:
nur kumuloj sablaj ondas en senlima
vast’ kaj monotono.
En la nuda sablo kelkaj sambukujoj
vegetadas pene,
kiuj en somero siajn nigrajn fruktojn.
portas malserene.

Al ĉi loko morti la sonoril-sono
venas de l’ vilaĝo,
vojerara birdo disrigardas, kaj tuj
fuĝas de l’ pejzaĝo,
eĉ la sun’ ne lumas kiel aliloke:
palas ĝia ardo,
kvazaŭ kompateme ĝi rigardus al la
povra, povra ĉardo.

Centkelk paŝojn for de l’ ĉardo, sur la kalva
supro de kumulo,
de neniu homo vizitate, staras
olda ŝtonsanktulo.
Jen, ĉifon-tornistron iu surpendigis
al ĝi, kvazaŭ dire:
Iru jam kun Dio, kial vi ĉi tie
staras senutile?

Hungarlando

Nu, vi ja ne naskiĝis kuiristo,
patrujo mia, dolĉa Hungarlando,
vi forbruligas parte la rostaĵon,
kaj lasas kruda ĉe alia rando.

Dum unuflanke sufokiĝas viaj
loĝantoj gajaj pro la troabundo,
jen, aliflanke multaj viaj filoj
pro malsatmorto venas al tombfundo.

Italio

Finfine ilin tedis rampi tere,
ili leviĝis stari sur kalkano!
Anstataŭ ĉenoj, nun la glavoj tintas,
el la suspiroj iĝis uragano!
Post la oranĝoj palaj, nun sangrozoj
ruĝas sur arboj de l’ itala ter’.
Soldatoj gloraj, sanktaj por vi luktas,
ho helpu ilin, dio de l’ Liber’!

Nu, tromemfidaj potencul-tiranoj,
kien el via vang’ la sango kuris?
Tiel fantome blankas la vizaĝoj,
ke ŝajne vin fantomo ekteruris.
Jes ja, fantomo: la spirit’ de Brutus
animon vian hantas per aper’.
Soldatoj gloraj, sanktaj por vi luktas,
ho helpu ilin, dio de l’ Liber’!

Ja dormis Brutus, sed li jam vekiĝis,
entuziasmige iras tra l’ tendaro,
dirante: “Jen la ter’, de kie fuĝis
Tarkvin’, sur kiun falis mem Cezaro.
Ĉu, se l’ giganto antaŭ vi kliniĝis,
al nanoj vi kliniĝus sen esper’?”
Soldatoj gloraj, sanktaj por vi luktas,
ho helpu ilin, dio de l’ Liber’!

Ho venas tiu bela granda tago,
al kiu flugas nun esperoj miaj,
kiel aŭtune flugas migrobirdoj
longvice al ĉieloj pli radiaj.
Pereos la tiranoj, ree flora
fariĝos la surfaco de la ter’!
Soldatoj gloraj, sanktaj por vi luktas,
ho helpu ilin, dio de l’ Liber’!

Ja neniam enamiĝis…

Ja neniam enamiĝis, kiu
diras, ke sklaveco estas am’,
ĝi flugilojn donas, ne katenon,
ĝi flugilojn donis al mi jam.

Kaj ne estas tiaj birdflugiloj,
kiajn amo kreas por amant’,
bagatel’ ne inda al mi estas
flugi de terrando al terrand’.

Jen, mi supren, en ĉielĝardenon
de l’ anĝeloj flugas dum moment’,
plektas tie kronon el flamrozoj,
el la steloj de la firmament’.

Kaj min kovras jen ĉiela lumo,
jen submonda morna noktmalhel’,
sammomente montras sin diablo
kaj infero, Dio kaj ĉiel’.

Tempo, spaco por mi ne ekzistas,
dum mi flugas kun flugila muĝ’,
kaj mi flugas kun aŭdaca flugo
de l’ mondkreo ĝis la lasta juĝ’.

Tra l’ ĉielo kaj infer’ flugante,
en infero kiom da turment’,
en ĉielo kiom da volupto,
mi trasentas ĉiom dum moment’.

Jam pendas la liuto…

Jam pendas netuŝate la liuto,
per kiu kantis mi pri la sufero,
pri la sufer’ pro vi, karinjo mia,
kaptit’ eterna de la tombkarcero.

Jam pendas netuŝate la liuto,
se ĝi ektintas en trankvilo reva,
ne sonas voĉ’ de l’ tuta instrumento,
nur unu aŭ alia kordo kreva.

Jen aŭtuno, jen denove…

Jen aŭtuno, jen denove,
kiel ĉiam, ĉarmas min.
Mi ne scias, kial mi ĝin
amas, sed mi amas ĝin.

Mi sidiĝas sur monteto,
disrigardas tra la val’
kaj aŭskultas, ke l’ folioj
mole zumas dum defal’.

Nun la sun’ rigardas al la
tero kun tenera bril’,
kiel la patrin’ amanta
al ekdorma eta fil’

Vere ja, la ter’ ne mortas
nur dormiĝas en aŭtun’:
tra l’ okuloj ne malsanon,
nur dormemon montras nun.

Ĝi silente sin malvestas,
belan robon metas for,
sin revestos, se krepuskos
la printempo: la aŭror’.

Plej mallaŭte, fingropinte
liutkordojn tuŝas mi,
ke vin lulu reva kanto,
milde mola melodi’.

Mia kara, alsidiĝu,
sidu kun mi en silent’,
ĝis forsonos kanto, kiel
super lag’ la flustra vent’.

Min kisante, mole metu
nun la buŝon al la buŝ’,
ke l’ naturon ni ne veku
el la dolĉa dorma kuŝ’.

Jen ŝafisto sur azen’…

Jen ŝafisto sur azen’,
plandoj tuŝas teron.
Granda vir’, li havas pli
grandan kor-suferon.

Ŝalmis, ŝafojn paŝtis li
sur montet’ herbara,
jen li aŭdas: antaŭ mort’
estas lia kara.

Sur azenon saltis li,
rajde alrapidis,
sed malfrue venis, jam
nur kadavron vidis.

Kion do li povis nun
fari en ĉagreno?
Per baston’ li batis la
kapon de l’ azeno.

I.

Ard-radie brilas la vizaĝo suna
De l’ ĉiela supro al ŝafisto juna.
Estas superflue, ke ĝi tiel ardas,
La ŝafist’ sen tio tro varmege fartas.

Ama fajro brulas en la juna sino,
Dum li paŝtas gregon ĉe la vilaĝ-fino.
Dum la greg’ paŝtiĝas tie, freŝherbare,
Li sur sia pelto kuŝas nenifare.

Ĉirkaŭ li odoron flora mar’ elspiras,
Sed atenton lian floroj ne altiras.
En ŝtonĵet-proksimo rivereto fluas,
La rigardon miran tien ĝi algluas.

Sed ne de l’ rivero al la brilo onda,
Sed en la rivero al knabino blonda,
De l’ knabino blonda al la svelta korpo,
Al harplektoj longaj, ronda brusto-volbo.

Ĝis genu’ refalde ŝi la jupon havas,
Ĉar en la rivero ŝi tolaĵon lavas.
Blankas super akvo genueto bela,
Jen por nia Janĉi la plezur’ ĉiela.

Ĉar sur la herbejo ŝafgardisto nia
Janĉi Kukorica estas, ne alia.
Kaj ŝi, kiu lavas tolon en rivero,
Estas Ilnjo, lia perla kor-juvelo.

“Perla kor-juvelo, Ilnjo, mia ĉio!”
Janĉi Kukorica diras kun pasio.
“Alrigardu do min, en la tuta mondo
Ja vi estas mia sola ĝojo-fonto.

El prunel-okuloj ĵetu al mi lumon,
Venu el la akvo, venu en brakumon,
Venu al la bordo, nur momenton fuĝan!
Mi l’ animon kisos sur la lipon ruĝan.”

“Sciu, kara Janĉi, mi elirus ĝoje,
Se ne tiel urĝus la labor’ ĉi-foje.
Mi rapidas, male spertos mi insulton,
Stifinfan’ mi estas, tio diras multon.”

Tiel blonda Ilnjo finis la parolon,
Kaj ŝi vigla-mane lavis plu la tolon.
Sed nun la ŝafisto levis sin, kaj iris
Al ŝi pli proksimen, kaj alloge diris:

“Venu, ho kolombo, turto mia eta,
Pri l’ brakum’ kaj kisoj tuj mi estos preta.
En proksim’ ne estas via panjo stifa,
Ho ne lasu do min morti kis-soifa.”

Li ŝin el la akvo logis dolĉ-parole,
Kaj ŝin ambaŭbrake ĉirkaŭprenis mole,
Kisis ŝian buŝon nek du-, nek cent-foje,
Nur la bona Dio scias, kiomfoje.

II.

Sed la temp’ rapidis dume. La vespero
Jam purpuris sur la ondoj de l’ rivero.
Stifpatrinon hejme furiozo skuas.
Kie la knabino? Kie ŝi malfruas?

Tian penson havis la patrin’ malica,
Kaj post pens’ la vorto estis jam laŭvica,
Kaj ĝi ne tre gaje sonis, tio klaras.
“Vidu mi, ve al ŝi, se ŝi nenifaras.”

Ve nun al vi, Ilnjo, eta orf-animo,
Sorĉistin’ furia jen jam en proksimo!
Vasta ŝia pulmo, larĝa ŝia buŝo…
El amsonĝ’ vin vekas krioj kiel puŝo:

,,He, malĉasta ino, he, estaĵ’ senhonta,
Tion vi kuraĝas por indigno monda!
Vi la karan tempon ŝtelas sur la bordo
Per amaĉ’ malpia? Ho, vin portu for do…”

,,Sed nun jam sufiĉe, panjo, ke vi bruas,
Fermu vian buŝon, aŭ mi mem ĝin gluas,
Tiel vi ofendu Ilnjon eĉ per tuŝo:
Viaj restaj dentoj falos el la buŝo!”

Tiel ekdefendis de l’ insult’ sovaĝa
L’ amatinon treman la ŝafist’ kuraĝa.
Poste, dum l’ okuloj en kolero dronis,
Al ĉi dir’ minace jenon li aldonis:

,,Se ne volas vi, ke via dom’ ekbrulu,
Tiun orfulinon povran ne torturu!
Ŝi ja sin lacigas, peze peni devas,
Kaj, krom seka pano, kion ŝi ricevas?

Kaj nun iru, Ilnjo, langon vi ja havas,
Por al mi elplendi, se insult’ vin trafas,
Kaj pri l’ propraj agoj zorgu nur, panjaĉo,
Ĉu vi virtmodelo estis dum junaĝo?”

Janĉi Kukorica nun la pelton levis,
Iris, ĉar la gregon li kolekti devis.
Ho sed kiel granda estis la ektimo:
Nur apenaŭ kelkaj vagis en proksimo.

III.

Jam la suno tuŝis la terrandan zonon,
Ĝis de l’ greg’ retrovis Janĉi la duonon.
La duon’ alia mankis de l’ ŝaf-trupo.
Kiu ĝin forrabis? Ĉu ŝtelist’ aŭ lupo?

Kie ajn ĝi estas, ĝi ja estas fore.
Serĉi kaj malĝoji — same senvalore.
Kion do nun fari? Fine li decidis,
La ŝafar-restaĵon al la hejmo gvidis.

“Havos nun vi, Janĉi, havos vi ne benon!”
Dum paŝad’ malgaja li pensadis jenon.
“Eksplodemas mia mastro ja sen tio,
Kaj eĉ nun… sed estu laŭ la vol’ de Dio”.

Tion ĉi li pensis, li pli eĉ ne povis,
Ĉar li kun la grego jam ĉe l’ kort’ sin trovis.
La grumblema mastro antaŭ l’ pordo staris,
Ŝafojn nombri, kiel li kutime faris.

“Lasu la nombradon, mastro mia bona,
Kial nei, mankas pli ol part’ duona.
Pente mi bedaŭras, sed jam kiel ŝanĝi!”
Tiel alparolis sian mastron Janĉi.

Kaj la mastro diris al li murmurvorte,
Dum li la lipharojn kaptis, tordis forte:
,,Bub’, ne stultu! Mi la ŝercon ne toleras!
Ne incitu min, se pacon vi preferas.”

Montris sin: ne ŝerco estas la afero.
Preskaŭ l’ mastro perdis menson pro l’ kolero.
Kvazaŭ rabiante en furioza fajro,
Kriis: “He, forkegon, piki tra l’ kanajlo!

Vidu la ŝteliston, la pendigindulon!
Korva bek’ elpiku al li la okulon!
Ĉu por nutr’, eduko tion mi meritu?
Ekzekutan ŝnuron nepre ne evitu!

Mi plu vin ne vidu! For de mia korto!”
Tiel el la mastro ŝprucis vort’ post vorto.
Kaj jam dikan vekton kaptis li rapide,
Kaj post Janĉi kuris kun ĝi venĝ-avide.

Janĉi Kukorica antaŭ l’ mastro kuris,
Sed ne tial, ĉar lin eble tim’ teruris.
Kontraŭ dudek viroj je la fort’ li fidis,
Kvankam dudek vintrojn ĝis nun li ne vidis.

Kuris, ĉar li sentis kaj rekonis ĝuste,
Ke nun lia mastro koleriĝis juste.
Kaj, se lukt’ okazus, ĉu li batu homon,
Kiu patre prenis lin en sian domon?

Kuris li, ĝis perdis lia mastro spiron,
Poste iris, haltis, kaj reprenis iron,
Dekstren kaj maldekstren. Kien do li volas?
Li ne scias. Kapo en konfuzo bolas.

IV.

Kiam ĉiuj ondoj iĝis jam speguloj,
Kie sin rigardis brilaj stel-okuloj,
Sub ĝarden’ de Ilnjo Janĉi sin retrovis.
Kiel li alvenis, scii mem ne povis.

Haltis li, kaj prenis sian ŝalmon karan,
Kaj ekludis sian kanton plej amaran.
La rosgutoj sur la arboj kaj herbejoj
Eble estis larmoj de l’ kompataj steloj.

Ilnjo jam ekdormis. La kuŝej’ surtera
Estis en vestiblo, laŭ kutim’ somera.
Kiam ŝi ekaŭdis la konatan kanton,
Ŝi leviĝis, kuris vidi la amanton.

Sed la vid’ de Janĉi ŝin ne tre konsolis,
Plie ektimigis. Jene ŝi parolis:
“Kial vi, karulo, palas kiel luno
Malkreskanta en la nokto de aŭtuno?”

“Ho trezor’, jen kial palas mi malĝoje:
Viajn dolĉajn vangojn vidas mi lastfoje.”
“Janĉi, min timigis via vid’ sen tio,
Ĉesu tiajn diri, je la am’ de Dio!”

“Laste mi vin vidas, ho printemp’ de l’ koro,
Laste al vi plendis mia ŝalm-sonoro,
Laste mi vin kisas, ĉirkaŭprenas ame.
Ve, mi vin forlasas, iras por-ĉiame.”

Kaj nun la povrulo ĉion interpretis,
Al la brust’ de l’ plora knabinet’ sin ĵetis,
Ŝin brakumis, dume turnis for l’ okulojn:
La knabin’ ne vidu liajn larmorulojn.

“Do nun, bela Ilnjo, mia dolĉa floro,
Jam adiaŭ, gardu min en la memoro,
Se vi vidos frondon, per la vent’ peliĝan,
Pensu la amanton, migran, malfeliĉan.”

“Do nun, kara Janĉi, iru, se necese,
Mia bona Dio gardu vin senĉese,
Se vi vidos floron, sur vojmez’ paliĝan,
Pensu l’ amatinon, velkan, malfeliĉan.”

Kaj disiĝis ili: branĉo kaj folio,
Ambaŭ korojn kovris vintro per glacio.
Al ŝi densaj larmoj sur la vang’ ruliĝis,
Per maniko vasta Janĉi ilin viŝis.

Li ekiris, iris nur sen voj-elekto,
Estis ja egale, kien la direkto…
Lin paŝtistaj buboj fajfe preterflankis,
La bovaro tintis, — li eĉ ne rimarkis.

La vilaĝ’ postrestis en la malproksimo,
La paŝtfajroj flagraj dronis trans vidlimo,
Kiam li returnis laste la okulon,
Li — fantomon nigran — vidis nur la turon.

Se apud li estus iu sur la vojo,
Li ekaŭdus pezan ĝemon de malĝojo.
La aeron tranĉis gruoj, sed tre alte,
Ĝin nek ili aŭdis, flugis plu senhalte.

Iras li, pluiras tra l’ silent’ noktmeza,
Nur surŝultre zumas lia pelto peza,
Kredis li, ke l’ pelto pezas sur la kolo,
Kvankam pez’ plej granda estis lia koro.

V.

Jam la sun’ leviĝis, for la lunon sendis,
Ĉirkaŭ li la stepo mare sin etendis.
De la sunleviĝo ĝis sunmalapero
Sternis sin senlima, ebenega tero.

Arbojn, arbetaĵojn, florojn li ne vidis,
Brila roso sole sur herbetoj ridis.
Per radi’ unua de la lum’ de tago
Flanke ekruĝetis junk-bordera lago.

Sur la lago-rando, meze de junkejo
Manĝon por si serĉis longa-kola ardeo.
Meze de la lago fiŝist-birdoj, kroze,
Kun flugiloj longaj, ĉasis senripoze.

Janĉi iris, iris, kun la propra ombro,
De mallumaj pensoj kun la granda nombro.
Jam la tuta stepo per sunbril’ sin vestis,
Sed en lia koro nokt’ de noktoj restis.

Nun la sun’ atingis al plej supra grado,
Kaj komencis Janĉi pensi pri manĝado.
Manĝon nur hieraŭ en ĉi temp’ li prenis,
Lin la lacaj kruroj jam apenaŭ trenis.

Li sidiĝis, serĉis en tornistro ion,
Trovis lardon, panon, kaj li manĝis ĉiom.
Lin rigardis blua firmament’ kaj brula
Suno, kaj miraĝo: feo bril-okula.

Al li bone gustis ĉi manĝeto taga,
Li soife iris al la bordo laga,
Ĉapel-randon trempis, el ĝi longe trinkis,
La soifon brulan tiel li estingis.

Foren de la bordo iri li ne emis,
Ĉar palpebrojn liajn jam la dormo premis,
Li fosaĵon talpan uzis por kuseno,
Refreŝigi fortojn svenajn de la peno.

Lin la sonĝ’ alportis, de kie li venis,
Li en siaj brakoj sian Ilnjon tenis,
Kaj sin al ŝi klinis, kisi jam intenca,
Jen forpelis sonĝon tondra son’ potenca.

Li rigardis larĝe-longe de l’ kamparo…
Granda fulmotondro estis en preparo.
Venis la tempesto kun subit’ egala,
Kiel al li venis la dolor’ fatala.

En mallum’ sin vestis jam la tuta mondo,
Falis fulmoj, tondris la ĉiela rondo.
La nub-defluiloj fine sin malfermis,
Kaj sur sin la lago densan ŝaŭmon sternis.

Janĉi sin apogis je l’ bastono granda,
Li deturnis flankojn de l’ ĉapel’ vastranda,
La longharan pelton prenis kun transturno,
Tiel fiksrigardis al tempesta sturmo.

La tempest’ subite venis, furiozis,
Sed kun la subito sama ekripozis,
La nubar’ ekflugis per facila vento,
Ĉielark’ ekbrilis tra la oriento.

Nun la pelton Janĉi senakvigis skue,
Post desku’ de l’ akvo li ekiris plue.
Por ripoz’ la suno jam en liton venis,
Lin eĉ tiam plue la piedoj trenis.

Lin piedoj trenis en arbaran mezon,
De l’ arbaro densa en obskuran mezon.
Korva grak’ salutis tie la migrulon,
Ĝi de bestkadavro manĝis la okulon.

Nek arbar’, nek korvo lin ja embarasis,
Janĉi Kukorica sian vojon pasis.
Meze de l’ arbaro, al la voj’ malluma,
Sendis sian brilon flava lumo luna.

VI.

Jam la marŝ’ de l’ tempo al noktmez’ proksimis,
Kiam antaŭ Janĉi eta lum’ ekglimis.
Li, irinte al ĝi, vidis, ke malklara
Fenestret’ ĝi estas en la fund’ arbara.

Janĉi jene pensis post la ekrigardo:
“Tre verŝajne brulas tiu lum’ en ĉardo.
Certe tiel estas. Ho, mi dankas Dion.
Mi eniros, nokte mi ripozos iom.”

Sed eraris Janĉi: ĝi ne ĉardo estis,
Sed dekdu rabistoj en la domo nestis.
Kaj la domo staris tute ne malplene,
La dekdu rabistoj ĉiom estis ene.

Nokt’, rabband’, pistoloj, hakaj-pikaj feroj,
— Ni pripensu bone — ja ne ŝerc-aferoj.
Sed la brust’ de Janĉi firman koron kaŝis,
Jen, li grandkuraĝe inter ilin paŝis.

“Donu Di’ vesperon bonan kaj feliĉan”,
Li al ili diris ĉi saluton riĉan.
Tuj armilon kaptis ĉiu rabbandano,
Kaj lin ĉirkaŭfermis. Kriis kapitano:

“He, kiu vi estas, malfeliĉa homo,
Trapaŝinta sojlon de ĉi tiu domo?
Ĉu vi havas panjon kaj edzinon? Sciu,
Ke vin plu revidos el ili neniu!”

En Janĉi ne batis pli rapide koro,
Nek pli pala iĝis lia vang-koloro.
Al la kapitana dir’ minac-esprima
Jene li respondis per parol’ sentima:

,,Kiu amas ion en la vivo vanta,
Tiu saĝe faras ja, vin evitanta.
Sed al vi, ĉar vivi min jam nur ĉagrenas,
Kiuj ajn vi estas, mi kuraĝe venas.

Do, se al vi plaĉas, lasu al mi pacon,
Lasu min ĉi-nokte elripozi lacon,
Kaj se ne, mortigu do min, mi atendas,
Mian aĉan vivon ja mi ne defendas.”

En trankvil’ atendis Janĉi la respondon.
Granda miro kaptis la rabistan rondon.
Kaj la kapitano nun al Janĉi paŝas:
,,Frat’, mi diros ion, kio kernon kaŝas.

Hej bravul’ diabla, — jen kunul’ tre inda,
Dio mem ja estis vin por ni kreinta!
Vivon vi malŝatas, morton vi ne tremas:
Vin ja ni bezonas, kun vi ni manpremas!

Ŝtelo, rabo, murdo — por ni ŝerco nura!
Kaj premion riĉan donas ŝerc’ bravula:
Jen barel’ da oro, jen arĝenta peco.
Nu, ĉu al vi plaĉas la kamaradeco?”

Tra la kap’ de Janĉi strangaj pensoj ondis,
Sed kun bonhumoro ŝajna li respondis:
“Via do mi estas! Jen la man’ kuraĝa!
Ho, plej bela horo de ĉi vivo aĉa!”

Diris nun la ĉefo: “Ke pli bela estu,
Homoj, trinkfestene ni la pakton festu!
Vin’ el pastraj keloj estas ja abunda,
Ni rigardu fundon de l’ kalik’ profunda!”

Kaj sur la profunda fundo de l’ kaliko
Por iliaj mensoj estis enterigo.
Sola nia Janĉi tenis sin modere,
Malgraŭ la instigoj trinkis nur glutere.

Sur rabist-palpebrojn vino dormon sendis.
Jen la temp’ por Janĉi, tion li atendis.
Defalinte kuŝis jam la band’ ebria,
Kiam li komencis per parolo tia:

“Bonan nokton! Vekos vin plu jam nenio,
Krom la trumpetsono ĉe la juĝ’ de Dio.
Vi estingis ege multajn viv-kandelojn,
Sendos mi eternajn al vi nokt-malhelojn.

Nun al trezorejo! La tornistron, plene
Al vi, kara Ilnjo, portos mi revene.
Vin la stifpatrino sklave plu ne ligos,
Dio rnem deziras: mi vin edzinigos.

Meze de l’ vilaĝo mi la domon faros,
Vi, edzino ĉarma, tie kun mi paros.
Kaj ni vivos tie en feliĉa amo,
Kiel en Edeno Eva kun Adamo.

Dio kaj Kreinto! Kiel mi parolas!
Monon malbenitan mi forporti volas?
Eble sang’ makulas ties ĉiun pecon.
Per trezoro tia havu mi riĉecon?

Ĝin mi eĉ ne tuŝas, for, for la intenco!
Ja ne difektiĝis mia konscienco.
Kara Ilnjo, portu ŝarĝon plu en solo,
Vin konfidu, povra, al la Dia volo.”

Nun, post kiam Janĉi ĉion ĉi eldiris,
Kun kandel’ brulanta el la dom’ li iris,
Kaj ĝin ekbruligis ĉe la kvar anguloj.
Ĝin rapide mordis la koleraj bruloj.

La tegmento brulis jam en ĉiuj flankoj,
Al ĉiel’ svingiĝis ruĝaj flamo-langoj.
La ĉielon puran nigra fum’ vualis,
Kaj de l’ plena luno la vizaĝ’ ekpalis.

Pro la nekutima lum’ de l’ dombruligo
Timigite flugis la vespert’ kaj strigo,
La susur’ rapida de flugad’ ilia
Rompis la trankvilon de la tend’ folia.

La unuan brilon suno eklumanta
Ĵetis sur ruinojn de la dom’ fumanta.
Kiam tra l’ fenestraj truoj ĝi englitis,
Ĝi skeletojn fulgajn de l’ rabistoj vidis.

VII.

Janĉi jam tre fore vagis tra la lando,
Li plu eĉ ne pensis pri la hejm’ de l’ bando.
Jen okulojn liajn foje brilo trafis,
Suno la radiojn sur armilojn pafis.

Ho, soldatoj venis, bela trup’ husara,
Sur armil’ ilia dancis brilo klara;
La ĉevaloj ternis, per la hufoj bruis,
Belhararajn kapojn fierege skuis.

Dum al Janĉi ili pli proksimen venis,
Pene li la koron en la brust’ retenis,
Pensis: “Hej, se nun mi estus akceptata,
Kia ĝojo estus por mi viv’ soldata!”

Kiam Janĉi estis jam ĉe l’ skadra flanko,
Li ĉi vortojn aŭdis de l’ skadrestra lango:
,,Gardu vin, vi tretos tuj al via kapo!
Kial vi malĝojas tiel ege, knabo?”

Kaj el Janĉi venis ĝeme la respondo:
“Vagabond’ mi estas de la granda mondo;
Sed se en ĉi skadro, inter vi mi rajdus,
Kontraŭ l’ brila suno fikse mi rigardus.”

Nun la ĉef: “Pripensu! Iras ni, baptano,
Ne por nin amuzi, sed ja por sangbano.
Turka hord’ atakis ĵus la francan genton,
Mi, por ĝin defendi, gvidas helptaĉmenton.”

“Des pli mi ne konas pli havindan celon,
Ol ĉevalon rajdi, ĵeti min en selon.
Se mi ne mortigos, min dolor’ mortigas,
Ho, min militiri tuta kor’ instigas.

Vere, mi ĝisnune nur azenon konis,
La ŝafist-metio tion nur bezonis.
Sed hungar’ mi estas, do — kun rajdpasio!
Por hungaro kreis la ĉevalon Dio.”

Multon per la lango diris la junulo,
Sed pli-multon diris brilo de l’ okulo.
Do al la skadrestro plaĉis la konduto,
Kaj li tuj akceptis Janĉi-n je rekruto.

Ho, ĉu povus pentri tion kanto-sono,
Kion Janĉi en la ruĝa pantalono,
Kion li en jako pasamenta sentis,
Dum li glavon brilan al la sun’ etendis.

La ĉevalo fajra saltis en ĉielon,
Kiam nia Janĉi ĵetis sin en selon,
Sed li sidis en ĝi firme kiel bloko,
Eĉ tertrem’ ne povus movi lin el loko.

Lin la kamaradoj ĉiam pli admiris,
Lia fort’ kaj belo ĉiujn miri inspiris,
Kie ili marŝis, haltis en kvartiro,
Ofte la knabinoj ploris ĉe l’ foriro.

Sed koncerne ilin, kion diri pri li?
Ja neniu plaĉis al Janĉi el ili,
Vere, ke tra multaj landoj iris li jam,
Sed al Ilnjo indan trovis li neniam.

VIII.

Nu do, marŝis, marŝis plu la trup’ husara,
Jam atingis mezon de la land’ tatara.
Sed minacis ilin tie ĉi pereo:
La hundkap-tataroj venis en armeo.

La hundkapa reĝo de l’ tatar-popolo
Diris al la skadro por salut-parolo:
“Kiel vi kuraĝis veni en la landon?
Ni — ĉu vi ne scias? — manĝas homviandon.”

Granda estis timo de la trupo nobla,
La tatarpopolo estis ja milobla;
Bone, ke vojaĝis ĝuste tra l’ regiono
La bonkora reĝ’ de l’ saracena trono.

Li por help’ de l’ skadro penon ne domaĝis,
Ĉar li Hungarlandon foje travojaĝis,
Kiam la hungara pi-anima gento
l.in akceptis kore, kun gastama sento.

Kaj la reĝo gardis tion en memoro,
Do li tuj protektis ilin kun fervoro.
Al la reĝ’ tatara, lia bona amiko,
Jene li parolis por plipacemigo.

,,Ho amik’, indulgu, lasu la hungarojn,
Cecrte vi ne spertos de ili misfarojn,
Mi tre bone konas tiun bravan genton,
Pro mi, do tramarŝi lasu la taĉmenton.”

“Pro vi, mi konsentas, kamarado kara,”
Diris mildiĝinte nun la reĝ’ tatara,
Kaj eĉ li mem skribis la pasporton savan,
Ke ofend’ ne trafu nian trupon bravan.

Fakte, la husarojn plu nenio ĝenis,
Tamen, ĝoje ili al la limo venis.
Ne mirinde: kreskas tra l’ mizera lando
Nenio krom figo kaj krom ursviando.

IX.

Jam la land’ tatara, vala kaj montara,
De lontan’ rigardis post la trup’ husara.
Ĉar ĝi marŝis meze de l’ ital-ebenoj,
Ombre de densega bosk’ de rosmarenoj.

Tie ĉi ne estis okazaĵ’ por noto,
Krom ke lukti devis kontraŭ frost’ la roto,
Ĉar eternan vintron havas Italio,
Estis marŝ’ tra nura neĝo kaj glacio.

Sed de la hungaroj granda fort’ natura
Venkis la turmentojn de la frost’ terura,
Krome, se la frosto ilin jam tro ĝenis,
Ili la ĉevalojn sur la dorson prenis.

X.

Tiel ili marŝis al la pola lando,
Kaj de tie al la hinda limorando,
Jam najbaras franca lando al la hinda,
Sed la intervojo — ne tre dezirinda.

Meze de Hindujo nur montetoj estas,
Sed pli kaj pli ĉiam la montetoj kreskas.
Kiam ni atingas limon de l’ du landoj,
Tie jam ĉielon boras montgigantoj.

Kompreneble, ŝvito de l’ husaroj gutis,
Jakon kaj kravaton ili de si ŝutis,
Kiel ne, je Dio! Sunon vidis ili
En proksimo mejla super kapo brili.

Tie nur aeron nia trup’ manĝaĉis,
Kaj ĝi tiel densis, ke ĝin ili maĉis.
Strange ili prenis, kion ili trinkis,
Soifante, akvon el la nuboj vringis.

Fine sur la supron venis la rajd-svarmo,
Jam nur nokte marŝis pro la arda varmo.
Marŝ’ malrapidiĝis, ĉar minacis falo:
Ofte per la steloj stumblis la ĉevalo.

Nun, dum ili vagis inter stela denso,
Tra la kap’ de Janĉi iris jena penso:
,,Kiam stel’ defalas — onidir’ rakontas —,
Ies vivon morto sur la ter’ distondas.

Danku la feliĉon, patrinaĉ’ malpia,
Ke mi nun ne scias, kiu stel’ la via!
Vi plu ne turmentus mian kor-anĝelon,
Ĉar mi tuj malsupren ĵetus vian stelon.”

Poste ili marŝis sur deklivo monta,
La montaro estis jam malaltiĝonta.
Ankaŭ l’ varm’ terura pli kaj pli jam ĉesis,
Dum vojaĝ’ ilia en Francuj’ progresis.

XI.

Francolando estas mirindaĵo tera,
Mem la paradizo, Kanaano vera,
Riĉa maĉ’ por dentoj de la turk-popolo,
Tial ili venis kun rabema volo.

Kiam la husaroj venis al la lando,
Ĉie en ĝi rabis jam la turka bando,
El preĝejoj predis oron kaj juvelojn,
Kaj malplenaj lasis ĉiujn vino-kelojn.

Ĉie urboj flagris kun timiga brilo,
Kiuj kontraŭvenis, mortis per armilo.
De l’ palac’ la reĝo fuĝis, forpelita,
La filinon solan rabis turk’ bandita.

Tiel la franc-reĝon nia trup’ renkontis,
Li en sia propra regno vagabondis.
Kiam la husaroj vidis lin ĉi-stata,
En okuloj ĉiuj sidis larm’ kompata.

Jene sonis vortoj de la reĝ’ sentera:
,,Ĉu ne, ho amikoj, kia stat’ mizera!
Mi pri riĉo povis kun Dario veti,
En mizer’ plej granda devas nun vegeti.”

Por konsoli, diris al li la skadrestro:
“Lasu la malĝojon, Reĝo kaj Majesto,
Ni la malpiulojn igos danci plore,
Kiuj vin ofendis tiel malhonore.

Ni ripozos iom tra ĉi nokt’ en paco,
Ĉar pro longa vojo premas nin la laco,
Sed se l’ suno morgaŭ sur ĉiel’ ekiros,
Ni perditan landon por vi reakiros.”

,,Sed la filnjo kara, filnjo kompatinda,
Kie, kiam ŝin rai estos retrovinta?
Ŝin de mi la estro de la turkoj rabis,
Havu ŝian manon, kiu ŝin elsavis.”

Por la trup’ hungara jen instigo grava!
De esper’ varmiĝis ĉiu koro brava,
Ĉiu kap’ fervoris la decidon forĝi:
Aŭ mi ŝin elsavos, aŭ mi mortos por ŝi.

Janĉi Kukorica eble nur en solo
Estis neaŭdanto de la reĝ-parolo,
Sed tra lia kapo pens’ alia boris,
Li pri sia kara Ilnjo rememoris.

XII.

Kaj la sun’ leviĝis laŭ kutim’ matenon.
Sed ne ĉiutage spertis tian scenon.
Kian ĝi ekaŭdis, kian ĝi ekvidis,
Kiam ĝi terrande por moment’ eksidis.

Kun alarma krio sonis voĉ’ trumpeta,
Ĉiu saltleviĝis por batali preta,
Kaj akrigis bone sian glavo-ŝtalon,
Kaj per viglaj manoj selis la ĉevalon.

Mem la reĝo volis, kun obstina spito,
Rajdi kun la skadro, lukti en milito,
Sed nun la hungara ĉefhusaro saĝa
Ĉi konsilon donis al la reĝo aĝa:

“Reĝa moŝto, restu for de la atako,
Lukti jam malforta estas via brako.
Ja la tempo al vi la kuraĝon lasis,
Sed la fort’ — domaĝe — kun ĝi jam forpasis.

Do, post Di’, konfidu nin pri la afero.
Ni promesas al vi, ke ni ĝis vespero
Ĉiujn turkojn pelos el la regiono,
Kaj vi povos sidi sur la reĝa trono.”

Kaj nun la husaroj en la selon saltis,
La rabantan hordon serĉi ili startis,
Ne tre longe serĉis, trovis la serĉiton,
Per sendit’ deklaris al ĝi la militon.

La sendit’ revenis, la trumpet’ signalas,
Kun terura muĝo oni ekbatalas.
Krio de la gorĝoj, tinto de la ŝtalo
Estis ĉe l’ hungaroj signo por batalo.

Flankojn de l’ ĉevaloj ili akre spronis,
Hufobatoj tondraj sur la tero sonis,
Aŭ bategis eble mem la kor’ de l’ tero
Pro la bru’ minaca, plena de danĝero?

La sep-ĉevalvosta ĉefpaŝa’ kruela
Havis ventron kvazaŭ kuvo kvinsitela.
Lia naz’ pro l’ drinko estis jam purpura,
Ke vi opinius ĝin kapsik’ matura.

La grandventra estro de la turka hordo
Nun starigis tiun en batala ordo,
Sed la turka trupo ŝtoniĝinte haltis,
Kiam la husaroj inter ilin saltis.

Ĉi atako estis ja ne ŝerco nura,
La rezulto estis konfuziĝ’ terura.
Jes ja, sangan ŝviton ŝvitis la turkaro,
Ke la verda kampo iĝis ruĝa maro.

Hu, varmega tago! Mil tintantaj sabroj!
Kiel monto altis jam la turk-kadavroj.
Sed la estro vivas, lia ventro ŝvelas,
Kaj al nia Janĉi per la fer’ li celas.

Janĉi ja ne prenas nura ŝerco tion,
Sed li tuj atakas, elpuŝante krion:
“Frat’! Por unu homo mi vin troa trovas,
Nepre mi du pecojn el vi fari povas.”

Kaj, kiel li diris, tiel tuj li agis,
La paŝaon turkan en du pecojn hakis,
Li duflanken falis de l’ ĉevalo ŝvita,
Tiel lian moŝton trafis mort’ subita.

Ekvidinte tion, la turkar’ malbrava
Turnis sin, rifuĝis, hop, al kuro sava.
Kuris ĝi, kaj eble kurus ĝi eĉ nune,
Se ĝin la husaroj ne atingus pune.

Sed atingis ili, buĉis ĝin per glavo,
Palis kapoj turkaj kiel la papavo.
Unu rajdas nur ĝis lasta ĉeval-spiro,
Janĉi mem ekrajdis post ĉi tiu viro.

La rajdanto estis mem la paŝafilo,
Sur genuoj liaj blankis ia brilo,
Kaj la reĝidino franca estis tio,
Ŝi, sveninte, kuŝis tie sen konscio.

Longe rajdis Janĉi, ĝis li lin atingis,
,,Haltu, per diablo!” kriis, glavon svingis,
,,Aŭ sur via korpo pordon mi frakasos,
Kaj tra ĝi inferen l’ animaĉo pasos.”

Nu, la paŝafilo haltus ja neniam,
Sed sur teron falis la ĉeval’ sub li jam,
Falis, kaj la lastan spiron ĝi elpuŝis.
Nun la paŝafilo tion ĉi elbuŝis:

“Ho indulgu al mi, nobla vir’ kuraĝa,
Tuŝu vian koron mia viv’ junaĝa!
Jen, mi estas juna, havas vivsoifon,
Prenu do for ĉion, lasu nur la vivon!”

,,Nu, kunportu ĉion, malkuraĝa sklavo,
Morti vi ne indas ja per mia glavo,
Por! En via hejmo estu do heroldo
Pri l’ malbela fino de l’ bandita hordo.

De l’ ĉeval’ li saltis, kaj al ŝi li iris,
La okulojn brilajn sinforgese miris,
Kiujn ĵus malfermis la knabin’ post sveno,
Dum de ŝiaj lipoj milde sonis jeno:

“Ho savint’, pri l’ nomo mi vin ne demandas,
Mi nur diras al vi: mia dank’ tre grandas.
Kion vi nur volas, mi al vi dediĉos,
Mi, se vi deziras, al vi edziniĝos.”

En la vejn’ de Janĉi sang’, ne akvo fluis,
Do en lia koro granda lukt’ ekbruis,
Sed li kvietigis lukton de la koro,
Ilnjon aperigis en sia memoro.

Al la belulino diris mild-influe:
“Kara, al la patro venu nun unue,
Tie ni pritraktos ĉion laŭ detalo.”
Kun ŝi lante li iris antaŭ la ĉevalo.

XIII.

La knabino reĝa kaj la kavaliro
Batalkampon venis ĉe la sunsubiro.
Jam radioj lastaj de la suno brulis,
Al la kamp’ plorinda ruĝe ĝi okulis.

Kio estis tie? Morto sangmakula,
Korvoj surflugantaj al amas’ mortula;
Certe ĝi ne trovis tro en ĝi plezuron,
Baldaŭ malleviĝis en la mar-lazuron.

Ĉe la kampo estis granda lago ronda,
Ĉiam pure brilis ĝia akvo blonda,
Sed koloron ruĝan nun ĉi akvo havis:
Tie la husaroj sin de l’ sango lavis.

Kaj la skadro poste, jam fininte banon,
Al la franca reĝo faris akompanon,
Estis en proksimo la reĝ-fortikaĵo,
Tien direktiĝis do ilia paŝo.

Dum enmarŝis ili kun triumfa ĝojo,
Jen, jam ankaŭ Janĉi venis sur la vojo,
Kaj la reĝidino, apud li, simila
Kiel apud nubo ĉielarko brila.

Kiam la maljuna reĝo ŝin atingis,
Li sur ŝian bruston ĝojtremante sinkis,
Sur iliaj lipoj varma kiso bolis,
Nur post multaj kisoj nia reĝ’ parolis:

,,Nun jam plena estas mia ĝojo-listo,
Homoj, iu kuru por la ĉefkuiristo,
Ĉion bonan fari por la vespermanĝo,
Je herooj inda estu la aranĝo!”

,,Reĝa moŝt’, kuiriston voki superfluas,”
Flanke de la reĝo tia voĉ’ ekbruas,
“Ĉion mi preparis, faris jam subite,
Ĝi en ĉambr’ apuda estas, surmetite.”

La kuiristaj vortoj certe tre belsonaj
Estis por l’ oreloj de l’ husaroj bonaj.
Ne atendis ili multajn invit-vokojn,
Ĉe l’ ŝarĝitaj tabloj vigle prenis lokojn.

Kiel neniigis ili la turk-bandon,
Same kruele nun la kukon kaj viandon.
Ne mirinde: kaptis ega ja malsato
La bravulojn en la granda turk-buĉado.

Migris jam la kruĉo, iris kaj revenis,
Kiam mem la reĝo la parolon prenis:
,,Nun atentu pri mi, ho nobluloj bravaj,
Ĉar ja miaj vortoj estos grave-gravaj.”

Ĉiuj eksilentis kun atento-streĉo,
Por ekkapti sencon de l’ parol’ de l’ reĝo
Kaj ektrinkis, tusis, staris li momenton,
Poste per ĉi vortoj rompis la silenton:

“Antaŭ ĉio, kio estas via nomo,
Ho filin-savinto, brava, nobla homo?”
“Janĉi Kukorica — mia nom’ honesta,
Ne hontinda, kvankam iom kampareska.”

Janĉi Kukorica ĉi respondon metis,
Kaj la reĝo al li diris kaj dekretis:
“Jen mi vin rebaptas, kaj per nom’ pli trafa,
Via nomo estu nun Johan’ la Brava!

Do, Johan’ la Brava, ĉar per via mano
Liberiĝis mia kara solinfano,
Havu ŝin kaj estu ŝia edzo bona,
Kaj kun ŝi eksidu sur la seĝo trona!

Sidi sur la trono al mi jam sufiĉis,
Mi sur ĝi griziĝis, sur ĝi maljuniĝis,
La regnestraj zorgoj min jam tro lacigas,
Do kun kor’ facila ilin mi abdikas.

Mi sur vian frunton mian kronon metos,
Kaj por brila krono de vi ne pli petos,
Ol ke en palaco donu al mi neston,
Kie mi travivos mian vivo-reston.”

Tiuj estis vortoj de la reĝa diro,
Aŭdis la husaroj ĝin kun granda miro,
Sed Johan’ la Brava je l’ propono brila
Jene nun respondis per parol’ humila:

“Bonan dankon, Moŝto, pro l’ bonvol’ montrita,
Kiu estas por mi bono senmerita,
Sed mi tamen devas fari la deklaron,
Ke akcepti mi ne povas la bonfaron.

Mia historio sin tre longe tirus,
Se mi la kialon de l’ rifuzo dirus,
Sed mi timas, ke nur tedus vin la temo,
Kaj tedadi estas kontraŭ mia emo.”

,,Fil’, sed ni aŭskultos! Diru do, bravulo!
Ja senbaza estas tiu ĉi skrupulo!”
Lin la franca reĝo kun insist’ admonas:
Kaj Johan’ rakontis, kiel sekve sonas.

XIV.

,,Kiel mi komencu? Do, en ord’ laŭvica,
Kiel mi akiris nomon Kukorica?
En la maizkampo mi trovita estis,
Tial per ĉi nomo oni min survestis.

La edzin’ bonkora de farmulo volis,
Kiel ŝi multfoje pri tio parolis,
Eklabori sur la kampo de maizo,
Jen ŝi min el sulko trovis, en ĉemizo.

Ŝi min ekkompatis, ĉar mi ŝrikis ege,
Levis min kaj prenis sur la brakojn flege,
Kaj, hejmenirante, faris la decidon:
»Jes, mi lin edukos, mi ne havas idon.«

Sed koleran, krudan edzon ŝi ja havis,
Kaj apero mia tiun ne tro ravis,
Hej, kiam min hejme tiu hom’ ekvidis,
La blasfemojn buntajn dense li recitis.

Ŝi lin pacigante petis por tolero:
»Paĉjo, do ne grumblu, ĉesu la kolero!
Se mi en pereo lasus lin sen koro,
Povus mi esperi helpon de l’ Sinjoro?

Krome, li ne sidos ĉe la dom’ senfare,
Vi ja havas farmon, bovojn, ŝafojn are.
Se l’ estaĵo orfa kreskos, vi ricevos
Helpon, kaj ŝafiston dungi vi ne devos.«

Fine, malfacile, iel ja li cedis,
Sed rigardon bonan al mi ne tre ĵetis.
Se ne iris ĉio laŭ la ord-reguloj,
Mia dors’ pleniĝis tuj per blu-makuloj.

Do mi kreskis inter batoj kaj laboro,
Ĝojon tre malmultan havis mia koro.
Mia tuta ĝojo estis dum junaĝo
Bela knabineto blonda en vilaĝo.

Ŝia kara panjo mortis jam tre frue,
Ŝia patr’ edziĝis poste ankaŭ due.
Ankaŭ lin forrabis baldaŭ la destino,
Venis ŝi sub zorgon de la stifpatrino.

Sola ĝojo estis tiu knabineto,
Sola roz’ en mia dorna viv-vegeto.
Kiel mi en amo kaj admiro dronis!
»Orfoj de l’ vilaĝo« oni nin alnomis.

Ho, mi ŝian vidon, jam kiel infano,
Estus ne doninta por kazea flano.
Kia ĝojo estis, se mi en festtagoj
Povis kun ŝi ludi inter la geknaboj.

Kaj eĉ, kiam haroj ĝermis sur la lipoj,
Kaj pikpikis, tiklis io sub la ripoj,
Hej, se mi ŝin kisis, se ŝi min karesis,
Eĉ mondrenversiĝo min ne interesis.

Multe ŝin turmentis ŝia stifpatrino,
Dio ne pardonu ŝin pro ŝia krimo,
Kiu scias, kion farus ŝi inside,
Se ŝin per minacoj mi ne tenus bride.

Ankaŭ mia vivo iĝis viv’ de hundo,
Kiam la virinon ni al terprofundo
Metis, kiu iam trovis min, kaj, vere,
Pli ol naskpatrino zorgis min sincere.

Krudas mia koro, dum la vivo tuta
Mia vang’ apenaŭ estis larmo-guta,
Sed nun, sur la tombon de l’ edukpatrino
Falis miaj larmoj kiel pluv’, sen fino.

Ankaŭ Ilnjo, tiu orfulin-kolombo,
Ne ŝajnige ploris apud ŝia tombo,
La animo bona, al ĉiel’ fluginta,
Helpis ja laŭeble al la kompatinda.

Ofte ŝi diradis: »Nur atendu, karaj,
Se la temp’ alvenos, mi vin faros paraj,
Kia par’ vi estos! miros vilaĝanoj!
Nur atendu iom, nur atendu infanoj!«

Pene ni atendis, ke la temp’ alestu,
Estus ŝi farinta, Dio mem atestu,
Ĉar ŝi ĉiam tenis sin al sia vorto,
Ve, sed ŝi jam dormis dormon de la morto.

Poste nun, post tio, ke ŝi morti devis,
Ĉiuj sapvezikoj de l’ espero krevis.
Tamen en ĉi tiu stato malespera
Daŭre firma restis nia amo vera.

Ho, sed Dio havis por ni alian volon,
Prenis eĉ ĉi tiun tristan kor-konsolon,
Jen, mi perdis parton de l’ ŝafar’ gardata,
Min forpelis mia mastro senkompata.

Adiaŭon diris mi al Ilnjo kara,
Al la mond’ ekiris kun anim’ amara,
Migris vagabonde, migris mond-duonon,
Fine mi surmetis soldat-pantalonon.

Ja neniam petis Ilnjon mi per diro:
Ŝi ne donu koron al alia viro,
Nek ŝi de mi petis: restu mi fidela,
Sciis ni: fidelo restos senŝancela.

Do min ne pretendu, bela reĝidino,
Ĉar se de mi Ilnjon rabas la destino,
Plu knabina amo al mi ne necesos,
Eĉ se min la morto tute priforgesos.”

XV.

Jen Johano finis sian historion,
Kiu tre kortuŝis la aŭditorion.
Lavis la vizaĝon reĝidinan ploro;
El kompat’ ĝi fontis, kaj el kor-doloro.

Kaj la reĝ’ sin turnis al li tiavorte:
“Fil’, edziĝon mi ne trudas do perforte,
Sed, kion mi donas kun dankema koro,
Vi ja ne rifuzos preni por memoro.”

Nun la reĝ’ malfermis sian trezorejon,
Poste li venigis sian ĉeflakeon.
La plej grandan sakon ŝarĝis li per oro.
Johan’ eĉ ne vidis tiom da trezoro.

Kaj la reĝo diris: “Nu, Johan’ heroa,
Jen pro l’ filin-savo rekompenc’ ne troa!
Do ekiru hejmen kun la sako riĉa,
Faru vian karan kaj vin mem feliĉa.

Mi, por vin reteni, vane ja parolus,
Scias mi, ĉe Ilnjo esti jam vi volus.
Iru do, sed restu viaj kamaradoj,
Vivu kelkajn tagojn inter amuzadoj.”

Kaj la reĝo estis ĉiuvorte prava,
Jes, ĉe Ilnjo esti volis jam la Brava.
Al la reĝidino li adiaŭon diris,
Poste al la maro, al galero iris.

Reĝ’, armeo sekvis lin ĝis la galero,
Multaj “bonan vojon” flugis tra l’ aero,
Kaj lin ili sekvis longe per l’ okuloj,
Ĝis lin malproksimo kovris per nebuloj.

XVI.

Kun Johan’ rapide iris la galero,
Sin al vent’ apogis ĝia larĝa velo,
Sed eĉ pli rapide flugis lia penso,
Povis ĝin reteni jam nenia bremso.

Penso de Johano estis jen kiela:
,,Hej, amata Ilnjo, kor-anĝelo bela,
Ĉu vi antaŭsentas pri la ĝoja ŝanĝo?
De trezoroj riĉa venas la fianĉo!

Fine, fine jen la vojo de reveno,
Ke ni par’ fariĝu post la multa peno!
Riĉon donis sorto, kaj feliĉon donos,
Helpon de neniu mi de nun bezonos.

Min ja mia mastro traktis ne tro bone,
Sed nun mi forgesos ĉion jam pardone.
La feliĉo propre ja de li devenis,
Mi lin rekompencos, se mi hejmenvenis.”

Tion ĉi li pensis, pensis li multfoje,
Dum rapide pasis la galer’ survoje.
Sed la bela hejm’ en granda malproksimo
Estis, ĉar tre foras ĝi de l’ franca limo.

Foje la bravulo, en krepusk’ vespera,
Promenadis supre, sur ferdek’ galera,
Kiam al maristoj diris kapitano:
,,Ruĝas ĉielsubo! Venos uragano!”

Sed li ne atentis pri parolo lia.
Supre flugis granda aro cikonia.
Estis temp’ aŭtuna. Venis tra l’ aero
Tiuj birdoj certe el la naskotero.

Li rigardis ilin kun sopiro milda,
Kvazaŭ bonan famon portus aro birda
Pri l’ amata Ilnjo, kaj pri lia kara,
Longe ne vidata, bela hejm’ hungara.

XVII.

Sekvan tagon, kiel signis ĉiel-ruĝo,
Venis vent’, eĉ granda, kun timiga muĝo.
Ĝemis baraktante ond’ de l’ oceano
Sub la vipobatoj de la uragano.

Kaj ektimis eĉ la ŝipanar’ kuraĝa,
Pli kaj pli furiozis la tempest’ sovaĝa.
Vana estis ĉio, ĉia streĉ’ de forto,
Sin nenie montris savo el la morto.

Venas nigraj nuboj, malheliĝas mondo,
Kaj subite tondras la ĉiela rondo,
Fulmoj ekzigzagas, falas el la nuboj,
Jen, la ŝipon rompis unu fulm’ je ruboj.

Sur la mar’ vidiĝas traboj, ruboj naĝaj,
Ŝiras for kadavrojn ondoj la sovaĝaj,
Kaj Johan’ la Brava kian sorton havis,
Ĉu l’ kruelaj ondoj ankaŭ lin forlavis?

Ho, jam lia vivo sur fadeno pendis,
Sed savantan brakon la ĉiel’ etendis,
Kaj mirakle savis lin la dia volo,
Ke la ŝaŭm’ ne estu lia tomba tolo.

Alten lin, altegen ond’ kolosa svingis,
Ĝia pint’ jam franĝojn de la nub’ atingis.
Kaj Johan’ la Brava ne hezitis vane,
Nubon li subite kaptis ambaŭmane.

Kaptis, kaj ne cedis, li ĝin firme tenis,
Kaj plej fortostreĉe sur ĝi pendi penis,
Ĝis la nub’ atingis al marborda loko,
Tie sin delasis sur la pint’ de roko.

Kaj li nun unue dankis Dion kore,
Ke li lin de l’ morto savis grandfavore.
Ke la or’ perdiĝis, tial li ne veis,
Bone, ke la vivo kun ĝi ne pereis.

Kaj li disrigardis, sed nenion vidis,
Krom ke, jen, grifbirdo en la nesto sidis.
La grifbirdo ĝuste nun manĝigis idon,
Ion li elpensis, faris tuj decidon.

Li al ĝia nesto rampis senrimarke,
Hop, sur la grifbirdon li saltegis arke,
Spronis ĝiajn flankojn — huŝ — tra monto, valo
Flugis kun Johano stranga bird-ĉevalo.

La birdeg’ sin skuis, turnis en aero,
Volis lin depuŝi, ĵeti al la tero.
Vana pen’! Ne cedis, spitis ĝin Johano,
Premis flankojn, kolon per pied’, per mano.

Kiom landojn ili flugis, scias Dio,
Foje, ĉe l’ unua mateniĝ-radio,
Kiam bril’ unua de la sun’ ekbrulis,
Ĝin la tur’ de lia hejmo respegulis.

Sankta Dio! Kiel ĝojis nun Johano!
La okulojn lavis ĝojo per larmbano.
Ankaŭ mem la birdo, pro laciĝ’ ekstrema,
Proksimiĝis teren, jam kun korpo trema.

Fine ĝi sidiĝis sur monteta flanko,
Ĝi jam preskaŭ svenis pro la spiromanko.
Nun Johan’ desaltis kaj ĝin sola lasis,
Kaj enpensiĝinte al vilaĝo pasis.

“Ilnjo, mi ne portas oron kaj trezoron,
Sed al vi reportas la fidelan koron,
Kaj ĝi vin, mi scias, faros tre kontenta,
Ho, tre longe daŭris la atend’ turmenta.”

Dume li alvenis al la vilaĝlimo,
Tie bruon, knaron aŭdis el proksimo.
Vinbareloj bruis, veturiloj knaris,
Sin por vinrikolto la vilaĝ’ preparis.

Sed li ne atentis pri l’ vinrikoltontoj,
Kaj lin ne rekonis ili ĉe renkontoj,
Tiel tra l’ vilaĝo li pasadis ĝoje
Al la domo, kie Ilnjo loĝis foje.

Kiel tremis mano ĉe la pord’ enira!
Pro l’ ekscito granda haltis li, senspira…
Poste li enpaŝis… Ilnjon li ne vidis.
En vestiblo homoj tute fremdaj sidis.

“Eble mi eraris” — pensis nun Johano —,
Kaj jam ree tenis klinkon lia mano.
“Kiun do vi serĉas?” — sonis voĉ’ afabla
De la lip’ de juna virinet’ agrabla.

Diris li la nomon, kaj kial li venis.
“Vere, vere, kara, kaj mi ne divenis!
Ĉu la sun’ bruligis do vin tiel bruna?”
Kriis surprizite la virino juna.

“Ho, sed do envenu, per la am’ de Dio,
Tie mi parolos al vi tuj pri ĉio.”
Ŝi lin enkondukis kaj sidigis mole,
Poste ŝi daŭrigis apud li, parole:

“Ĉu vi eble min eĉ ne rekonas, kara?
Mi ja estas tiu knabinet’ najbara.
Ja vi ofte vidis min kun Ilnjo kune…”
“Sed do diru, kie estas Ilnjo nune?”

Per demand’ Johano ŝiajn vortojn ŝiris.
El okuloj ŝiaj larmoj nun eliris.
,,Kie Ilnjo… kie?” sonis kun sufero,
“Kara oĉjo Janĉi… estas sub la tero.”

Bone, ke ne staris Johan’ je l’ momento,
Ĉar li tuj falinta estus pro l’ turmento.
Kion fari? Li nur kaptis sian koron,
Kvazaŭ li elŝiri volus la doloron.

Longe li silentis, sidis ŝtonrigide,
Poste li ekdiris, kvazaŭ revekite:
“Ho, ŝi edziniĝis, ĉu ne, diru vere,
Ŝi prefere ĉe edzo estu, ol subtere.

Tiel mi revidos ŝin je lasta fojo,
Dolĉa por mi estos ĉi amara ĝojo…”
Sed li klare vidis de l’ vizaĝ’ sincera,
Ke parolo ŝia estas pure vera.

XVIII.

Kaj Johan’ apogis kapon tabl-angule,
El okuloj liaj larmoj fontis rule,
Li, kion li diris, ĝemis nur balbute,
La dolor’ la voĉon baris preskaŭ tute.

“Kial en milito fali mi ne povis,
Kial en la maro tombon mi ne trovis,
Kial mi naskiĝis, se min tia plago
Kaj turmento trafis, tia fulmo-hako!”

Fine lin torturi lacis la doloro,
Kvazaŭ ekdormetis dum sia laboro.
“Kiel do ŝi mortis, kial?” sonis ĝeme.
La virin’ respondis al li kompateme:

,,Ho suferoj multaj ŝian vivon ombris,
Sed precipe ŝia stifpatrin’ ŝin rompis,
Nu, ŝi jam puniĝis fine pro l’ malbono,
Vagas nun mizere, kun almozbastono.

Ankaŭ vin ŝi ege citis kaj sopiris,
Oĉjo Janĉi; per la lasta spir’ ŝi diris:
“Janĉi, mia Janĉi, ho, vin Dio benu!
Transe, se min vi amas, al vi mi apartenu!”

Post ĉi tio flugis el ŝi la animo,
Ŝia tombo estas nur en la proksimo.
La popol’ grandnombre ŝin elakompanis,
Kaj okulojn ĉiujn larm’ sincera banis.”

La afablulino nun laŭ lia peto
Kondukis Johanon al la tombmonteto,
Kaj lin lasis sola en la lok’ dolora,
Sur la karan tombon falis li, langvora.

Pensis pri la tempo forpasinta, bela,
Kiam pure flamis ŝia kor’ fidela.
Ŝia koro dolĉa, ŝia vango ĉarma
Kuŝas nun, malvarmaj, en la ter’ malvarma.

Jam krepuskis ruĝa brilo de la suno,
Post ĝi aperinte, la palvanga luno
Triste alrigardis tra l’ nebul’ malklara,
Sin Johan’ fortrenis de la tombo kara.

Tamen, li revenis. Eta arbo roza
Kreskis el la ter’ sur ŝia lok’ ripoza.
De l’ rozujo simpla floron li deŝiris,
Kaj ekmarŝis, pasis, kaj li al ĝi diris:

,,Vi el ŝia polvo kreskis, rozo eta,
Estu nun fidela vojkunul’ sekreta!
Ĝis mond-fin’ mi vagos, daŭros mia vago
Ĝis la sopirata de mi morto-tago.”

XIX.

Dum la voj’ Johano du kunulojn portis,
Unu, la malĝojo, lian koron mordis,
Dua estis glavo en la ing’ ĉe l’ flanko,
Tiun rust’ konsumis pro la turka sango.

Iris li kun ili sian vagvojaĝon,
Jam la lun’ multfoje ŝanĝis la vizaĝon,
Vestis vintran teron la printempo flora,
Kiam li parolis al la trist’ en-kora.

,,Kiam vi enuos jam pri la laboro,
De tortur’ neniam sata kordoloro!
Kial via mord’, se murdi vi ne povas,
Iru, eble hejmon pli taŭgan vi trovas.”

Li, pensinte tiel, lasis for doloron.
Ĝi kelkfoje flugis re sur lian koron,
Sed la kor’ fermiĝis, do ĝi preterpasis,
Nur guteton larman sur palpebroj lasis.

Kaj li poste finis ankaŭ pri la larmo,
Restis nur la vivo, sen sopir’, sen ĉarmo.
Li ĝin portis, li ĝin portis en arbaron,
Enpaŝinte tien, li ekvidis ĉaron.

Tiu apartenis al farist’ de poto.
Radoj ĝis la aksoj dronis en la koto.
Batis la ĉevalojn majstro la potfara.
“Ja mi ne moviĝas!” — jen respondo ĉara.

“Bonan tagon, frato!” Lin Johan’ salutis.
Li rigardon galan el okul’ reŝutis,
Kaj kolere diris, kaj kun malafablo:
“Bonan tagon ne mi, — havas la diablo!”

“Nu”, Johano diris, “jen humor’ ĉagrena!’
“Kiel ne? La vojo estas marĉ’ malbena.
Vanaj estas batoj al ĉevaloj ŝvitaj,
De maten’ la radoj staras algluitaj.”

,,Nu, ni povas helpi, sed nun diru, frato,
Kien oni venas sur ĉi tiu strato?”
Kaj Johan’ al vojo montris braketende,
Kiu dekstre striis tra l’ arbaro fende.”

“Sur ĉi tiu strato? Gardu vin, mi diras!
Vi en morton kuros, se vi sur ĝi iras.
Tiun lokon loĝas gento de gigantoj,
Re el ĝi neniam venos enirantoj.”

“Tion, bona homo, nur al mi konfidu,
Nun ni la aferon de la ĉaro vidu!”
Kaj Johan’ la Brava la timonon prenis,
Ĉaron kvazaŭ lude el la koto trenis.

La okuloj grandaj, granda buŝ’ de l’ viro
Tamen ne sufiĉis al li nun por miro.
Ĝis li rekonsciis, ke li danku kore,
Tra l’ arbar’ Johano iris jam tre fore.

Iris, kaj alvenis, baldaŭ post ĉi tio
Al timigaj kampoj jam de Gigantio.
Ĉe la lim’ torento fluis; ĝia grando
Por river’ konvenus en alia lando.

Kaj gardist’ giganta la landlimon gardis.
Hu, Johan’ la Brava, dum li lin rigardis,
Devis tien alten levi la okulon,
Kvazaŭ li rigardus tre altpintan turon.

La gardist’ rimarkis lin en sia subo,
Kaj ekkriis muĝe, kiel tondr’ el nubo:
“Se mi bone vidas, herbe hom’ sin kaŝas,
Plandoj ĝuste jukas, tuj mi lin surpaŝas.”

Sed dum la giganto lin dispremi penis,
Jen, Johan’ la glavon super kap’ ektenis.
La bubeg’ veante tretis sur la feron,
Svingis for la kruron, — falis en riveron.

“Ĝi okazis, ĝuste kiel mi deziris…”
Kapon de Johano tia pens’ trairis.
Kaj li, dum la penso, estis jam kuranta,
Kaj transkuris akvon sur la korp’ giganta.

Tiu ne leviĝis el la fal’ bonŝanca,
Ĝis Johan’ atingis al la bordo transa,
Li transvenis, glavon svingis kaj atakis,
Gorĝon de l’ giganto lerte li dishakis.

Kaj plu ja ne levis sin la grandegulo,
Por hejmlandon sian gardi per okulo.
Sur okulojn liajn suneklips’ descendis, —
Kies malaperon vane li atendis.

Sur la korp’ trakuris la torento muĝa,
Ĝia ond’ ruĝiĝis, sang’ ĝin farbis ruĝa.
Kaj Johan’ la Brava? Ĝojo aŭ turmento
Trafis lin? Atendu, klaros post momento.

XX.

Tra l’ arbar’ li ĉiam pli internen iris.
Li multfoje haltis, haltis kaj tre miris.
Ĉar ne ĉiutage ja li vidis tiajn,
Kiajn nun, irante vojojn Gigantiajn.

Arboj sur pejzaĝo tiel grandaj sidis,
Ke Johan’ ilian supron eĉ ne vidis.
El la arbfolioj super la bezono
Por mantel’ sufiĉus ies eĉ duono.

Tie kuloj kreskis ĝis tiela grando,
Bovoj ili taŭgus en alia lando,
Kaj amase flugis al Johan’ la Brava,
Havis kion fari lia ŝtalo glava.

Kaj la frugilegoj! Hu, eĉ tiuj estis…
Unu sur la supro de arbego nestis.
En distanc’ dumejla estis ĝi sen dubo,
Tamen tiel granda, li ĝin kredis nubo.

Tiel li vagadis, miris sen mezuro,
Antaŭ li, jen, foje nigris ia muro.
De l’ giganta reĝo nigra reĝkastelo
Antaŭ li nun staris morne de malhelo.

Sen mensog’, ĝi havis tiel egan pordon,
Ke… ke… mi ne trovas, vere, taŭgan vorton.
Sed ja imagebla estas ĝia grando,
Etan ne farigas por si reĝ-giganto.

Do, Johan’ alvenis, kaj meditis jene:
“Mi ekstere vidis, mi ĝin vidu ene!”
Kaj jam, ne zorgante pri l’ danĝer’ minaca,
Ŝovis for riglilon de la pord’ palaca.

Do, por vido tie vere estis io!
Manĝis reĝ’ kaj filoj; kiom, scias Dio.
Kion ili manĝas, ja vi ne divenas,
Pensu ja: rokŝtonojn ili manĝe prenas.

Nu, Johan’ la Brava, kiam li eniris,
Tian manĝfestenon ne tro ekdeziris,
Sed la reĝ’ giganta, la afabla, bona,
Jene lin invitis per parol’ admona:

,,Do — se vi alvenis, bone, manĝu kune,
Aŭ, se vi ne manĝos, vin ni manĝos nune!
Ne rifuzu, ĉar la sekan manĝon male
Via karn’ pistita spicos al ni sale.”

Kaj ne tiel sonis la parol’ de tiu,
Ke Johan’ ĝin nura ŝerco opiniu.
Li konsente diris do kun voĉ’ sentima:
,,Nu, la manĝo estas iom nekutima.

Sed, kial ne? cedas mi al via peto,
Manĝi mi aliĝos al la societo,
Mi nur petas de vi solan afablecon,
Volu por mi rompi pli malgrandan pecon.”

Kaj la reĝ’ kvinfunton rompis nun de roko,
Kaj ĝin alĵetante, kriis kun provoko:
,,Jen do, eta noko, por ke al vi plaĉu,
Sekvos tuj la knelo, sed ĝin bone maĉu!”

,,Sed vi mem ĝin maĉos, per sep sakramentoj,
Kaj al vi, mi ĵuras, rompos ĝi la dentojn!”
Ekkoleriĝinte kriis nun Johano,
Kaj la ŝtonon svingis per la dekstra mano.

Trafis la ŝtonego kapon de la reĝo,
Lia cerb’ elŝprucis, falis li de l’ seĝo.
,,Por ŝtonmanĝo iun vi ja laste vokis,”
Ridis nun Johano, “vin la knel’ sufokis.”

Ho, por la gigantoj doloregon portis,
Ke tiel mizere reĝ’ ilia mortis,
En malĝoj’ faligis ili larmo-pluvon;
Ĉiu larmoguto transplenigus kuvon.

La plej aĝa diris al Johan’ dum ploro:
,,Ho, indulgu, indulgu, reĝo kaj sinjoro.
Reĝ’ ni vin elektas, se vi nin pardonos,
Servos vin servute, kiel vi ordonos.”

“Vol’ de l’ frato estas ankaŭ nia volo,
Ho, indulgu al ni, al servut-popolo!”
Nun gigantoj ĉiuj kriis kun petego,
“Havu servutule nin sub via rego.”

Kaj Johan’ la Brava reparolis: “Bone,
Mi akceptas, kion diris vi propone.
Sed mi devas iri, vojon plu daŭrigi,
Do elektu iun, min anstataŭigi.

Kiun vi elektos, al mi ja ne gravas,
Nur postulon solan kontraŭ vi mi havas,
Se mi vin bezonos iam en danĝero,
Helpu per plennombra, tuja ekapero.”

“Jen fajfilo, Reĝa Moŝto, ĝia sono
Por ni, servutuloj, estos vok-ordono.”
La gigant’ plej aĝa diris al Johano,
Kaj fajfilon donis li al lia mano.

Johan’ la fajfilon en tornistron ŝovis,
Rajte pri l’ triumfo li fieri povis.
La gigantoj ĉion bonan nun deziris
Lin adiaŭante, poste li foriris.

XXI.

Kiom li jam vagis, mem Johan’ ne sciis.
Sed ju pli antaŭen lia vojo striis,
Des pli la mallumo sur la mond’ eksidas,
Foje li rimarkas, ke jen, li ne vidas.

Estas nokt’, aŭ vidon perdis la okulo?
Tiel sin demandis mire la bravulo.
Sed ne estis nokto, nek li iĝis blinda,
Landon de Mallumo estis li veninta.

Sur ĉiel’ nek suno, nek stelaro brilis,
Jam Johan’ la Brava nur palpante iris.
Ofte flugis io super li pretere,
Kvazaŭ flugilparoj zumus enaere.

Sed la bru’ ne venis de flugilaj paroj,
Balailon rajdis sorĉistinaj aroj.
La malluman landon longe en okupo
Tenis kaj ĝin regis sorĉistina grupo.

Tie ili tenas grandan landkongreson,
Tien la moŝtinoj rajdas noktomezon.
Ĝuste kolektiĝis nun la tuta bando
En la meza mezo de l’ Malluma Lando.

En profundan groton rajdis la popolo,
Fajro brulis meze jam sub kaserolo.
Tiun ĉe l’ malfermo de la pord’ ekvidis,
En ties direkto do Johan’ rapidis.

Kiam li alvenis, jam la plena roto
Sorĉistina estis kune en la groto.
Li al ŝlosiltruo iris piedpinte,
Pri aferoj strangaj miris, ekvidinte.

Maljunulinaĉoj svarme venis, iris,
En la kaserolon ĵetis kaj kuiris
Apudpendigilajn herbojn, katovostojn,
Ranon kaj serpenton, ratojn, homajn ostojn.

Kion plu ankoraŭ? Kiu povus citi?
Sed nun klare povis jam Johano vidi,
Kian bandon tiu groto apartenas,
Kaj en lian kapon pens’ subita venas.

Li fajfilon volis preni el la sako,
Ke li la gigantojn voku por atako,
Sed nun per la mano ion li ekpuŝas,
Li rigardis, vidis, kio tie kuŝas.

Balailoj estis en amas’ sur tero,
Kiuj sorĉistinojn portis tra l’ aero.
Tiujn li forportis, kaŝis viglamane,
Ke la sorĉistinoj serĉu ilin vane.

Poste li revenis, fajfsignalon faris,
Tuj gigantoj ĉiuj antaŭ li jam staris.
“Knaboj! Rompu pordon! Ek! Kaj sen pardono!’
Kriis li, kaj tiuj agis laŭ ordono.

Kia katmuziko kaj tumult’ subita!
Kuris el la groto bando terurita.
Ĉiu balailon serĉis, malespera,
Sed ne povis trovi: mankis voj’ aera!

Dume la gigantoj ne sidis ripoze,
Ĉiu sorĉistinon kaptis furioze,
Ĵetis ĝin surteren per koleraj manoj,
Ke platiĝis ili ŝmace, kiel flanoj.

Kaj plej rimarkinde estis pri l’ afero:
Kiomfoje krevis sorĉistin’ sur tero,
Ĉiam cedis iom la mallum’ ĉiela,
Lando de Mallumo iĝis grade hela.

Preskaŭ plena-lume brilis jam la suno,
Lasta sorĉistino estis antaŭ puno.
Ŝin Johan’ rigardas: tiu ĉi vizaĝo!
Stifpatrin’ de Ilnjo estis la inaĉo.

“Sed mi mem ŝin knedos!” Kriis nun Johano,
Ŝin elŝiris el la grandegula mano.
Sed la sorĉistino el la manoj glite,
Hop, eskapis, kuris, estis for subite.

“Filo, kuru post la ido de infero!”
Al gigant’ Johano kriis en kolero.
Tiu tuj obeis, kaptis ŝin post salto,
Ĵetis en aeron, al altega alto.

En hejm’ de Johano, ĉe la vilaĝfino,
Falis la mortinta lasta sorĉistino.
Ĉiu hom’ malamis ŝin kun malŝatego,
Do pro ŝi ne grakis eĉ la frugilego.

Lando de Mallumo estis jam lumanta,
Hela sun’ ekbrilis post obskur’ konstanta.
Fari grandan fajron nun Johan’ instigis,
Ĉiujn balailojn ties flam’ cindrigis.

Nun li adiaŭis al la grandeguloj,
Ilin atentigis pri l’ servut-reguloj.
Tiuj la fidelon al li ĵure emfazis,
Kaj Johan’ maldekstren, ili dekstren pasis.

XXII.

Iris do Johano sur la vaga vojo,
Lia kor’ saniĝis jam el la malĝojo,
Ĉar ĉe l’ vid’ de l’ rozo, kiu bruste pendis,
Ne doloro estis, kiun li jam sentis.

Tiu deŝirita, eta tomba floro,
De la tomb’ de Ilnjo, kuŝis ĉe la koro.
Ion dolĉan tio al Johano donis,
Se li en rigardo de la rozo dronis.

Tiel nun li vagis. Jam la sun’ subpasis
Kaj post si krepuskon sange-ruĝan lasis.
Malaperis ankaŭ la krepusko sanga,
Venis la malkreska luno flava-vanga.

Li ankoraŭ marŝis. Sed subiris luno.
Nun Johano lace haltis en mallumo,
Ian fosmonteton uzis kapkusene,
Elripozi grandan lacon ĝismatene.

Li sterniĝis, dormis, kaj li ne rekonis,
Ke tombaro al li ripoz-lokon donis.
Jes, tombar’ malnova. En la lok’ senbrua
Luktis ties tomboj kun la temp’ detrua.

Venis la noktmezo, horo de l’ teruro,
Ĉiu tomb’ apertis buŝon kun murmuro.
Kaj fantomoj palaj en tolaĵoj blankaj
El la tombaj buŝoj estis leviĝantaj.

Tuj ekkantis, dancis ili post apero,
Sub la piedbatoj treme bruis tero.
Sed Johanon nian el la dormo peza
Vekis nek kantado, nek dancad’ freneza.

Kiam lin ekvidis iu tombfantomo,
Ĝi ekkriis akre: “Hom’! Vivanta homo!
Kaptu ni, kunportu la aŭdacan viron,
Kial li kuraĝis riski la aliron.”

Zume venis ĉiuj ombroj de l’ submondo.
Ĉirkaŭ li jam staris minacanta rondo,
Brakoj etendiĝis… Sed ekkriis koko.
Ĉiuj malaperis laŭ la koka voko.

Mem Johan’ vekiĝis pro la kok-alarmo.
Lia tuta korpo tremis de malvarmo.
Tombajn herbojn klinis akra vento-spiro,
Li surpiediĝis por la plua iro.

XXIII.

Altan montopinton ĵus Johan’ ascendis,
La unuajn brilojn la tagiĝ’ dissendis.
Ho, belega estis mond’ en ruĝa ardo!
Li admire haltis por ĉirkaŭrigardo.

L’ aŭror-stelo estis jam en sveno morta,
Jam apenaŭ brilis la radi’ senforta,
Fine malaperis, al suspir’ simile,
Ĉar la sun’ alvenis sur ĉielon brile.

Ĉi alportis lumon en la ora ĉaro,
Milde trarigardis ondojn de la maro,
Kiuj ŝajnis dormi en afabla paco
Sur la lula sino de l’ senlima spaco.

Paca estis maro. Sur la ondoj oraj
Saltpetolis etaj fiŝoj multkoloraj.
Skvamaj korpoj per la suno radianta
Vibris kiel trema brilo diamanta.

Fiŝkaptist-kabano sur la bordo kuŝis.
Maljunulo, kies barb’ genuojn tuŝis,
Volis en la akvo ĝuste etendi reton.
Lin Johan’ aliris, faris al li peton:

,,Se mi vin tre petus, maljunulo mia,
Ĉu vi min transportus al la bord’ alia?
Mi volonte pagus, se la mon’ ne mankus,
Faru do senpage, mi korege dankus.”

“Fir, eĉ se vi havus, monon mi ne petas,’
La fiŝist’ afable ĉi respondon metas,
“La profund’ de l’ maro sufiĉege donas
Tiun bagatelon, kiun mi bezonas.

Sed kio vin ĵetis sur ĉi bordon? Sciu,
Fabeloceanon vidas vi sur tiu!
Vin trans ĝin ne povas porti mia mano,
Ĉar ne havas finon Fabeloceano.”

“Fabeloceano?” Johan’ reparolas,
,,Ho, sed ja pri tiu des pli mi scivolas.
Nepre mi transiros, kien ajn mi venos,
Mi rimedon lastan, la fajfilon prenos.”

Kaj li jam ekfajfis. Tuj post la fajf-sono
Antaŭ li giganto staris je dispono.
“Ĉu vi povas vadi tra ĉi Oceano?
Se jes, min transportu!” diris nun Johano.

“Ĉu mi povas?” diris la gigant’ kun rido,
“Tuj! Sur miajn ŝultrojn grimpu do por sido!
Tiel! Kaj nun kaptu miajn harojn forte!”
Kaj li, kun Johano, iris jam dumvorte.

XXIV.

Marŝis la giganto, vadis sen ripozo,
Duonmejlon paŝis la pied-koloso.
Daŭris du semajnojn ega ĉi rapido,
Sed la transan bordon ne atingis vido.

En nebulo blua de la malproksimo
Foje, jen, aperis io ĉe l’ vid-limo.
“Bord’!” Johan’ la Brava kun jubil’ ekvortis.
“Nur insul’!” respondis, kiu lin transportis.

“Ĉu insul’? Kaj kia?” sonis la demando.
,,Vi ja aŭdis pri ĝi, estas ĝi Felando.
Kaj Felando estas fino de la mondo,
Trans ĝi en Nenion dronas jam la ondo.”

“Portu do min tien, servutul’ fidela,
Mi ja scivolegas pri Felando bela.”
La gigant’ respondis: “Bone, mi obeos.
Sed mi vin avertas, tie vi pereos.

La eniro estas tute ne senpena,
Ĉiun pordon gardas monstro abomena.”
“Kiom vin koncernas? Portu min al bordo,
Mia zorgo estos iri tra la pordo.”

Tiel la giganton la bravul’ admonis,
Plu el ties buŝo kontraŭdir’ ne sonis,
Li lin portis tien, sur la bordon metis,
Kaj sin, por reiri, en la ondojn ĵetis.

XXV.

Ĉe l’ unua pordo de Felando bela
Tri uln-ungaj ursoj estis gard’ kruela,
Sed per pena streĉo de l’ Johana forto
Baldaŭ unuiĝis ĉiuj tri en morto.

,,Por ĉi tag’ sufiĉas jam ĉi tiu venko,”
Pensis li, sidante post la lukt’ sur benko.
,,Mi ripozos iom post ĉi tiu peno,
Kaj tra l’ sekva pordo iros je l’ mateno.”

Kaj kiel li pensis, tiel li nun agis,
Kontraŭ l’ dua pordo morgaŭ li atakis.
Sed pli duran lukton tie li renkontis, —
Al li tri leonoj sovaĝegaj frontis.

Do li, refaldinte veston sur la brako,
Glavon briligante iris por atako.
Krude sin defendis la leona trio,
Sed ilia vivo krevis malgraŭ tio.

La triumf’ Johanon entuziasmigis,
Kaj por senripoza plua lukt’ instigis.
Sian densan ŝviton li deviŝis haste,
Al la tria pordo paŝis senprokraste.

Helpu Di’! Jen estis terurega gardo,
Sangon glaciigas nura alrigardo.
Ĉe la pordo staris ega drakserpento,
Kies buŝ’ ses bovojn glutus dum momento.

En Johano staris firme la kuraĝo,
Sed ne malpli estis la sagaca saĝo.
Vidis li: ne helpos tie glavo lia,
Do li tuj ekpensis pri rimed’ alia.

Jam la drak’ apertis sian monstran buŝon,
Por Johanon kapti, manĝi kiel muŝon.
Kaj kion li faris kontraŭ la atako?
Li eksaltis — en la gorĝon de la drako.

Li en la drakbrusto, pri la kor’ serĉinte,
Trovis ĝin kaj pikis tra ĝi glavopinte.
Tuj la drakserpento sternis sin tremante,
La rompitan vivon el si elĝemante.

Kaj Johan’ penege devis nun labori,
Ĝis li povis flankon de la drak’ trabori.
Fine li elrampis inter kelkaj veoj,
Pordon li malfermas, — jen la land’ de l’ feoj.

XXVI.

En Feland’ pri vintro oni eĉ ne scias.
Tie pomp’ eterna de printemp’ radias.
Suno ne mallevas, levas sin alterne:
Ruĝ’ aŭrora tremas sur ĉiel’ eterne.

Feoj kaj feinoj en plezura sorto
Vivas por voluptoj, sen la kon’ de morto.
Trinkon, manĝon terajn ili ne bezonas:
Dolĉaj kisoj amaj tie nutron donas.

Plor’ de tristo mankas, sed pro ĝojo-ĉarmo
El la fe-okuloj ofte falas larmo.
Kaj ensorbas larmon la profund’ de l’ tero;
El ĝi diamanton naskas ter-utero.

Blondaj feknabinoj siajn flavajn harojn
Tiras po fadeno lude sub montarojn,
Kaj el tiuj iĝas la metal’ de oro:
Granda ĝoj’ por homoj strebaj por trezoro.

Fein-okulbrilon tie ĉi kolektas
Feinfanoj; el ĝi ĉielarkon plektas.
Kaj se ĝin jam longa plektis la febuboj,
Metas ĝin ĉielen, por ornam’ de l’ nuboj.

Lito de l’ feinoj estas lit’ el rozoj,
Ĝojebriaj estas sur ĝi la ripozoj.
La varmeta spiro de zefir’ parfuma
Ilin endormigas per lulado zuma.

Kaj Feland’ nur estas ombro de la mondo,
Kiun sonĝe vidas la gefea rondo.
Se la hom’ unue aman kison ĝuas,
Tra li la plezuroj de ĉi mondo fluas.

XXVII.

Kaj Johan’ la Brava tra la pord’ enira
Paŝis nun, kaj haltis kun rigard’ admira.
Lia vido vibris de la rozaj briloj,
Li nur time riskis levi la pupilojn.

De li la gefeoj tute ne timiĝis,
Kun infana mildo al li proksimiĝis,
Kun ridet’ petola, kun parol’ miela
Gvidis lin en mezon de l’ insul’ fabela.

Kiam ĉion vidis jam Johan’ la Brava,
Kvazaŭ li vekiĝus el sonĝado rava,
Malesper’ subita kaptis lian koron:
Lia Ilnjo venis en lian memoron.

“Do en land’ de l’ amo kaj de l’ ĝoj’ petola
Tra la tuta vivo nur mi vagu sola?
Kien ajn mi venos, vidu mi kun ploro,
Ke feliĉo mankas nur en mia koro?”

Meze de Felando kuŝis blua lago,
Tien li alvenis dum la trista vago,
Kaj de l’ brust’ la rozon, kiun li iam ŝiris
De la kara tombo, prenis, al ĝi diris:

“Cindroj de l’ amata! Mia riĉ’ unika!
Nun mi vin postiros, estu voj-indika!”
Kaj li en la ondojn ĵetis ĝin malĝoje,
Mem, por ĝin postiri, estis jam survoje.

Sed — kion li vidis! Kia ŝanĝo sorĉa!
En la lok’ de l’ rozo ridis Ilnjo dolĉa!
Kuris li en ondojn kvazaŭ en frenezo,
Kaj li ŝin elsavis el la lago-mezo.

Tiu akvo estis mem la Vivoputo,
Ĉion revivigas el ĝi sola guto.
Kaj el ŝiaj cindroj kreskis tiu rozo,
Do la akvo vekis ŝin el mortripozo.

Povus mi belvorte ĉion ja pririmi,
Sed ne la ĝojegon de Johan’ esprimi,
Kiam lian bruston kuŝis Ilnjo viva,
Kison sorbis buŝo longe jam soifa.

Bela estis Ilnjo! La feinoj kuris
Tuj al ŝi admire, kaj pri ŝi plezuris,
Kaj el ŝi aklame tuj reĝinon faris,
Dum Johanon feoj sia reĝ’ deklaris.

Inter fea gento, rondo idilia,
En la sin’ de sia Ilnjo beltalia,
Ĝis nun lia Reĝa Moŝt’ Johan’ la Brava
Feliĉege regas en Felando rava.

Kampulo teron sian plugas

Kampulo teron sian plugas
kaj poste erpas.
La temp’ vizaĝon nian plugas,
sed ĝin ne erpas.

Kanto de hundoj

Fajfegas frida vento
sub peze morna nub’,
ĝemeloj de la vintro
atakas: neĝ’ kaj pluv’.

Ĉu nin koncernas tio?
La Estro, la bonul’,
favore nin enlasas
al kuirej-angul’.

Pri manĝo ni ne zorgas:
manĝinte ĝis satiĝ’
li restojn el la plado
alĵetas ĝis sufiĉ’.

La vip’ kelkfoje batas
la felon ja ĝis vund’,
doloras tio, nu, sed
saniĝas fel’ de hund’.

Kaj se koleri ĉesis
la Estro, vokas li,
piedojn liajn moŝtajn
feliĉe lekas ni.

Kanto de lupoj

Fajfegas frida vento
sub peze morna nub’,
ĝemeloj de la vintro
atakas: neĝ’ kaj pluv’.

En la dezerta stepo
ni vivas sen defend’,
ne ŝirmas tie nin eĉ
arbet’ per branĉotend’.

Ekstere la frostego,
interne la malsat’,
du niaj turmentantoj
nin pelas sen kompat’.

Kaj tie, jen la tria:
pafil’ kun kuglo-ŝut’.
La blanka neĝo ruĝas
de nia sango-gut’.

Ni frostas kaj malsatas
hurlante pro l’ mizer’,
kun kuglo en la flank’, sed
ni vivas en liber’!

Kia hel’…

Kia hel’
sur ĉiel’!
Kia verd’
sur la herb’!
Inter ĉielo blua, verda kampo
alaŭdo laŭta kantas trile,
ellogis sunon per la kanto,
la sun’ rigardas ĝin jubile.

Kia hel’
sur ĉiel’!
Kia verd’
sur la herb’!
Ĉielo bluas, verdas ter’, printempas,
kaj mi, kompleta idioto,
jen rimojn tie ĉi ĉarpentas
en mia strikta ĉambro-groto.

Kial kantas vi, poetoj bonaj?

Kial kantas vi, poetoj bonaj,
tiatempe kial kanti plu?
Ne aŭskultas vin la mondo, dronas
via voĉo en batala bru’.

Bonaj knaboj, metu for la liron:
la muziko estas sen util’;
ĝi, vi scias, disperdiĝas, kiel
inter tondroj la alaŭda tril’.

Eble jes. Sed birdo ne demandas,
ĉu aŭskultas ie hom’ pri ĝi:
la alaŭdo en la blua alto
por si kantas kaj por sia Di’.

Por si flugas kant’ el mia koro,
se ĝin tuŝas ĝojo aŭ turment’,
flugas kantoj, kiel deŝiritaj
rozpetaloj flirtas en la vent’.

Kantu, fratoj, eĉ pli laŭta estu,
ol ĝis nun ĝi estis, via kord’:
miksu sin al tera bru’ konfuza
kelkafoje pura ĉiel-akord’.

Ruiniĝis duonmond’. Okulojn
korojn ĝenas la dezerta ter’,
kovru do la kalvajn rubojn kanto
kaj animo kiel la heder’.

Kiam mi ekvidis vin…

Kiam mi ekvidis vin, knabinjo,
sammomente, tuj mi vin ekamis,
ĉe l’ ekvid’ mi estis kiel arbo,
kiu per la fulma fajr’ ekflamis.

Arb’ mi estis, sekiĝinta arbo,
kies branĉojn vento rompas, rulas.
Nun mi ĝojas, ke mi estis tia,
ĉar pli bone arbo seka brulas.

Kiel mi nomu vin…

Kiel mi nomu vin,
se en krepusko de revado
la vesperstelojn de okuloj viaj
admire mi rigardas,
kaj ĉiam, kvazaŭ mi unue vidus
ĉi stelojn, kies
ĉiu radio estas
river’ de amo enfluanta
la maron de animo mia, —
kiel mi nomu vin?

Kiel mi nomu vin,
se vi sur min flugigas
vian rigardon,
ĉi mildan kolombeton,
kies ja ĉiu plumo
estas oliva branĉo de la paco,
kaj kies tuŝo estas tiel bona,
ĉar ĝi pli mola estas ol la silk’,
ol la kuseno de lulilo, —
kiel mi nomu vin?

Kiel mi nomu vin,
se eksonoras via voĉo,
ĉi tiu voĉo, kiun ekaŭdinte
la sekaj arboj vintraj
kreskigus frondojn verdajn,
kredante ke
alvenis la printempo,
savant’ ilia, longe atendata,
ĉar kantas jam la najtingal’, —
kiel mi nomu vin?

Kiel mi nomu vin,
se miajn lipojn tuŝas
de viaj lipoj la ruben’ flamanta,
kaj per kisfajr’ anime ni unuiĝas
kiel la tag’ kaj nokto per aŭroro,
kaj malaperas antaŭ mi la mond’,
kaj malaperas antaŭ mi la temp’,
kaj ĉiujn siajn plej misterajn
beatojn verŝas sur min la eterno, —
kiel mi nomu vin?

Kiel mi nomu vin,
patrino de feliĉo mia,
fea filin’ de fantazio
ĉielojn atakanta,
esperojn miajn plej aŭdacajn
humiliganta brila realaĵo,
vin, sola, sed ol mondo pli valora
trezoro de animo mia,
edzino mia dolĉa bela juna —
kiel mi nomu vin?

Kiel strange sonĝis mi…

Kiel strange sonĝis mi ĉi-nokte:
mian koron pikis vi, trezoro,
tuta sango fluis el la kor’, sed
ĉiu guto iĝis ruĝa floro.

Kio estas la signif’? Nenio,
krom, ke amo estas tia sento,
morte ĝi turmentas nian koron,
tamen, dolĉa estas ĉi turmento.

Kio do la am’…

Kio do la am’
estis al mi jam?
Riveret’ el larm’ sekreta,
sur ĝi flosis barko eta,
mia koro en ĝi velis,
vente ĝin suspiroj pelis.

Kio do la am’
estis al mi jam?
Arbareg’ de timo peza;
sonis en la denso meza
lupa hurlo kortremiga,
kri’ vesperta, krio striga.

Kio do la am’
estis al mi jam?
Malprudenta knabo eta,
papiliojn peli preta,
ĝis en kuro persekuta
falis li al foso kruta.

Kio do la am’
estis al mi jam?
Ĉerktolaĵo de esperoj,
nigrateksa el suferoj,
nigra ĉar’ por mia porto
al la eŝafoda morto.

Kio nun la am’
estas al mi jam?
Birda nest’ en bosko roza,
gaje fajfi lok’ ripoza,
se ventego ĝin detruos,
ie novan mi konstruos.

Kio la gloro?

Kio la gloro? Ĉielarko brila:
sunlumo refraktita inter larmoj.

Kiu do dirus, pensus…

Kiu do dirus, pensus, ke
batal’ ĉi tie bruis,
kaj antaŭ ne tre longa temp’
tiom da sang’ elfluis?

Ni luktis, ĉirkaŭfermis nin
da malamikoj muro:
antaŭe mort’ kaj post ni mort’,
tag’ estis de teruro.

Flugadis tiam tra l’ aer’
kugloj por murda frapo,
alaŭdo trilas supre nun
ĉi super nia kapo.

Mortintoj sangaj sur la kamp’
tiam sin ĉie sternis,
kaj kie kuŝis kadavrar’,
nun ĉie floroj ĝermis.

Kiu do dirus, pensus, ke
batal’ ĉi tie bruis,
kaj antaŭ ne tre longa temp’
tiom da sang’ elfluis?

Kuirejon mi eniris…

Kuirejon mi eniris,
pipon fajri mi deziris,
jes, mi fajrus ĝin per ŝtipo,
se ne brulus mia pipo.

Tiu pipo brulis bone,
mi ne tial iris, ho ne.
Belulino tie sidis,
iris mi, ĉar ŝin mi vidis.

La aminda fajron metis,
ŝtipoj flagre jam kraketis,
sed pli grandaj flagraj bruloj.
estis ĉe ŝi en l’ okuloj.

Ŝi min alrigardis arde,
certe sorĉis min rigarde.
Brula pipo endormiĝis,
dorma koro enflamiĝis.

La 15. de Marto 1848

Muzo Hungar-Historia!
Kuŝis la ĉizil’ sen ago,
prenu ĝin; eterntabule
ĉizu gloron de ĉi tago!

Niaj patroj, niaj avoj,
dum jarcento preteriris,
tiom ne plenumis, kiom
unutage ni akiris.

Flugu, pensoj, flugu, flugu,
flugi rajtas vi libere
tra l’ patruj’, kiun en ĉenoj
vidi devis vi sufere.
Pres’ libera! Ho, nacio,
de nun mi pri vi ne timas:
pulsas sang’ el via koro,
sin duonmortint’ animas.

Junularo Peŝta! Staros
en kronikoj via gloro:
kuraciston en vi trovis
la patruj’ en mortohoro.

Dum la landkunveno supre
oldkutime nur parolis,
klaĉis ege senrezulte,
ĉi la horo eksonoris:

“Agu fine, ho, junuloj,
falu for seruro ŝima,
kiun metis sur la preson,
ĉi sanktaĵon, mano krima!

Kaj se venos trup’ soldita,
plu ne retro eĉ je spano!
Ja prefere bajoneto
en la kor’ ol ĉen’ sur mano!

Peŝta junular’ aŭdaca,
ek do, nome de l’ Libero!”
Sturmis ni en sankta febro
entuziasma por konkero.

Kiu povus nin rezisti
en ĉi sturm’ de mil-kaj-miloj,
dum timigaj flamoj flagris
sur vizaĝoj, el pupiloj!

Unu kri’ kaj tondro estis
voĉ’ de miloj! Ni atakis,
rompis vojon al la preso
kaj seruron ĝian hakis.

Sed plu!… Ek al Buda! Sidas
ja verkisto en prizono,
ĉar fervore li admonis
per la plum’ por patruj-bono!

Ni alflugis, kaj lin tiel
ĝojtriumfe kun ni gvidis:
l’ olda loko tian de post
reĝo Matias’ ne vidis.

Muzo Hungar-Historia,
ĉizu ĝin sur ŝtontabuloj!
Ĝi eterne staru tie
por memor’ de l’ posteuloj!

Kaj vi, kor’, se vin ne fremdus
la orgojlo, pri ĉi faro
vi orgojli povus, ĉar mi
estis gvid’ de l’ junularo.

Gvidi tiatage! Mia
vivo gajnis la premion!
Gloro de Napoleono,
por vi mi ne ŝanĝus tion!

La amo kaj liber’…

La amo kaj liber’:
plej karaj sur la ter’!
Mi por mia am’ oferas
vivoflamon,
mi por la liber’ oferas
mian amon.

La Apostolo

I.

La urb’ obskuras: sur ĝi kuŝas nokto,
la luno vagas aliregione,
kaj ĉiu stelo fermis
sian okulon oran,
la mondo estas tiel nigra,
kiel la konscienco aĉetita.

Lumeto sola glimas
nur tie supre en la alto
langvore, agonie,
kiel okulo de revul’ malsana,
kiel espero lasta.

Ĝi estas pala lampo de mansardo.
Kiu do viglas nun ĉe tiu lumo,
kiu do viglas tie en la alto?
Du fratoj: la mizero kaj la virto.

Ho, granda, granda tie la mizero,
en la ĉambret’ apenaŭ trovas lokon.
Ĉambret’ malgranda kiel hirundnesto,
kaj ne pli ornamita.
Ĉiuj kvar muroj nudas kaj dezertas,
pli ĝuste, ili nudus, se ne farus
la ŝimo ilin buntaj, se ne pentrus
sur ilin ĉie striojn
la pluvo trafluanta la tegmenton.

Tiriĝas infren
la dika spur’ de l’ pluvo
kiel en la riĉulaj domoj
la ŝnur’ sonorileta.
L’ aero estas tiel prema
de la suspiroj kaj de l’ ŝimodoro!
La hundoj de la grandsinjoroj
kutimiĝintaj al pli bona hejmo,
ĉi-loke mortus eble.

Pinligna lito kaj pinligna tablo,
en brokantejo certe ne vendeblaj,
ĉe l’ litpiedo pajlosako olda,
apud la tablo kelkaj pajloseĝoj,
ĉe l’ kap’ de l’ lito kesto vermronĝita, —
jen ĉiuj mebloj de l’ ĉambreto.

Kiuj ĉi tie loĝas?
Ĉe l’ laca palpebrumo de la lampo
obskur’ kaj lumo luktas inter si,
kaj la figuroj estas
forviŝiĝintaj kiel sonĝimagoj
en duonlumo duonfantomantaj.

Ĉu trompas la okulojn la meĉlumo,
aŭ la loĝantoj de ĉi tiu ĉambro
estas do vere tiel palaj,
tiel fantomsimilaj?

Ho povra, povra familio!
Ĉe l’ litokapo sidas sur la kesto
kun sia suĉinfano la patrino.
Suĉinfaneto malfeliĉa!
Kun raŭka ĝem’ li suĉas, spasme suĉas
la sekan mamon de l’ patrino,
kaj vane suĉas.
Meditas la virino,
doloraj devas esti ŝiaj pensoj,
ĉar dense, kiel neĝo degelinta
de l’ tegmentrando
fluadas ŝiaj larmoj,
trafluas sur vizaĝo ŝia
malsupren al vizaĝ’ de l’ bebo…
Aŭ eble ŝi eĉ ne pensadas,
nur el kutimo, senkonscie
el la okuloj fontas larmoj
kiel el roko la torento?

L’ infan’ pli aĝa
jam dormas dank’ al Dio
(aŭ eble ŝajnas dormi?),
apud la muro, sur la lito
kovrita per littuko kruda,
el kiu okulumas pajlo.
Knabeto, dormu, dormu,
kaj sonĝu panon en la manon velkan,
kaj via sonĝo estos reĝa.

La familiopatro, juna viro,
kun sombra frunto sidas ĉe la tablo…
De lia frunt’ inundas eble
la sombro pleniganta la ĉambreton?
Ĉi frunto estas libro, kien
skribiĝis ĉiuj zorgoj de la tero;
ĉi frunto estas bildo, kien
pentriĝis la mizero kaj doloro
de milion’ da vivoj.
Sed sub la sombra frunto flagras
lumantaj du okuloj,
simile paron de kometoj vagaj,
kiuj neniun timas,
de kiuj timas ĉiu.
Lia rigardo flugas
pli kaj pli alte, pli kaj pli lontane,
ĝis ĝi perdiĝas en senfino,
kiel la aglo inter nuboj.
— — — — — — — — — — —

IV.

Kiu vi estas do, kreaĵ’ mirinda,
kiu vi estas, viro?
— — — — — — — — — — —
Parto de homoj
vin nomas apostolo sankta,
kaj part’ alia
rigardas vin krimul’ malpia.
— — — — — — — — — — —
Ĉu diru mi la historion,
la vivon de ĉi viro?
Mi diros ĝin… se mi ĝin pentrus,
mi ĝin pripentrus kiel rivereton,
kiu el roko nekonata fontas,
trarompas al si vojon tra malvasta
kaj sombra valo, kie korvoj hejmas,
per ŝtonoj ĝi stumbladas kaj eternan
doloron ĝiaj ondoj ĝemas.

V.

Horloĝa lang’ anoncis noktomezon.
Estis kruela vintra nokto.
La du tiranoj de la vintraj noktoj
regadis:
la frido kaj mallumo.
La mondo estis sub tegmento.
Ja kiu tiatempe dion
defius sub ĉiel’ libera?
La stratoj, kiujn iris antaŭ
nelonge tumultanta homo-multo.
estis dezerte nudaj, kiel
fluejo de rivero sekiĝinta.
Tra la senhomaj stratoj
vagadis sole frenezulo,
la uragano.
Ĝi stratojn tragalopis, kvazaŭ
diablo sidus ĝian dorson
kaj frapus ĝiajn flankojn per flamspronoj.
Ĝi saltis sur tegmentojn furioze
kaj kriĉis tra la kamentuboj,
kuregis plu kaj plenagorĝe
kriegis en la surdajn
orelojn de la blinda nokto.
Poste la nubojn ĝi ekkaptis pugne,
kaj akraunge ilin disĉifonis,
kaj tremis la hororigitaj steloj,
kaj inter nubofranĝoj
plu kaj plu rulbalancis sin la luno,
kiel kadavro sur la ondoj.
Kaj en momento ree
per sia spir’ ĝi blovis
la nubojn en amason,
kaj el la alto pafis sin surteren,
kiel la rabobird’ sur sian predon.
Ĝi kaptis la tabulon de fenestro,
ĝin skuis kaj el la ĉarnir’ elstreĉis,
kaj kiam la domanoj krie
el sia dorm’ profunda alarmiĝis,
ĝi forgalopis kun rideg’ terura.

La urb’ senhomis… kiu irus
ekstere en vetero tia… tamen,
jen, tamen ja, vivanto… aŭ fantomo?
Tiel fantoma ŝajnas ties iro,
jam proksimiĝas, jen, virin’… sendube,
sed restas la sekreto de l’ mallumo,
ĉu dam’ ŝi estas aŭ almozulino?
Ŝi disrigardas spionume,
ekvidas tie ŝi fiakron,
per ŝtelaj paŝoj alflankumas,
la fiakristo dormas sursideje,
malfermas ŝi la kaleŝpordon softe,
ĉu ŝtelas ion eble, aŭ, kontraŭe
enmetas ion? Fermas ŝi la pordon,
kaj forvaporas kiel penso.

Pordego malfermiĝis baldaŭ,
elvenis sinjorino kaj sinjoro,
ascendis la kaleŝon, la koĉero
ĉevalojn siajn ekirigas, pelas…
Interne ĝemo, poste akra krio…
La sinjorin’ krietis,
ĉar bebo kuŝis ĉe piedoj ŝiaj.
Atingis la kaleŝ’ la celon,
la sinjorino kaj sinjor’ descendis
kaj diris la virin’ al la koĉero:
“Jen via pago,
en la kaleŝ’ vi trovos la trinkmonon.”
Post tio iris for la gesinjoroj.

Vi, povra beb’ en la kaleŝo,
kial vi ne naskiĝis hundo,
vi trovus la edukon en
la sin’ de tiu sinjorino,
ŝi nutrus vin zorgeme kaj tenere.
Sed ĉar vi iĝis hom’, ne hundo,
vin Dio scias kia sorto trafos.

L’ orelon, kapon al si la koĉero
gratadis, kaj neniu scias,
ĉu preĝis li aŭ blasfemadis,
sed li murmuris ion,
ne plaĉis al li tiu didonaco.
Li pripensadis, kion al ĝi fari.
Se li ĝin portos hejmen,
la mastro ĵetos ĝin al lia kapo,
kaj ilin ambaŭ ĵetos tra la pordo.
Li kolerege vipas la ĉevalojn
kaj pelas tre amare.

Suburbe, en malpura tavernaĉo
ankoraŭ oni amuziĝas,
de lampa lumo ruĝas la fenestro,
kiel la nazo de drinkulo.
Kio bonvenus pli al la koĉero?
La didonacon li demetis bele
sur sojlon de l’ drinkejo, kaj foriris.
Apenaŭ li forportis sin,
interne diras bonan nokton
al la kompanoj ebriulo,
kaj kiam li tra l’ sojlo paŝas,
li stumblas tiom, ke per la vizaĝo
li tiras sulkon sur la neĝo.
Blasfemas tiu viro honorinda,
ke lia digno tiel difektiĝis:
,,Ĉi tiu sojlo kreskis de hieraŭ”
li diris, “tiam ĝi ne altis tiel,
se tiel altus ĝi, mi devus ankaŭ
hieraŭ stumbli,
sed mi ne stumblis ja hieraŭ,
ne, kvankam mi ne trinkis malpli,
ĉar mi, pedanta precizulo,
la saman kvanton trinkas ĉiutage.”
Tiel li grumblis, sin levante pene,
kaj li ekiris, kaj plu grumblis:
,,Jes, vane vi parolas, tiu sojlo
pli altas ol hieraŭ, ĝi pli altas;
pri tio mi neniel cedos, ĉar
mi levis tiel ege la piedojn!
Kaj tamen, kiel mi plagiĝis,
je hont’ kaj malhonoro!
Jes, tiu sojlo kreskis ja!
Aŭ ŝtonon iu metis tien?
Nu, povas esti, ĉar la mond’ malicas,
kaj amas ĉikanadon.
Ho, mavaj homoj, mavaj homoj!
Jen, ili rulas ŝtonon sub la plandojn,
suferas mia nazo
pro l’ blindo de piedoj miaj.
Min nur konsolas, ke l’ ceteraj same
transfalos elvenante.
Mi emus tie ĉi embuski kaj
rigardi, kiel ili transkapiĝos
ĉe la elpaŝo, ha ha ha!…
Sed kion diras vi, oldulo, kion?
Ĉu tio decas?
Ĉu al vi decas tia ĝoj’ malica?
Ne, certe ne! kaj tuj mi jam
korektos mian misintencon:
tuj mi reiros kaj forĵetos
la ŝtonon de apud la pordo.
Ŝtelist’ mi estas, eĉ, necesbezone,
rabisto, kaj se venas ties vico,
mi batas kape homon, sed ke li
frakasu sian nazon, tion
ja ne eltenas mia konscienco.”

Reiris la oldulo bona
por ĵeti for la ŝtonon malicegan,
li kaptas ĝin, eksvingas… ho,
kia krieto!

La maljunulo konsterniĝas kaj
parolas al si meditante:
“Ej, centmil fulmotondroj!
Neniam en la man’ mi tenis
similan ŝtonon, kiu estas mola,
kaj eĉ krietas.
Krianta ŝtono… estas iom stranga…
Ni ĝin rigardu ĉe l’ fenestro… ho,
ĝi estas bebo, vera bebo!
Vesperon bonan, fraĉjo,
aŭ franjo, mi ne scias kio.
Kiel vi do alvenis, je l’ diablo!
Vi fuĝis, ĉu ne, de l’ gepatroj,
vi, krimuleto!
Sed kion do mi diras,
kiel sensencajn vortojn?
La povra estas ja en vindoj,
ĝi eble estas ĵus naskita.
Kiuj do povas esti la gepatroj?
Se mi nur scius, mi ĝin tuj reportus.
Sed tamen estas fie,
tiel forĵeti infaneton, kiel
la eluzitan ŝuon, fie, fie!
— — — — — — — — — — —
Kiu do estas via patro,
infano eta, povra?
Nu, kiu? Mi mem estos!
Je Dio, jes, mi estos via patro,
edukos vin honeste, kial ne?
Mi ŝtelos por vi, dum mi povos, kaj
se mi maljunos jam por plu labori,
vi ŝtelos por mi. Tiel ĝuste!
Tiel la mano manon lavas.
Tre bone! nun jam miaj ŝteloj estos
pli legitimaj, por ni du mi ŝtelos!
Eĉ malpli min riproĉos
la konscienco.
Sed, je la kato, vi ankoraŭ lakton
bezonas, jes ja, lakton… ho, sed estas
ja helpo! jen la najbarino, kiu
hieraŭ enterigis sian bebon.
Ŝi entreprenos la suĉigon,
jes, certe ja, por bona pago
ŝi nutrus mame la diablon mem.”

Tiel meditis hejmenire
la bona maljunulo.
Strataĉoj stretaj
kondukis al loĝejo lia kaŝa,
al kel’ subtera.
Alarmis li la najbarinon
el sonĝo, pugne frapegante
ties knarantan pordon.
,,He, najbarin’! kandelon, lumon!
— li kriis —, tuj rapide!
aŭ male mi la domon ekbruligos.
Nu, bone! nun suĉigu ĉi infanon.
Kie mi prenis ĝin? mi trovis!
Min benis per ĝi Dio.
Mi ĉiam diris ja, ke amas min
la bona Dio, pli ol pastroj pensus.
Trezoro granda! al vi, najbarino,
mi ĝin konfidas, ĝin prizorgu bone,
pli bone ol la propran idon.
Eduku ĝin, mi prenos sur min
la kostojn, nu, ni faros la negocon,
ni ja komprenas unu la alian.
Vere, ke nun la mono venas magre,
ĉar, la diablo scias kiel,
nun ĉiu homo havas cent okulojn;
sed reĝe mi pripagos, Dio helpos.
Sed ja mi diras, ĝin prizorgu
kaj gardu kiel la okulojn proprajn,
ĉar ĉi infano estas la
esper’ de miaj oldaj tagoj.”

Farita la marĉando.
La duonfrosta bebo revarmiĝis
per la enbuŝigita mamo,
el kiu dolĉe la amaran
vivon ĝi suĉis.
Nur unutaga, kiom ĝi ĵetiĝis,
kaj kiom ĝi ĵetiĝos poste!

VI.

Matene, frue jam, scivole venis
la maljunulo al la najbarino:
“Nu, kiel fartas la gasteto?
Esperas mi, ke bone. Sed ĉi estas
ja fride, je l’ patrino de l’ diablo,
he, hejtu, najbarino,
ĉu mi centfoje diru,
ke mi la kostojn kovros?
Sed he, mi eĉ ne scias,
ĉu knab’ li estas aŭ knabino.”
“Ho, knab’, najbara moŝto, knabo!
Jes, knabo la moŝteto, kiel boko!”
“Tiom pli bone! En sep aŭ ok jaroj,
li ŝtelos kiel la sanktuloj!
Ŝteliston gloran mi el li edukos,
ĉar, vera kio vera, mi tre scias,
kiel eduki knabon, jes, mi scias,
kiel neniu krome! Mi edukis
blindan Tomason, kiun oni
pendigis antaŭ tagoj.
Jen estis la ŝtelist’! Unuokula
li estis, tamen li priŝtelis eĉ
la milokulan dion! Bub’, ne timu,
fuŝul’, mi ĵuras, vi ne estos.
Sed, najbarino, eble nomon
necesus al li doni, kiun
li igu fama antaŭ l’ mondo.
Nu, kion pensas vi, anĝelo,
kiel ni nomu lin? Mi vidu,
kio hieraŭ estis? Tag’ Silvestra…
nu bone, li fariĝu do Silvestro.
La pastro mi, kaj la baptopatrino
vi estos, najbarino.
Ni baptu lin, ke legitime
li portu sian nomon,
kaj li kristano estu, ne pagano,
ke iam lin de l’ ĉielpordo ne
forpuŝu oĉjo Sankta Petro.
Ĉu en ĉi poto estas akvo? Jes,
Do levu la knabeton,
alportu lin… sed halt’!
Mi estas pastro, do sutan’ necesas.
Jen estas sako, mi ĝin ligos ŝultre.”
La sakon la oldul’ alligis,
prenis la akvopoton en la manon,
kaj kun la plena pompo kaj soleno
li baptis la knabeton
je l’ nom’ Silvestro.

VII.

Kvar jaroj pasis,
la bebo estis jam infano.
— — — — — — — — — — —
La maljunulo havis pri li plaĉon,
ĉar mens’ kaj lerto el li fulmis,
kiel fajreroj el la fajroŝtono,
kaj pensis la oldulo,
ke el fajrer’ devenas flamo.
Eĉ ne kvarjara, li jam ŝtelis
de vendistino frukton, el ĉapelo
de blinda almozulo groŝon,
kaj donis lia bona edukanto
por ĉiu truko panon, belajn vortojn,
sed li tradraŝis lin, se li
neniom ŝtelis dum la tuta tago.
Ĉi tio, tamen, estis maloftaĵo,
kaj la esperoj de l’ oldulo
okulvideble kreskis.
Senlace li konstruis sur la rokoj
de la futuro la aerkastelojn,
konstruis plu, ĝis foje li,
oldulo bona, edukanto zorga,
restis en la aero pende.
Li devis trafi sur pendingon,
kiu meritis multe pli.

La najbarin’ ĉeestis
apoteozon lian,
ŝi vidis, kiam al li ĉirkaŭkole
la majstro ligis maŝon,
kaj li elmetis longe sian langon,
kvazaŭ por moko al la mondo,
kiu ĉi mokon al li faris.
Kaj kiam hejmeniris
la najbarin’ post la ceremonio,
al la knabeto diris ŝi afable:
“Vin povas porti la diablo, knabo,
kun nom’ de Dio iru en inferon.
De nun la pago por vi ĉesis,
do ne deziru, ke mi proprakoste
vin plu grasigu kiel la anseron.
Nu, venu do, mi faros la komplezon
vin akompani trans la pordon, sed
se vi revenos, mi vin ĵetos
en la kloakon.”
La knabo ne komprenis la aferon,
silente li obeis.
Kiam la pordon oni post li fermis,
li returniĝis je la bruo,
kaj poste li ekiris.
— — — — — — — — — — — — —
De multa gapo kaj de multa marŝo
laciĝis la knabeto,
ekkaŭris stratangule,
al angulŝton’ apogis sian kapon,
kaj bele, lante endormiĝis.

(Li longe dormis…
vekiĝis…
maljunulino staris antaŭ li…)

La maljunulinaĉ’ karesis lian
vizaĝon, kaj parolis tiel milde,
kiel ŝi nur kapablis:
“Knabeto, kio estas via nomo?
Kiu la patro, la patrino
kaj kie ili loĝas? Venu,
mi hejmen akompanos vin,
la manon donu!”

“Silvestro estas mi, patrinon, patron
ne havas mi, nek havis,
oni nur trovis min,
kaj hejmeniri plu al mi ne licas,
la najbarin’ promesis, ke se mi
reiros, ŝi min ĵetos en kloakon.”
,,Do venu kun mi, eta knabo,
mi estos via panjo,
zorgema milda panjo… nu, ni iru!”
Je mano prenis la virino
la knabon, kaj ĉi tiu sekvis ŝin
angore, treme, preskaŭ senkonscie,
sen scio, kio nun al li okazas.
— — — — — — — — — — — —
Kaj sekvatage jene al la knabo
parolis la sorĉistinaĉo olda:
“Fileto, nun atentu, vi ja povas
imagi, ke senpage mi ne tenos vin ĉe mi,
senpage oni eĉ la ĉerkon
de Kristo ja ne gardis.
Laboros vi, ĉar staras skribe:
Ne manĝu, kiu ne laboras.
Sed la laboro estos ja facila,
ho, vera reĝlandeto!
Nenion fari vi bezonos
krom almozpeti.
Por tio mi ne taŭgas jam,
ĉar mi grasiĝis tro, kaj oni
forpelas min, se mi almozon petas,
forpelas la kruelaj homoj,
sed ili vin kompatos
kaj pridonacos, filo.
Vi diros, ke vi estas orfa,
ĵus via patro mortis, kaj la panjo
malsane kaj malsate kuŝas hejme.
De fore mi observos vin
kaj gardos, sed vi ankaŭ gardu vin,
aŭ vi ne havos tagojn bonajn,
mi tion diras je honoro mia!
Mi ege bonas, se mi bonas;
sed ege mavas, se mi mavas!
Ĉi tion skribu en la kapon,
filet’, kaj en la koron.
Almozon petos vi de ĉiu,
kiu pli bonajn vestojn ol vi havas,
kaj tiajn trovos vi sufiĉe,
ne timu.
La manon vi etendos,
la kapon fleksos flanken,
la brovojn kun- kaj suprentiros,
kurbigos vian buŝon,
salivos la okulojn,
kaj tiel vi petegos
je l’ nomo de l’ patrino kaj
je l’ sankta nom’ de Dio.
Ĉu vi komprenis min, fileto?
Se ne, denove mi klarigos,
kaj se vi tute ne ellernos
per vortoj tiun ĉi sciencon,
ĝin per baston’ mi en vin batos.”

La knab’ asertis, ke li scias ĉion,
kaj ne forgesos ĝin.
Lin la virino igis provi
la scenon, kaj ŝi ege miris
pri l’ majstra perceptivo de la knabo.
,,Mi trovis oran minon
en vi, fileto, he ,he, he!”
Ridaĉis la sorĉistinaĉo.
“Ni havos veran grafan vivon,
jes, veran grafan vivon!
Ni tuj komencu la rikolton…
Ĉu manĝus vi, fileto? Nu,
atendu ja, ĝis ni revenos,
tiam vi povos manĝi sate,
cetere, vi ne devas manĝi multe,
ĉar, kiel mi, vi trograsiĝos,
kaj poste la lepor’ forkuros,
kaj per bastono
ni povos bati ĝian spuron.
La almozulo grasa
ricevas la almozon magre.”

Al pli homplena strato ili iris,
kaj tie la megero
starigis la infanon,
kaj ŝi mem iris al drinkej’ proksima,
de kie ŝi spionis,
kaj ĉiufoje, kiam en la manon
de l’ knabo ion oni ĵetis,
ŝi prenis la brand-glason
kaj trinkis gluton kaj rikane ridis.

VIII.

La tagoj pasis unu post alia,
la knabo almozpetis kaj malsatis,
la virinaĉo ja tre zorgis,
ke iel la povrul’ ne trograsiĝu.
Li almozpetis kaj malsatis,
ĉi du li sciis el la vivo,
nenion plian.
Multfoje li rigardis,
kiel infankunuloj liaj ludas,
kaj pensis, kiel bona devas esti
ĉi ludo, ĉi ĝojego,
kaj al li tag-post-tage maturiĝis
la menso, li komencis senti,
li sentis, ke li estas malfeliĉa…
Du jarojn li jam vivis almozpete,
kaj plu li ne bezonis
salivi la okulojn, ĉar per larmoj
pleniĝis tiuj ofte.
— — — — — — — — — — —
Tiel li vivis, estis jam sesjara,
travivis li mizeron sescentjaran
kaj magran ĝojon de momentoj kelkaj.
Li staris foje ĉe angulo strata,
kaj li frostetis… estis
vespero tard-aŭtuna,
la strato estis koto kaj nebulo
super la kot’, nebulo peza, morna.
Kaj en la koto kaj nebulo flava
li staris nudpiede kaj nudkape,
etendis jelpe al preterirantoj
la etan flavan manon,
kaj en la korojn lia voĉ’ penetris
kiel dolor’ brulanta,
kiel la voĉ’ de sonorilo
sonanta por agonianto.
Olda sinjor’ moroza
apud li haltis, lin rigardis longe,
rigide, longe, bor-okule.
La knabo volis jam forkuri.
,,He, haltu!” la sinjor’ murmuris.
La knabo staris, ne kuraĝis eĉ
moviĝi, kaj la sinjor’ demandis:
,,Ĉu havas vi gepatrojn?”
,,Mi ha..” li volis diri,
ke havas li patrinon
malsanan kaj malsatan,
ĵus mortis lia patro, —
sed antaŭ ĉi sinjor’ moroza li
mensogi ne kuraĝis,
la voĉ’ en lia gorĝo haltis,
li pensis, ke ĉi tiu scias ĉion,
kaj li respondis:
“Gepatrojn mi ne havas,
aŭ mi ne scias, ĉu ekzistas ili,
infan’ trovita estas mi.”
,,Min sekvu” — diris la sinjor’ moroza,
kaj la knabet’ ekiris post li.
La oldulin’ elvenis el la kaŝo
kaj kriis: “Restu tie ĉi,
mensoga bubo!…
Ĉi knabo estas mia fil’, sinjoro!”
“Sinjora moŝt’ “, petegis la infano,
,,sinjora moŝto, ŝia filo mi
ne estas, savu, savu min, kunportu!
Je l’ nom’ de Dio kaj de la sanktuloj
mi petas! Min jam tedas almozpeti.
Por ŝi mi almozpeti devis,
kaj ŝi min malsatigis,
ke kiel eble plej malbone mi
aspektu, kaj la homoj min kompatu.
Ho, kiel mi eĉ nun malsatas, Dio!”
Tiel la knabo plendis, rigardante
al la sinjor’ moroza supren,
kaj el okuloj liaj petegantaj
ekfluis larmoj nun, pluveg’ de larmoj.

“Ho vi kanajlo, ho vi ateisto,
vi glano de diabla arbo!”
kriis la olda sorĉistino.
“Vizaĝ’ ne taŭga por ŝu-plando,
vi, spiko de mensogo,
vi ĉio mava, vi nenio bona!
Ĉu do por mi vi almozpetis? Dio!
Mi morte ja hontegas,
ke ĉi kutimon aĉan havas li,
kaj almozpetas tuj, se mi
deturnas la okulojn,
kiom da fojoj mi jam batis lin
pro tio, ke li tiel min hontigas!
Malriĉa estas mi, sed almozpeti
mi ne bezonas, ĉar ja per honesta
labor’ mi vivas.
Kaj ke mi lin eĉ malsatigas!
Mi! La plej bonajn manĝopecojn
deŝiras mi de l’ propra buŝo,
kaj en lin ŝtopas!
Sed ĉion ĉi mi lasu… li
eĉ malkonfesas min!
Ĉu ne doloras via koro,
vi animaĉo, vi ranido turpa,
patrinon vian malkonfesi,
patrinon naskan, ho, ke ne ŝiriĝis
el vi ĉe tiuj vortoj la lieno
kaj pulmo kaj hepat’ kaj kropo!
Avin’ pli bona sur la ter’ ne estas
ol mi, nek tia nepo malbonega!
Sed jam la juĝ’ ne estas malproksima.
Patrinon sian propran
infano malkonfesas,
la dolĉan naskintinon!”
Tiom la olda muelil’ muelis
dum unu spiro.
Ekvoĉi povis nun la
sinjor’ moroza kaj parolis:
“Sufiĉa jam la komedio,
aŭ mi mutigos vin bastone,
megero abomena!
Vi ja ebrias kiel vinbarelo!
Se vi sobriĝos,
min serĉu kun la baptokarto
(en tiu granda dom’ mi loĝas),
kaj tiam vi la knabon povos preni,
sed nur, se venos vi kun baptokarto.
Kaj nun forportu vin, kaj vi,
knabeto, sekvu min!”
Kaj la knabeto sekvis la sinjoron,
plurfoje rerigardis,
imagis, ke l’ oldulinaĉo
etendas manon kaj lin kaptas kole,
sed tiu ne kuraĝis proksimiĝi,
nur pugne lin minacis
kaj turnis la okulojn brulajn,
kiel forĝist’ la fajran feron.

IX.

Veninte hejmen kun la knabo,
transdonis tiun la sinjora moŝto
al la servistoj. Oni lin purigis
el la malnova, glua malpuraĵo;
anstataŭ la ĉifonoj oldaj li
ricevis novajn belajn vestojn.
Kiel li bone fartis!
Li opiniis: ĝis nun li ne vivis;
li opiniis: ĵus naskiĝis li.
Tiam lin voki sendis la
sinjoro kaj severe diris:
“Knab’, ĉi infano estas mia filo,
vi lin titolos sinjorida moŝto,
li estos via ordonanto,
kaj vi obeos lin,
li estos la sinjor’, vi la servisto,
vi havos taskon solan: lin obei,
sed tion devas vi precize fari.
Ordono estu ĉiu okulsigno,
se vi plenumos ĝin, nenio
malbona trafos vin, vi havos
vestaĵojn, manĝon, trinkon…
Sed male, ĉi ĉifonojn oldajn,
en kiuj mi vin dungis,
sur vian kolon mi pendigos,
kaj al la granda mond’ vi povos iri,
kaj almozpeti, kiel ĝis hodiaŭ.”
La orfa knabo servis
la sinjoridan moŝton,
li post li iris, post li staris,
li estis ĉiam ties ombro,
pri l’ lipomovoj gvatis,
apenaŭ la ordon’ diriĝis,
ĝi ‘stis jam plenumita.
Kaj kiom, tamen,
la bona knab’ suferis!
Ĉar tiu sinjorida moŝto
estis fripona bubo, kiel
la sinjoridaj moŝtoj ordinare,
sentigis, ke li estas la sinjoro,
ĉiumomente li sentigis.
Se buŝon sup’ al li brulvundis,
la servisteton li survangis,
se iu alia ne salutis lin,
de l’ kapo de l’ knabeto li
forbatis la ĉapelon,
kaj ties buklojn pugnokaptis,
se la kombil’ ektiris liajn harojn.
Ne estis tia
ĉikano kaj malico, kiun li
ne kulpis kontraŭ la povrulo.
Sed kial li toleris,
kial li ne forlasis do ĉi lokon
turmentan, kiel ofte li intencis?
Ne bona manĝ’ kaj bela vesto
relogis lin, se li ekiris jam
por migri tra la vasta mondo.
— — — — — — — — — — —
Kio relogis lin?
La lerno.

Apud la sinjorido li lernadis,
li staris post li senrimarke,
en lian libron ŝtelrigardis,
kaj atentegis ĉiun vorton
de l’ edukisto,
kaj kion foje li ellernis,
li ne forgesis plu,
pli frue sciis skribi-legi ol
la sinjorida moŝto,
kaj kiel plimultiĝis liaj jaroj,
kun tiuj plimultiĝis
al li la konoj,
kiel la branĉoj de la cerva korno.
Kaj li fieris jam pri tio,
kaj se la sinjorida moŝto
stultaĵojn diris laŭkutime,
li en si mem korektis tiujn,
kaj ekridetis pri l’ galimatioj.
La edukisto
ne povis ne rimarki
la superecon de l’ servisto kontraŭ
la sinjorido,
kaj se nesciis
la edukat’ la lecionojn,
per tio li hontigis lin,
ke li demandis la serviston,
kiu ellernis tiujn laŭ la aŭdo.
Honoro granda tio estis por
la knabo, sed ne ĝojo, tute ne,
ĉar la orgojla sinjorida moŝto
lin ĉiufoje punis dure
pro enhontiĝo sia.
Tagtage novaj kaj
pli krudaj persekutoj
la povran knabon trafis,
kaj li de tag’ al tago
pli forte sentis tiujn maljustaĵojn.
Kaj nun jam, se la sinjorid’ lin batis,
li sentis ĝin ne korpe, sed anime.
Ruĝiĝis li, kaj ne pro la doloro,
sed ĉar li hontis.

Li estis deksesjara.
Radion novan pafis ĉiu tago
en la nebulon disiĝantan
de lia menso, kaj
ĉiu radio estis
litero, kaj el la literoj multaj
estiĝis tia skribo:
“Laŭ kia rajto oni batas min?
Laŭ kia rajt’ insultas homo homon?”
— — — — — — — — — — — — —
Mi tion ne toleros plu,
kio ajn al mi estos.
Vestaĵon, manĝon, loĝon mi ricevas,
sed mi por tio servas,
per tio la bonfaro estas kvita.
Min laborigi ili rajtas,
sed bati ne. Ankoraŭ unufoje
min oni batos, sed ne pli, je Dio!”
Kaj tiel estis. Je l’ okaz’ unua
(atendi tion longe ne necesis),
kiam la sinjorid’ la manon levis,
li kriis jene:
,,Halt’! min plu ne ofendu,
ĉar tiel mi rebatos,
ke tion vi priploros ĝis la morto.
Sufiĉe longe mi jam estis hundo
batebla mane kaj piede,
de nun mi estos homo,
ĉar homo estas ankaŭ la servisto!
Mi ja konfesas, ke ĉi tie metis
sur min bonfarojn unu mano,
sed per bastono de mi tiujn
forbatas man’ alia,
do ni nenion ŝuldas reciproke.”

La sinjorid’ je l’ vortoj nekutimaj
konsterne ekrigidis
kaj kriĉis kun ŝaŭmanta buŝo:
“Ha, sklava raso, ha, fripon’ ribela!’

La knabo lin respondis
en malrespekta tono:
— — — — — — — — — — —
“Ribela?… nu, se estas do ribelo,
ke l’ homo sentas kaj eldiras,
ke homo estas ankaŭ li, simile
al iu ajn, fiere mi deklaras,
ke ribelul’ mi estas.
Kaj se mi povus ĉion,
kion mi sentas kaj kiel mi sentas,
eldiri, milionoj kun mi
ribelus, kaj la mondo tremus,
kiel tremegis de Spartako Romo,
dum ĝiajn murojn per la deŝiritaj
katenoj batis la gladiatoroj! —
Adiaŭ, sinjorida moŝto,
ni plu ne povas resti kune;
mi kiel hom’ al vi parolis,
kaj se l’ servisto foje jam
leviĝis esti homo,
li mortos de malsat’ aŭ sur pendingo,
sed plu servist’ ne estos.”

Kun tio li sin turnis kaj eliris,
li por eterne lasis for la domon,
kie fornaĝis lia infanaĝo
kiel la flor’ en ŝlima rivereto.
Ĉe l’ fino de la urbo lin atingis
la edukanto de la sinjorido,
apenaŭ spiris tiu bona homo:
li multe kuris por atingi lin.
Vizaĝo lia ŝvitis kaj la ŝviton
li viŝis kaj reviŝis,
dum li parolis al la knabo,
kaj en parolo lia
ne estis multe da konekso:
“Jen, prenu, filo, jen ĉi mono,
mia enspezo unujara,
por vi sufiĉos ĝi dum jaroj,
se bone vi mastrumos.
Vi estos granda homo,
mi diras ja! Ankoraŭ
pli gloran knabon mi ne vidis.
De vort’ al vort’ mi sentas, kion vi,
sed mi neniam ĝin kuraĝis diri.
Mi timis kaj admiris vin,
dum vi parolis. Dio benu vin
por ĉiu via vorto.
Nun mi konsilas kaj ordonas,
jes, mi ordonas, knabo, ke
vi lernu, male vin
mi damnos, kaj vin Dio punos.
Ne por vi mem naskiĝis vi, sed
por la patrujo, por la mondo.
Mi diras: lernu, kion mi cetere
eĉ ne bezonus diri, ĉar
vi tiom amas lerni.
Kaj nun adiaŭ, filo, estu
bonŝanca, vivu plej feliĉe,
kaj min memoru kelkafoje,
sed se konsilon mian vi ne tenos,
forgesu min.”
Kliniĝis nun la knabo, ke li kisu
la manon de la bona homo, sed
tiu ne lasis, eĉ brakumis kaj
vizaĝe kisis la junulon,
kaj tiel li foriris, larm-okule.
Ho, kiel bona sento estis por
la povra knabo, kiel bona sento!
L’ unua amo, kiun li renkontis!
Li dekses jarojn devis vivi
kaj turmentiĝi, ĝis li trovis homon,
kiu lin ne forpuŝis, eĉ brakumis.

XI.

Li gardis en la menso, kion
en lian koron plantis
la bona edukanto adiaŭe,
donante al li monon;
ĝin gardis en la menso la junulo,
kaj li ne lasis ĝin neplenumita.
Lernejojn li iradis
kaj lernis diligente,
kaj estis tia inter la kunuloj,
kiel la luno inter steloj.
Kaj tiuj lin admiris, sed ne amis,
la supereco de animo lia
sur ili pezis kiel roko,
kaj kontraŭ li leviĝis la envio
kaj moko kaj pafadis sur lin
vundantajn sagojn.
— — — — — — — — — — —
Li lante sovaĝiĝis disde l’ mondo,
kaj pli kaj pli profunde enfermiĝis,
evitis ĉiun… lia sola
amiko estis la soleco
ĝenata de neniu.
— — — — — — — — — —
En sia solo li fervore legis,
kiel kredulo la Koranon,
kiel kristano la Biblion,
fervore legis la
mondhistorion.
Mondhistorio! admirinda libro!
Alion el ĝi legas ĉiu.
Por unu: savo, por alia: damno,
por unu: vivo, por alia: morto.
Al unu glavon metas en la manon:
“Iru kaj luktu! vi ne luktos vane.
Helpate estos pri l’ homaro.”
Al la alia diras: “Metu for
la glavon, vane ja vi luktus,
la mondo ĉiam estos malfeliĉa,
kiel ĝi estas tia de jarmiloj.”
Kion el ĝi ellegis la junulo?
Kion li pensis, kiam fermis lia
tremanta man’ la libron?
Li pensis:

“Vinbero estas eta frukto,
bezonas tamen tutan
someron por la maturiĝo.
La tero – same – frukto, granda frukto.
Kaj se bezonas la vinbero eta
someron tutan, kiom do bezonas
ĉi granda frukto, ke ĝi maturiĝu?
Jarmilojn, eble eĉ jarmilionojn.
Sed certe, ke ĝi maturiĝos foje,
kaj poste jam festenos
el ĝi la homoj ĝis la mondofino.
Vinberon maturigas sunradioj;
ĝis kiam ĝi dolĉiĝas, kiom
da sunradioj spiras sur ĝin varmon
de vivo! Kiom da centmiloj,
kiom da milionoj da radioj!
La teron same maturigas
radioj, tamen ne la sunradioj,
sed la radioj de la hom-animoj.
Radio tia estas ĉiu granda
animo, sed nur granda, kaj ĝi raras.
Kiel ni povus do deziri, ke
la ter’ rapide maturiĝu?…
Mi sentas, ke mi mem estas radio,
kiu la teron maturiĝi helpas,
la vivo de radio daŭras
nur unu tagon, kaj mi scias:
kiam alvenos fine la
rikolto granda,
tiam mi longe jam subiris,
kaj eĉ la spur’ de mia ete eta
labor’ perdiĝos inter la
labor’ giganta.
Sed forton vive kaj trankvilon morte
mi havas ja el la konscio,
ke mi, ke ankaŭ mi estas radio!
Do ek al la laboro!
Ek al labor’, animo mia,
nek tago, nek moment’ perdiĝu!
La tasko estas granda,
la tempo flugas kaj
la vivo estas kurta.
Kio la celo de la mond’? Feliĉo.
Kaj la rimed’ por tio? La libero.
Por la liber’ mi devas lukti,
kiel jam luktis tiel multaj,
kaj, se necese, elsangi,
kiel elsangis tiel multaj.
Akceptu min, liber-herooj,
akceptu min en viajn vicojn sanktajn,
fidelon ĵuras mi je via flago,
kaj se en mia sango estos guto
da malfidelo,
mi ĝin elverŝos, mi ĝin elŝprucigos,
eĉ se ĝi estos meze de la koro.”

Tian konfeson metis li. Ne aŭdis
ĝin homo, sed ĝin aŭdis supre Dio.
Kaj prenis li la sanktan libron, kie
notitaj estas la martiroj,
kaj li enskribis nomon de Silvestro.

XII.

L’ infano kreskis je junulo,
kaj la junulo iĝis viro…
Li estis jam trans la lernejoj,
kaj jam troviĝis en la mondo,
kaj en la vivo, inter homoj.
— — — — — — — — — — — —
Moralon kaj sciencon li posedis,
renomon li akiris jam lerneje,
kaj kiam li la ekzamenojn metis,
sinjoroj pluraj lin invitis al
ofico alta, riĉa, allogante:
“Dungiĝu al mi; vere, ke vi estos
servisto, sed ja servi tian
sinjoron, kiel mi, vin igos glora.
Pro tio, ke vi antaŭ mi kliniĝos,
miloj kliniĝos antaŭ vi.
Nenion fari havos vi, krom
ĉi milojn senfeligi laŭkapable,
kaj per labor’ facila vi riĉiĝos.”
Silvestro bele dankis…
— — — — — — — — — — — —
Li ne akceptis la oficon grandan,
sed venis al li malriĉuloj,
kaj lin invitis al vilaĝo sia
je notario, kaj la juna viro
volonte kaj feliĉe iris,
kaj la loĝantoj ĉirkaŭstaris lin,
li diris kun okuloj flamaj:
“Popol’, saluton! Tiel min rigardu,
ke via patro estos mi,
kaj via instruanto.
Kion en vian kapon oni ŝtopis
ekde l’ lulilo? Viajn devojn.
Mi vin instruos pri la rajtoj!”
Kaj li plenumis, kion li promesis,
ne al drinkej’ iradis jam
la mastroj post laboro,
kiel de la komenco de la mondo,
sed staris ringe antaŭ l’ vilaĝdomo,
kaj tiun notarion junan
aŭskultis la aĝuloj pli atente
ol sian pastron, ĉar
pli bone li parolis.
Kaj kion ili tie lernis, tion,
hejmenportante,
ili rakontis al la filoj.
La notario estis en honoro.

En la vilaĝo estis tamen
du domoj, kiuj diris damnon
anstataŭ beno sur la kapon
de l’ juna apostolo.
Du domoj, kie loĝis
la pastro kaj la bienula moŝto:
kastelo kaj paroĥo.
De tag’ al tago estis pli timata,
pli malamata en ĉi domoj la
agado de la notario.
Kaj ili planis lian pereigon,
ĉar ili vidis: se li restos,
pereos ili mem.
Sed estis eĉ en la kastel’ estaĵo,
kiu la homon de l’ popol’ estimis
egale kiel la popolo mem,
kaj ĝojis, ekaŭdante lian laŭdon,
kaj kiam oni lin nigrigis,
sentis doloron.
— — — — — — — — — — — —
Kiu ĝi estis? La kastel-fraŭlino.
— — — — — — — — — — — —
Kaj la junul’ eĉ ne konjektis, ke
li havas amikinon, patroninon
en la sinjora domo supre,
kaj tiel belan patroninon!
Kelkfoje vidis li la knabineton,
kiam ŝi la vilaĝon trapromenis,
aŭ trafenestre al pejzaĝ’ rigardis.
Kaj ŝin vidante, li longege revis.
— — — — — — — — — — — —
La sorto bona aŭ malbona donis,
ke foje lin renkontis la knabino
kaj alparolis. La renkonto estis
mallonga, ili ne parolis multe,
sed de ĉi tempo ili plurajn fojojn
kunvenis; ĉu hazarde aŭ intence,
ne sciis ili mem. Kaj iĝis ĉiam
pli longaj kaj intimaj ĉi renkontoj,
sed pri si mem neniam
ili parolis.
Sed foje (ĉu l’ knabino lin alvokis,
aŭ sponte malfermiĝis lia brusto,
li ne memoris), la junulo
rakontis sian vivon,
rakontis, kiel sur la ter’ li solas…
— — — — — — — — — — — —
Parolis pri l’ mizer’ terura,
kiu sur liaj infanjaroj kuŝis,
kaj pri l’ anim-suferoj,
kiuj junaĝon lian ŝarĝis,
pli hidaj eĉ ol la mizero,
kaj dum rigardis li malsupren
en sian vivon, en ĉi tiun
abismon, el kiu li suprengrimpis;
en kiu, kiel Alpa lag’ nigr-akva,
turmentoj liaj ondis,
l’ animo al li svenis, kaj la larmoj
kuregis el okuloj liaj, kiel
venkita armeo el la batalkampo,
kaj la knabin’ kun li ploregis.

XIII.

La saman tagon kun la patro de l’
knabin’ li havis scenon tute malan.
Lin voki sendis la orgojla
biensinjor’, kaj donis al li
lecionon senindulgan,
ke liajn servutulojn li
kondukas sur eraran vojon,
el ili faras ribelulojn.
Kaj li per tio finis, ke se li
plu agitados, li forigos lin.
Respondis la junulo digne:
,,Sinjor’, la lecionon mi rifuzas.
El la lernej’ mi jam elkreskis.
Se kulpas mi, se ribelul’ mi estas,
tie la leĝo kaj ĝi pri mi juĝos;
se mi ne kulpas, kiarajte
vi skoldas min?
— — — — — — — — — — — —
Kaj min forigi? Vi ne faros tion
en via propra intereso,
ĉar la vilaĝo tuta kun mi venos,
aŭ vi mem estos, kiu iros for.
Mi ne minace diras tion, plie
kiel konsilon bonan,
ĉar la loĝantojn konas mi,
kaj scias, kiel ili amas min,
kaj kion ili por mi fari pretas.”
Kaj la junul’ kliniĝis kaj foriris.
lin la dimanĉo sekva temis
pri li en la prediko.
Horore diris pastro al kredantoj,
ke ateisto estas tiu homo,
jes, ateist’ kaj ribelulo,
kaj se lin ili plu ĉe si toleros,
perditaj ili estos ambaŭmonde,
ĉar ilin, ribelul-komplicojn,
la reĝ’ ekzekutigos,
kaj la amikojn de la ateisto
post morto ne akceptos la ĉielo.
Kaj li admonis, petis ilin, ke
ili korektu sin, dum estas tempo,
dum ilin pereiga juĝ’ ne trafos,
li larme petis ilin, ke l’ feliĉon
ĉi-teran kaj transmondan ili gardu,
kaj ne elektu morton kaj inferon
anstataŭ vivo kaj beato.

Furiozege la popol’ eliris
el la preĝejo
(el dom’ de paco kaj de Dio),
kaj sovaĝbeste ĝi kuregis
al la junulo, kiun ĝi hieraŭ
ankoraŭ nomis patro,
kaj kriis: se ĝis morgaŭ tiatempe
ili lin trovos tie,
ili mortbatos lin.
— — — — — — — — — — — —
Animo lia por momento estis
rompita, malesperaj pensoj
sur lia kapo sidis,
kiel la korvoj sur kadavro.
“Ho, jen do la popolo!” li ekkriis,
“jen la popolo, kiun mi adoras,
por kiu mi deziras vivi, morti!
Ĝi estis tia antaŭ jaroj mil;
nenio, tamen, post miljaro ĝi
ne estos tia; nun ankoraŭ ĝi
estas infano, kiun oni
facile povas mistifiki, sed
ĝi maturiĝos, ĝi fariĝos viro,
kaj ĝuste ĉar infan’ ĝi estas, oni
ĝin devas helpi kaj subteni.”
Venis vespero, venis nokto,
ĉi tie lasta nokto de l’ junulo.
Li staris en la ombro de aleo,
rigardis la kastelfenestron, kie
la knabinet’ kutimis elrigardi.
Sed la fenestro nun dezertas, ĝia
floreto, la knabin’ ne estas tie.
Kaj la junulo tamen alrigardas,
rigide li rigardas,
kiel fantomo ŝtoniĝinta,
lian vizaĝon per vualo pala
kovras la muta tristo kaj lunlumo.
Sed foje tuŝon sur la man’ li sentis.
…kiam li turnis sin, li vidis
ĉeflanke, kiun ĵus li supre serĉis.
,,Vin mi atendis” diris la junulo,
,,vin mi atendis, mi esperis,
vin laste vidi ĉe l’ fenestro,
okule sendi adiaŭon mutan,
antaŭ ol foriri por eterne,
sed super la esper’ favoras min
la sort’: anstataŭ la okuloj povas
paroli miaj lipoj nun, kaj povas
ĉi dolĉan manon teni mia mano.
Adiaŭ, ho estaĵo kara, kara…
— — — — — — — — — — — —
Adiaŭ!… kaj se pri mi aŭdos vi,
se l’ famo pri mi diros ion belan,
kredu, merito via estos tio.
Tial ja mi klopodas esti bona
kaj granda, por ke vi ne hontu
pri tio, eĉ, fieru,
ke vi akceptis min amiko.
Adiaŭ, gardanĝel’ de mia animo!”
Ekiris la junul’ kaj irus,
sed la knabino tenis lian manon
kaj spasme premis ĝin.
Ŝi volis ekparoli, sed al ŝi
la voĉo mankis, nur post longa paŭzo
ŝi povis ekparoli balbutante:
“Adiaŭ… iru… Dio benu vin…
junul’ plej nobla!
Do iru… se mi nur kuniri povus!
Mi irus ĝoje, volontege.
Ĉu ni neniam nin revidos?
Ĉu de ĉielo mia vi
defalos, mia brila stelo?
Ĉar mi vin amas.
Mi devas tion ĉi eldiri,
ke ĝi ne ĵetu el mi la animon,
kiel Vezuvo la flamantan ŝtonon.
Mi amas vin kaj esti via mi
ne povas, sed, je Dio, se ne via
mi estos, min neniu havos.
Adiaŭ, bela sonĝ’ de mia vivo!”
Sur la junulon sinkis la ĉielo
kun ĉiuj siaj ĝojoj kaj beatoj.
Li falis teren antaŭ ŝi kaj kisis,
brakumis al ŝi la genuojn.
— — — — — — — — — — —
Li vojis (kial, li ne sciis mem)
al la ĉefurbo, kie iam
li ŝtelis, almozpetis kaj servadis.
En la suburbo luis li mansardan
ĉambreton, kaj ankoraŭ li ne sciis,
kion komenci?
Jen, iu foje frapis sur la pordo,
envenis vualita damo…
ŝi, enpaŝinte, levis la vualon
kaj staris mute kaj senmove.
Kaj li vertiĝis… lia menso haltis…
la amikinon li rekonis.
“Post vin mi venis”, diris la knabino.
“Post vin mi venis; se vin tio ŝarĝas,
vi povas min forsendi el la ĉambro,
ne timu, ke mi vin riproĉos.
Ekstere mi sidiĝos sur la sojlo,
kaj sidos tie, ĝis la koro krevos.
Post vin mi venis, mi ne povis resti,
sur via spur’ mi estis ĉie
ĝis tie ĉi, kaj jen mi estas nun.
Parolu, kion faros vi pri mi.”

Al ŝia brust’ kliniĝis la junulo,
kaj ambaŭ ploris longe, feliĉege.
— — — — — — — — — — —

XIV.

Kaj ili restis kune, par’ geedza.
Ne pastro ilin ligis reciproke,
sed Dio kaj la amo.
Ne ĵuris ili unu al alia
fidelon, tiun vorton
ne prenis sur la lipojn, lasis ĝin
en sia korprofundo, netuŝatan,
kie kaj kia ĝi ja devas esti.
Tial ĝi restis tiel pura, kiel
la stel’ neatingebla eĉ por spiro.
Kaj en feliĉo pasis tagoj,
monatoj, kaj la mond’ ne sciis,
ĉu ili vivas; ili mem ne sciis,
ĉu mond’ ekzistas ekster ili.
Sed fine vokis la animo en la
junulo kaj severe diris:
“Vekiĝu, vi naskiĝis
ne por vi mem, sed por aliaj.
Ĉu vi forgesis vian alvokiĝon?
Ek, homo, eklaboru!”
Kaj alparolis lin
eĉ pli severa voĉ’, la doma zorgo:
“Ek al laboro, ĉar cetere
malsatos ja vi ambaŭ,
kaj post nelonge ankaŭ l’ tria.”

Labori li komencis, verki.
Li verkis, kiel la anim’ inspiris,
libere, al si inde.
Al redaktor’ li portis sian verkon;
tiu tralegis ĝin kaj diris:
“Sinjor’, vi estas granda homo,
kaj ankaŭ granda frenezulo!
Jes, granda homo, ĉar ĉi tio estas
ĉefverko glora! pli bonegan
ne skribis eĉ Rousseau!
Kaj granda frenezul’, ĉar vi imagas,
ke tia verko estas presigebla.
Ĉu vi neniam aŭdis pri l’ cenzuro?
Se ne, mi diros, kio do ĝi estas.
Draŝilo de l’ infer’, sub kiun
ni devas meti niajn garbojn, kaj ĝi
la veron, la grengrajnojn el ĝi draŝos,
kaj al ni ĵetos la malplenan pajlon,
ke tiun la publik’ maĉadu.
Kaj se vi min ne kredas, provu do,
por ĉiu grajno, kiu restos
en via garb’, mi glutos plumbokuglon.
Se vi ne volas veni sub ĉi tiun
draŝilon, ne kreskigu grenon,
sed beladonon narkotantan.
Ĉiom da tiu povas vi kredenci,
kaj oni eĉ premios vin.”
— — — — — — — — — — —
“Terure!” li ekkriis,
“Ne eble do, ke oni aŭdu min?
La animfajron, kiu ekbruligus
la mondon, mi sufoku en mi mem,
ke sin mem ĝi konsumu?
Kaj ankaŭ vivi devas mi… per kio?
Ĉu mi principon mian malkonfesu?
Tiun principon sankte sanktan?
Ĉu mi dungiĝu al friponoj,
mistifikantoj de l’ homaro?
Ho ne, je Dio, ne! Prefere
sur balaaĵ-amaso malsatmorti,
prefere fini mian vivon,
kiel mi ĝin komencis,
prefere ŝteli, almozpeti, servi,
ol skribi eĉ literon ne ŝprucantan
el fonto de animo mia,
ol meti sur plej etan mian penson
sigelon falsan!
Adiaŭ miaj pensoj, vi, kaptitoj
enmurigitaj, mia kapo estu
por vi karcer’ kaj ĉerko… tamen, ne!
Ne povas tie vi formorti,
venos la tago, ĉar ĝi devas veni,
kiam la karcerpordo malfermiĝos,
kaj iros vi tra l’ vasta mondo
portante kun vi lumon, varmon kiel
radioj de l’ somera suno!”

Li lasis do ripozi siajn pensojn,
kaj por akiri panon, kopiadis
la pensojn de aliaj.
Labor’ amara, eble pli amara
ol lignohako. Li matene
komencis kaj vespere finis,
kaj ofte eĉ la noktojn vidis pasi
la lum’ de lia lampo, kaj pli frue
ĝi estingiĝis ol li mem ekdormis.
Kaj eĉ post tiom da klopodo ofte
malplenis lia tablo, ofte pentris
la blanka vintro sur fenestro lia
glacioflorojn, kaj frostigis
en la okuloj de l’ edzin’ la larmojn.

Jen kiel venis jaroj, iris jaroj,
la familio plimultiĝis,
triope ili estis, post nelonge
kvarope, kaj fariĝis
kvarobla la mizer’ en la mansarda
ĉambreto, kies muron
la pluvo pentris bunte stria
kaj ŝimo ornamaĉis,
kaj kie tri en unu lit’ nun dormas,
kun du infanoj la patrino,
kaj sube sur la tero
sur kruda pajlosako
la viro… la unua
radio de la leviĝanta suno
sur lian frunton flugas kiel
florkrono ora, kiel kiso brila
kaj varma de la lip’ de Dio.
— — — — — — — — — — —

XVI.

Li diris ja, ke liaj pensoj
en lia kapo ne formortos,
ke venos tago, kiam ili venos
el ĉi karcer’ kaj iros tra la mondo.

Kaj tiel estis. Kion la multjara
klopodo ne alportis kaj por kio
la multajn penojn vane li oferis,
tion alportis la hazardo.

Presejon trovis li, sekretan,
kaŝitan sub la tero,
kaj tie li presigis siajn verkojn.
La libr’ aperis do, kaj lande-monde
tiel rapide disvastiĝis,
kvazaŭ la fulmo ĝin disportus.
Avide glutis la soifa mondo
ĉi tiun puran trinkon,
kaj la animoj de ĝi refreŝiĝis.
Sed la Potenc’ paliĝis, kaj
sur ĝia faltigita frunt’ eksidis
la furioz’, kaj ĝi kolere tondris:
“Jen ribeliga libro!
Ofendas religion kaj majeston.
Puniĝu la aŭtoro laŭ la leĝo.”
Postdiris la popolo terurita:
“Ĝi estas, vere, ribeliga libro,
ofendas religion kaj majeston,
puniĝu la aŭtoro laŭ la leĝo,
la leĝo sanktas kaj neofendeblas.”

Terure la aŭtor’ puniĝis,
lin oni kaptis meze de la strato
kaj trenis for.

XVII.

Ĉu dormis li kaj revekiĝis aŭ
konscion perdis, kaj ĝi nun revenis?
Ĉu horojn aŭ monatojn plurajn
do daŭris tiu sven’, — Silvestro
ne sciis. Li meditis kaj meditis,
kio okazas kaj okazis al li.
Li disrigardis, sed nenion vidis,
estis tenebre, tenebrege.
— — — — — — — — — — —
Li levis sian manon,
por viŝi sian ŝvitan frunton.
Ha, kia tinto!
Ektintis sur li la kateno peza.
Nun li jam ĉion rememoris bone,
kaj frido lin trakuris,
kiel la vento la ruinojn.

Li ĉion rememoris bone…
Oni lin kaptis meze de la strato,
kaj trenis for perforte,
kaj li ne povis vidi sian
edzinon kaj infanon, li ne povis
al ili adiaŭi, li ne povis
rigardi laste al l’ okuloj karaj,
kiuj feliĉ’ kaj riĉo por li estis!
Jen li nun estas, inter karcermuroj,
sub tero, kiu scias, kiel
profunde, pli profunde ol la putraj
kadavroj funde de la tomboj!
Kaj kiam li revidos la sunlumon,
kiam li vidos ree la amatajn?
Neniam, eble!
Kaj kial venis li ĉi damnolokon?
Ĉar kion al li Dio
rivelis, li transdonis al la homoj:
ke estas unu bon’ komuna,
el kiu rajtas sian parton
ĉiu egale: — la libero!
— — — — — — — — — — —
Li ploris, veis, furiozis,
kaj la obskur’ eterna
rigardis lin indiferente,
ĝis fine li po iom silentiĝis.
Kapitulacis la animo laca,
kaj estis muta kaj senmova kaj
sensenta, kiel tiu ŝton’, sur kiu
li sidis nun kaj kiel la obskuro
kovranta lin. Ne sentis li, nur pensis.
Malalte flugis liaj pensoj
kiel la bird’ flugilpafita.
— — — — — — — — — — —
Fine li ĉesis ankaŭ pensi,
en lia kor’ kaj lia kapo estis
nek sento jam, nek penso.
Li sidis pli rigide ol statuo,
kaj fiksrigardis kontraŭ l’ nokto
per kiu la karcer’ estis ŝtopita.
La membroj al li torporiĝis,
konscion sian perdi li komencis,
malsupren lia kap’ tiriĝis,
li sternis sin laŭlonge sur la ŝtonoj.
Ĉu svenis li aŭ endormiĝis?
— — — — — — — — — — —
Dum li laŭlonge kuŝis, al li
aperis la figuro de virino,
en kiu li rekonis la edzinon.
Kaj ŝi kliniĝis al li, kaj en lian
orelon flustris:
,,Mi elsuferis jam, adiaŭ!”
Tiam li saltleviĝis, kaj,
kiam okuloj liaj malfermiĝis,
la amatinon li ankoraŭ vidis,
sed ja en malpli ol momento
ŝi malaperis, kaj la ĉelo, kiu
ĵus estis luma, ree obskuriĝis,
kiel la nokto post la fulmo.

,,Mi elsuferis jam, adiaŭ!”
ripetis li la ĵus aŭditajn vortojn.
,,Jen kion diris ŝia dolĉa voĉo,
kiun neniam plu mi aŭdos:
mi elsuferis jam, adiaŭ…
Adiaŭ do, vi frondo de
animo mia,
kiun deŝiris de mi la tempesto!
— — — — — — — — — — —
Vi estis cel’ de mia vivo,
per vi, por vi mi vivis,
diin’ de mia amo,
vi sola estis realaĵo,
kaj la cetero, la honoro kaj la
libero — vakaj vortoj, nura revo,
por kiuj luktas frenezuloj.
Vi sola estis realaĵo,
diin’ de mia amo,
kaj mi vin perdis por eterne!
Mi vane jam elfosos kiel talpo
la tutan teron, mi vin ne retrovos.
Vi estos polvo, kiel la ceteraj
kaj ne pli, — vi miksiĝos inter ili,
kvazaŭ vi estus vegetaĵ’ aŭ besto.
Sed mi eltenus mian perdon,
tolerus pace ĉi pezegan ŝarĝon,
ĝis sub ĝi mi diskrevos,
se mi nur povus adiaŭi ŝin,
se mi povinta estus al ŝi diri
nur vorton, kurtan vorton… fino, fino!
— — — — — — — — — — —

XVIII.

Dek jarojn inter la kvar muroj
li sidas jam! Dek jaroj!
Eĉ en libero ili estas multe,
kiom pli tie en la hida kavo!…
La barb’, la haroj al li kreskis longaj,
kaj ofte li rigardis, ĉu ne blankaj?
Li ĉiam vidis ilin nigraj, kvankam
ili jam blankis kiel la kolombo,
sed tio en l’ obskuro ne videblis.
Dek jaroj jam, kaj por li ĉi dek jaroj
estis senfine longa unu nokto,
kaj ĉiam li atendis, kiam do
tagiĝos jam. Kaj ofte al li ŝajnis,
ke jam jarcentojn, jam jarmilojn plurajn
li estas tie ĉi, ke l’ mondo estas
jam longe trans la tag’ de l’ lasta juĝo,
ke l’ ter’ jam antaŭlonge neniiĝis,
nur ĉi karcero restis el ĝi,
kaj oni lin forgesis en la ĉelo.
Birdeto flugis sur la mur-kornicon
de la prizon’, proksime ĉe l’ fenestro.
Kaj sidas tie la birdet’ kaj kantas,
Ha, kiel dolĉe kantas!
Kaj la kaptito diris, aŭ nur pensis,
ne kuraĝante voĉi, ke per tio
la karan gaston li ne fortimigu:
— — — — — — — — — — —
,,Ho kantu, mia eta birdo, kantu!…
Kiu vin al mi sendis?
Kiu do al vi diris, ke vi flugu
sur muron, kien flugas nur malbenoj?.
Ĉieloj sanktaj! ĉi konjekto!
ĉi tio min mortigos,
por la feliĉ’ mortigos min!
Konjekto al mi flustras,
ke liberiĝos mi,
ke mi ne mortos en ĉi loko pesta,
sed sub la bela ĉiel’ de Dio…
Ho, vi birdeto sur la muro,
migrant’ libera de l’ libera mondo,
vi estas la heroldo de l’ libero! —
Jes, tiel, tiel estas, mi ne dubas,
ho estu forta, koro, se ne rompis
la tristo vin, ne rompu vin la ĝojo!
Jes, vere estos tiel! Fine
la mondo jam tediĝos pri la jugo
kaj malhonoro kaj depuŝos ilin,
kaj ĝi unue malfermados
la pordojn de ĉi tiuj tomboj,
kaj la unuaj ĝojolarmoj fluos
sur la vizaĝ’ de tiuj, kiuj
suferis tie ĉi por la libero.
Vi, eta birdo sur la muro,
migrant’ libera de l’ libera mondo,
vi estas la heroldo de l’ libero.”
Ekknaris la ŝlosilo
en la seruro de la ĉelo,
la pordo malfermiĝis,
kaj diris la provos’ al la kaptito:
“Vi ‘stas libera.”

Tiu ekveis de la dolĉa ĝojo,
ekkaptis sian kapon, kvazaŭ
li volus kapti sian menson, kiu
forlasi volis lin.
“Mi havas ĝin!” li diris infanĝoje.
“Mi havas ĝin, ne lasis ĝin forflugi.
Jes, mi ne freneziĝis…
mi scias, kio okazis… mi liberas.
Ĉu la patrujo liberiĝis do?”
Respondis la provoso malafable:
“Kial vi zorgas pri l’ patruj’, stultulo,
danku, ke vi mem liberiĝas.”

Sed tion la kaptit’ ne aŭdis, ĉar
jam fore, fore vagis lia menso,
trairis duonmondon, serĉis
la tombon, kie dormas lia
amata, kara, dolĉa sinjorino.
,,Al vi unue iros mi” — li diris —,
“ho mortintino de animo mia.
Al vi mi iros: kiel vi min serĉis,
mi serĉos vin por kisi tiun teron,
kiu ripozon al vi donas!…
Ho kiel longe daŭras, dum la ĉenon
oni forbatas de l’ pied’ kaj mano;
pli longas ĉi momentoj kelkaj ol
la jaroj tie ĉi trasuferitaj.”

XIX.

Kiel infano lakton de patrino,
tiel avide, dolĉe la aeron
liberan li ensuĉis.
Kaj ĉiu spir’ forlevis de la laca
animo unu jaron turmentegan,
ĝis tiu sentis sin facila kiel
la papilio, kaj jam flirtis dise
tra novaj florokampoj de l’ naturo,
kaj tra malnovaj belaj kor-memoroj.
Kaj la aer’ libera rejunigis
la forton de animo lia,
sed lia korpo restis
maljuna kaj kaduka: li iradis
treniĝe kaj baston-apoge.
La harojn kaj la barbon longajn blankajn
flirtigis al li triste la ventetoj.
Dum jaroj dek li vivis jarojn cent.
Li venis al la dom’, en kies
mansard’ li loĝis iam,
rigardis fikse ĉiun homon, sed
konatojn li ne trovis inter ili.
Loĝantoj novaj ili estis, aŭ
li ne rekonis, jam forgesis ilin.
Demandis li: ĉu ili rememoras
pri la malriĉa familio, kiu
ĉi-supre loĝis, longe, antaŭlonge.
Tiu kaj tiu estis ĝiaj membroj.

,,Ha, mi memoras, bone mi memoras,”
respondis pia oldulino,
,,La povra edzinet’, ŝi estis
estaĵo tiel bela, bonanima…
sed ŝia edzo estis malpiega
krimulo, kaj puniĝis ja:
oni lin kaptis, ĵetis en prizonon,
kaj se ne mortis li, ankoraŭ nun
li estas tie.
Kaj kiam la edzin’ eksciis, ke
la edzon oni kaptis,
kaj ŝi neniam plu revidos lin,
ŝi mortis tuj, la koro al ŝi krevis.
Kompreni mi ne povas, kiel
ŝi povis ami tian homon,
kiel ŝi povis pro li morti.”

Sensentiĝinte aŭdis ĉi parolon
Silvestro, kvazaŭ ne li estus,
pri kiu temas, kaj demandis:
,,Kaj kie oni enterigis la
virinon junan, kio estas
al ŝia filo?”

“Kio al ŝia fil’ okazis,”
respondis l’ oldulino, “mi ne scias,
de post la enterig’ mi lin ne vidis.
Kaj ankaŭ tion mi ne scias, kie
la virineton oni enterigis.
Mi tre deziris iri
al ŝia enterig’, sed oni min
invitis ĝuste al festeno bapta.”

“Mi trovos ŝin,” la edzo al si diris,
“mi trovos ŝin en la tombejo,
rigardos tie ĉiun tombon, ĝis
mi trafos al la ŝia.”
Kaj li al la tombej’ paŝetis,
de unu tomb’ li iris al alia,
fininte tion, li komencis ree,
sed tombon de l’ amata li ne trovis.
Nenia spuro post ŝi restis do!
Pereis la estaĵo glora
senspure kiel sunradio.
La tombkolonon la venteg’ elŝiris,
la tombkumulon la pluveg’ forlavis,
al Dio do!…

Doloris, tre doloris al la povra
aĝulo, ke li vane serĉis, ke
la larmojn, kiuj al li restis
post tiom multe da sufero,
ne povis li elplori sur la tombon
de la estaĵo kara, dolĉa…
sed li konsolis sin per tio,
ke lasta estis ĉi doloro
en sia viv’, li por eterne faris
kalkulon jam pri ĝoj’ kaj tristo,
de nun li iros en la mondo kiel
senkorpa ombro, korpo senanima.

Sed li trompiĝis: ĝi ne estis lia
doloro lasta.
Kiam el la prizono li elpaŝis,
demandis li: ĉu estas do libera
la patrolando, la nacio?
Kaj la respondon li eĉ ne atentis,
kredante firme, ke ĝi estas tia.

Kaj kion do li vidis post nelonge?
Ke la patrujo, ke la mondo estas
pli kurbigita eĉ ol antaŭ
dek jaroj, kiam li la voĉon levis.
De tag’ al tag’ naniĝas homa digno,
kaj gigantiĝas despotismo.
Do vana estis tiom da sufero,
do vanaj estis tiom da oferoj,
kiujn la plej sublimaj koroj donis
al la homaro? Vana estas do
ĉia klopodo, ĉia lukto?
Neeble ja, neeble ja centoble!

Kaj per ĉi penso li fortiĝis,
rebrulis lia cindriĝinta fajro,
li levis sian kapon kliniĝintan,
la maljunul’ kaduka iĝis
junulo fortmuskola,
eksidis al li sur la frunto
intenco kaj decid’ aŭdaca, granda…
— — — — — — — — — — —
La urbo naĝas nun en lum’ kaj bruo,
po miloj la popol’ tumultas.
Ondegas, kiel la river’ inunda
la vivu-krioj tra la stratoj.
La vestoj kaj vizaĝoj estas festaj.

Kia evento, kia festo?
Ĉu eble Dio venis sur la teron
en sia propra bildo, kaj transdonis
al la kaptitoj-homoj propramane
la longe forperditan liberecon,
ke tiel grandaj estas lum’ kaj ĝojo?
Ho ne, ne dio tie iras, sed
iu alia, kiu sin imagas
pli granda eĉ: la reĝo!…
Inter la homoj iras li orgojle
kiel la dogo inter etaj hundoj,
kaj ĉie, kien li rigardas, kapoj
genuoj klinas sin,
kiel la kanoj en tempesto.
Kaj ĝis la gorĝokrevo krias
servista greg’: “La reĝo vivu!”
Kiu kuraĝus do ne krii,
aŭ eĉ alion krii
inter ĉi multaj miloj?…
Kiu kuraĝus?… Unu ja kuraĝas!
Unu el multaj… Jes, ĉi unu,
kun voĉo, kiu supertondras
la homamason, krias nun alion,
kriegas li: “La reĝo mortu!”
Kaj li ekpafas, kaj la reĝo
orgojla sinkas en la polvon…
Leviĝu, vi tiran’ poltrona,
ne trafis la pafilo.
En vian veston, ne en vian koron
la kuglo erarvojis,
la vivon al vi gardis la diablo,
al kiu vi ĝin vendis.
Leviĝu, vi tiran’ poltrona!
la polvon viŝu de l’ vizaĝo.

Kiu la atenculo? Kiu, kie?
Jen staras li… sed kuŝas jam, ne staras.
Li kuŝas duonmorta, sur la teron
ĵetita; kaj feliĉa estas, kiu
sur liajn oldajn faltajn vangojn kraĉi,
la grizan kapon piedbati povas.
— — — — — — — — — — —
Post kelkaj tagoj
surplace staris eŝafodo,
kaj sur la eŝafodo blankharulo.
Kiam alpaŝis lin l’ ekzekutisto
kun brila glavo de la sombra morto,
rigardis la grizulo tra l’ amaso
sovaĝa de malica ĝojo, kaj
kompata larmo tremis en l’ okuloj.
Kompatis li la homojn, kiuj
lin piedbatis, kaj rigardas nun
plezure lian morton…
Svingiĝe siblis glavo, hide siblis,
la kapo falis, kapo de Silvestro.
Kriegis la popol’: “La reĝo vivu!”
L’ ekzekutisthelpantoj la mortinton
enfosis apud la pendingo.

XX.

Kaj maljuniĝis kaj formortis la
servist-generacio.
Generacio nova venis, kiu
hontruĝe siajn patrojn rememoris,
kaj volis esti brava, pli ol ili.
Kaj ĝi fariĝis tia, ĉar
nur voli oni ja bezonas!…
Leviĝis ĉi heroa nova
generacio, kaj la sklavkatenojn,
kiujn herede lasis ĝiaj patroj,
derompis ĝi de sia mano,
kaj ĵetis ilin sur la tombon
de tiuj ilin akirintaj,
ke tiuj alarmiĝu per la tinto
kaj hontu ankaŭ sub la tero.
Kaj la venkintoj rememoris
pri la sanktuloj kaj granduloj, kiuj,
liberaj en la servuteco,
anoncis al la mond’ la Vorton,
kaj kies rekompenco estis morto,
plej turpa morto.
Ĉi tiujn rememoris la venkintoj,
kaj en la ĝojon de l’ triumfo plektis
ilian sanktan nomon florokrone,
kaj portus ilin en
la templon de la gloro,
sed kie ilin serĉi, kie trovi?
Ili delonge
jam dispolviĝis apud la pendingo!

La bona olda drinkejmastro

Tie ĉi, de kie oni devas iri
longe, por ekvidi monton, sur l’ Ebeno,
sur l’ Ebeno bela vivas mi kontente,
gaje pasigante tagojn de sereno.
En drinkej’ mi loĝas, en drinkej’ silenta,
nur malofte bruas nokte drink-kompanoj.
Bona maljunulo estas en ĝi mastro,
benu Dio, benu lin per ambaŭ manoj.

Tian prizorgadon mi neniam havis,
loĝon, manĝon, trinkon mi senpage ĝuas,
mi neniun devas ĉe tagmanĝ’ atendi,
kaj atendas ĉiuj, kiam mi malfruas.
Mi bedaŭras sole, ke la olda mastro
ofte ekkverelas kun l’ edzin’ pro vanoj,
nu, sed post kverelo ili repaciĝas,
benu Dio, benu lin per ambaŭ manoj.

Ni parolas ofte pri l’ pasintaj tempoj.
Ho, la temp’ malnova estis ja sen ombro!
Li ĝardenon, domon, kampon, monon havis,
kaj ĉevalojn, bovojn sen eĉ kon’ de l’ nombro.
Portis for la domon ondoj de Danubo,
monon la malnobla tromp’ de ĉarlatanoj,
tiel malriĉiĝis la maljuna mastro,
benu Dio, benu lin per ambaŭ manoj.

Jam krepuska estas tag’ de lia vivo,
tiaaĝe oni jam ripozi emas,
kaj la malfeliĉo lin, kompatindulon,
ĝuste nun per plejaj zorgoj, plagoj premas.
Sen dimanĉ’ li estas, ĝismalfrue penas,
kaj jam frue estas ree sur kalkanoj.
Kiel mi kompatas ĉi maljunan mastron,
benu Dio, benu lin per ambaŭ manoj.

Mi lin kuraĝigas: turnos sin la sorto,
sed li nur la kapon skuas nekredante.
“Jes, jes” diras poste “turnos sin la sorto,
ĉar piedoj miaj staras jam tombrande.”
Mi sur lian bruston falas afliktite
kaj vizaĝon lian lavas per larmbanoj,
ĉar ĉi bona mastro estas mia patro,
benu Dio, benu lin per ambaŭ manoj.

La Ebeno

Vin, Karpatoj krude romantikaj,
kie pinoj mornas, montoj turas,
mi admiras, sed ne amas. Mia
fantazio pri vi ne plezuras.

Sur marplata region’ Ebena
estas mia mondo, hejmpejzaĝo,
ĝin vidante, la animo estas
aglo eskapinta el la kaĝo.

Tiam mi ekflugas en imago
trans la teron, ĝis proksim’ de nubo,
alridetas min la kampo plata
inter la Tibisko kaj Danubo.

Tie sub ĉiel’ fatamorgana
cent bovaroj tintas, grasaj brutoj,
ilin, trinki, je tagmez’ atendas
longa trog’ ĉe T-levilaj putoj.

La galopa kur’ de ĉevalaroj
muĝas en la vento, hufoj plaŭdas,
ĉevalistajn kriojn kaj la klakon
de la laŭtaj vipoj oni aŭdas.

Ĉe kampkortoj en vent-sino mola
lulas sin tritiko spikoplene,
kun koloro vigla de smeraldo
la pejzaĝon kronas ĝi serene.

Tien venas el kanej’ proksima
ĉe krepusko svarm’ sovaĝansera;
se moviĝas kano en la vento,
time fuĝas tra la voj’ aera.

Transe en la stepo, ĉard’ soleca
kun ruina kamentub’ meditas,
la ĉevalrabistoj-soifuloj
ire al foiro ĝin vizitas.

Ĉe la ĉardo, betularo nana
flavas en la sablo triblo-riĉa,
tie, de infanoj neĝenate,
havas sian neston nizo kriĉa.

Tie kreskas tristaj orfinharoj,
kaj la azenpanoj bluafloraj,
kies ombron en tagmeza ardo
lacertetoj serĉas multkoloraj.

Kie teron tuŝas la ĉielo,
bluaj pintoj de fruktarboj revas,
kaj, pli pale ol nebulkolono,
preĝejturo de urbet’ sin levas.

Bela ter’, almenaŭ al mi bela!
Tie naskis, lulis min patrino,
tie kovru min la ĉerktolaĵo,
tie kaŝu min la tomba sino.

La frenezulo

… Ne tedu min!
forportu vin de ĉi tie!
urĝas mia labor’, mi rapidas,
vipon plektas mi, flamvipon el suno-radioj,
kaj mi vipos per ĝi la tutan mondon.
Oni ja veos, kaj mi ridegos,
kiel oni ridegis, dum mi veis.
Ha-ha-ha!
Ĉar tia la vivo: ni veas, ridas,
ĝis al ni la morto diras: ĉit!
Jam foje mortis ankaŭ mi:
venenon verŝis en akvon mian,
kiuj eltrinkis mian vinon,
kaj kion do ĉi mortigistoj
nun faris, por la krimon kaŝi?
Dum sur katafalko mi kuŝis,
sur min ili ĵetis sin plorante.
Mi volis salte leviĝi,
demordi al ili la nazon,
sed mi ne demordos, pensis mi,
ili ja havu nazon, flaru,
se mi putros kaj sufokiĝu!
Ha-ha-ha!
Kaj kie oni min enterigis?
En Afriko. Feliĉe!
Ĉar el la tombo hieno min elgratis.
Ĝi estis mia sola bonfaranto,
kaj ankaŭ ĝin mi trompis.
Ĝi volis manĝi femuron mian,
kaj al ĝi mi donis mian koron,
kaj tiel amara ĝi estis, ke ĝi krevis.
Ha-ha-ha!
Sed vane, jen la sorto de ĉiu
faranta al homo bonon. Kio la homo?
Radik’ de floro, oni diras,
floranta supre en la ĉielo.
Sed tio estas ja mensogo!
La homo estas flor’, kies radiko
malsupre estas en infero.
Saĝul’ instruis min pri tio ĉi,
saĝul’ malsaĝa, ĉar li malsatmortis.
Kial li ne ŝtelis, kial li ne rabis?
Ha-ha-ha!
Sed mi nur ridas kiel frenezulo,
dum plori mi devus,
priplori, ke tiel mava la mondo.
Eĉ Dio, per la nub-okuloj,
priploras ofte, ke li kreis ĝin.
Sed ĉu utilas larmo ĉiela,
al tero, al la aĉa ter’ ĝi falas,
ĝin tretas tie hompiedoj,
kaj kio iĝos
la larmo ĉiela?… koto!
Ha-ha-ha!
Ĉiel’, ĉiel’, maljuna ekssoldato!
Medalo sur la brust’ estas la suno,
kaj via vest’, ĉifona vest’ la nubo.
Hm. Tiel oni eksigas veteranon:
la rekompenco de la longa servo
estas medalo kaj ĉifona vest’.
Ha-ha-ha!
Ĉu do vi scias, kion signifas homalingve,
se la koturno diras: piĉpalaĉ?
Signifas: evitu virinojn!
La virojn tiras al si la virino,
kiel la mar’ la riverojn,
kaj kial? por engluti!
Belega la besto virina,
belega, sed danĝera!
Venena trinko el ora pokal’.
Mi trinkis, trinkis vin, ho amo,
pli dolĉa estas el vi unu guto,
ol mar’ da pura mielo,
pli murda estas el vi unu guto
ol mar’ da pura veneno.
Ĉu vi vidis jam la maron,
dum uragano ĝin traplugas,
semante en ĝin mortosemon?
Ĉu vi vidis la tempeston,
ĉi brunan kamparanon,
kun fulmo-pelpikilo en la mano?
Ha-ha-ha!
Se l’ frukto maturas, de l’ arbo ĝi falas.
Matura frukt’ vi estas, Tero, falu!
Ĝis morgaŭ mi atendos,
se l’ lasta juĝo morgaŭ ne alvenos,
mi fosos ĝis la terocentro,
subportos pulvon,
kaj la mondon en
la aeron disflugigos… ha-ha-ha!

La juĝo

Mi la homan historion legis kaj la finon atingis.
Kio estas do la homa historio? Sango-rivero,
kiu el la monto-rokoj de nebulkovrita paseo
fontas kaj seninterrompe fluas plu ĝis nia epoko.
Kaj ne kredu, ke ĝi ĉesis flui jam. La flu’ ekirinta
ekripozos nur en sino de la mar’, antaŭe nenie.
En sangmaron fluos fine tiu longa sangorivero.
Teruregajn tagojn al mi proksimiĝi mi vidas, kiajn
nia mond’ neniam vidis, kaj ĉi tempo paca nur estas
tiu tombsilento, kiu post eklum’ de fulmo kutimas
regi, ĝis ekskuas teron kaj ĉielon tondra muĝego.
Vidas mi vualon vian, ho profundsekreta futuro,
kaj la fean inspirfajron ekbruligante, mi travidas
ĉi vualon, kaj de tio, kio tie sub ĝi kaŝiĝas,
mi horore teruriĝas, sed samtempe ĝi min ekzaltas
por jubilo sovaĝarda. Ree, jen, la Dio Milita
la kirason sur sin metos, kaj premante pugne la glavon,
li sidiĝos sur ĉevalon, kaj tra l’ vasta mond’ galopante
la popolojn de la tero vokos al batalo decida.
Nia tero estos tiam nur du nacioj interluktaj:
la bonuloj kaj mavuloj. Kaj, venkitaj ĝis nun eterne,
venkos tiam la bonuloj. Sed ilia venko unua
kostos sango-maron. Tamen ja egale. Jen estos juĝo,
kiun Dio mem promesis per la buŝo de la profetoj.
Tio estos do la juĝo, post ĝi la vivo, la eterna
beateco komenciĝos, kaj ni por ĝi ne devos flugi
alĉiele, ĉar descendos la ĉielo mem al la tero.

La kanto

En la lulilo ploras infaneto,
kaj ĉe-lulile
la vartistino kantas, ĝis ekdormas
tiu trankvile.

Infan’ ploranta de suferoj miaj
estas doloro,
mi verkas kantojn kaj ĝin endormigas
per kantsonoro.

La kateno

Junulo por liber’ batalis,
nun sidas en karcer’ kaptite,
kaj li katenon sian skuas,
malbenas ĝin koler-ekscite.
Parolas la katen’: “Min skuu,
sed ne malbenu, sort-kompan’!
Tintigu min, ĉi tinto estas
malben’ sur kapo de l’ tiran’!

Vi ne rekonas min? Mi estis
ja glav’ en luktoj por libero,
sur kamp’ de sango eble brilis
en via mano mia fero.
Malfeliĉulo! Vian glavon
tiel renkontas via man’?
Tintigu min, ĉi tinto estas
malben’ sur kapo de l’ tiran’!

Katenon oni forĝis el mi,
el glav’! Kaj kiu iam glore
por la libero per mi skermis,
mi tiun premas nun; horore!
Rust’ mia estas ruĝ’ de honto
kaj de kolero pro l’ profan’.
Tintigu min, ĉi tinto estas
malben’ sur kapo de l’ tiran’!”

La kokino de l’ patrino

Panj’ kokino, kio estas?
ĉu vi en la ĉambro nestas?
Dio fakte vin favoras,
via stato ege floras.

Ŝi, jen, ĉirkaŭkure klukas,
eĉ la keston ŝi surflugas,
oni ĉion ĉi toleras,
el la ĉambro ŝin ne pelas.

Peli? Ho! Ŝin oni ŝate
kiel turton nutras flate,
ŝi el grajnoj elektadas,
reĝo ne pli brile statas.

Panj’ kokino, por ĉi ĉio
estu en vi devkonscio,
kaj klopodu laŭ la povo:
al patrin’ ne manku ovo.

Hundo Hirt, orelu bone,
mi parolas nun admone:
Longe servas vi ĉe l’ domo
kun la brav’ de brava homo.

Ankaŭ de nun brave vivu,
kokinsangon ne soifu,
estu al ŝi frat-inklina;
ŝi ‘stas sola hav’ patrina.

La kor’ poeta: florĝardeno…

La kor’ poeta: florĝardeno,
sed ĝiaj floroj por aliaj kreskas,
kaj dum ĝi disdonacas ilin,
por ĝi mem sole akraj dornoj restas.

L’ anim’ poeta: papilio,
sed kompatinda estas ĝia sorto:
ĝi vagas tra l’ ĝarden’ dezerta,
kaj tie dornoj ŝiras ĝin je morto.

Ĉu oni pensas pri l’ dezerta
ĝardeno kaj ŝirita papilieto,
dum oni plezurante revas
pri la martira krono de l’ poeto?

La kvarbova veturilo

Okazis, ne en Peŝt, ja tie ne
okazas io tiel romantika,
okazis, ke sidigis sin sur ĉar’
la gesinjoroj de grupet’ amika.
Sur ĉaro, jes, kaj eĉ sur ĉaro bova:
la jungo estis du bov-paroj. Nu,
sur la landvojo, kun la veturilo,
tiuj kvar bovoj paŝis lante plu.

La nokto helis. La palvanga lun’
iradis tra ŝiraĵoj de nubaro,
kiel malĝoja damo, kiu pri
la tomb’ de l’ edzo serĉas en tombaro.
Negoca vent’, parfumon aĉetante
de l’ floroj, vagis sub la stela blu’.
Sur la landvojo, kun la veturilo,
tiuj kvar bovoj paŝis lante plu.

Ĉe l’ societo estis ankaŭ mi,
kaj ĝuste al Elinjo mi najbaris.
Ceteraj anoj de la kompani’
interparolis, kantis, ŝercojn faris.
Mi revis, kaj mi diris al Elinjo:
“Ĉu ne elekti stelon por ni du?”
Sur la landvojo, kun la veturilo,
tiuj kvar bovoj paŝis lante plu.

“Ĉu ne elekti stelon por ni du?”
mi diris al Elinjo enreviĝe.
“Nin al la dolĉo de ĉi tiu hor’
la stelo rekondukos memorriĉe,
se nin disigos iam la destino.”
Kaj stelon ni elektis por ni du.
Sur la landvojo, kun la veturilo,
tiuj kvar bovoj paŝis lante plu.

La lando de la amo

Mi sonĝis antaŭ tagoj.
Ne scias mi, ĉu dorme aŭ maldorme,
mi scias nur, ke sonĝis mi.
Ha, kiel bela sonĝo estis!
Eĉ nun ankoraŭ, priskribante ĝin,
la mano al mi tremas… de plezuro.
Promene longan vojon iris mi,
pli ĝuste, ne promene
eĉ tre rapide,
ĉar tre dezertis la pejzaĝ’ irata,
tiel dezerta estis, tiel proza,
nur la loĝantoj de l’
pejzaĝo estis eĉ pli prozaj…
tiel trankvilaj, senpasiaj tipoj!
Rapidis mi, rapidis for,
por kiel eble
pli baldaŭ lasi post mi la
pejzaĝon tedan kaj pli tedajn vangojn.
Barilon altan fine mi atingis,
sur kies pordo diamanta
skribita estis ĉielark-litere:
“La lando de la amo.”

Sopirsoife
la klinkon mi ekkaptis,
kaj post malfermo mi enpaŝis.
Kaj kion vidis mi! ĉiel-vidaĵo!
Pejzaĝ’ plej glora staris antaŭ mi,
kian pentristoj kaj poetoj
en sia arta
ebrio krei nur kapablas,
kaj kia estis eble nur la paradiz’.
Floranta larĝa longa valo
kun floroj mil kaj tiel grandaj
rozarboj, kiel kverkoj aliloke.
River’ promenis meze,
kaj re- kaj returniĝis
al la jam foje forlasita loko,
kvazaŭ dolorus al ĝi
definitive forŝiriĝi.
La rando horizonta
konsistis el montrokoj romantikaj,
sur kies kapo
ŝvebadis oraj nuboj
kiel harbukloj.
Mi gapis admirante la pejzaĝon
kaj eĉ la pordon mi forgesis fermi
post la eniro.
Mi longe staris ĉe la sojlo,
ĝis fine, kvazaŭ senkonscian,
entiris min la sorĉo de l’ pejzaĝo.
Unue pasis mi tra floraj kampoj,
junuloj ĉirkaŭiris min,
kaj ĉiu kun klinita kapo,
kvazaŭ kudrilon ili serĉus.
Mi scivoliĝis kaj demandis,
kion do ili serĉas tiel zorge.
Respondis unu, ke venenan herbon.
Venenan herbon, kaj por kio?
“Por vringi ĝin kaj trinki ĝian sukon.
Mi konsterniĝis, iris plu rapide.
Kaj lace venis mi
al la rozarb’ unua,
sidiĝis sub ĝi por ripozi.
Sed mi apenaŭ lokis min,
horor’, mi super mia kapo
junulon vidis, pendumitan.
Mi kuris al la dua arbo
kaj al la tria, al la kvara,
kaj tiel plu, kaj tiel plu,
sed mi nenie povis ekripozi,
ĉar homo pendis
sur ĉiu arbo.
Trans la river’, trans la river’!
mi pensis, tie estas am’ feliĉa.
Kaj kuris mi al la rivero,
enboatiĝis kaj rapide remis,
sed okulferme,
ĉar el la ondoj, jen, kadavroj
emerĝis tie ĉi kaj tie;
de l’ bordoj kiel ranoj timigitaj
ensaltis la junuloj kaj knabinoj.
Mi venis trans la akvon,
sed, ha, ĉi tie same ĉie
nur la vidaĵ’ antaŭa:
veneno-glas’ kaj homoj pendumitaj,
ĉie la sama, ĉiam nur la sama,
dum malantaŭe de la rokopintoj
aliaj sin malsuprenĵetis,
kaj sur la akraj ŝtonoj de la valo
el kor’ ilia ŝprucis sango,
el kap’ ilia cerbo.
Plej malespere mi kuregis
ĉiudirekte, ĉiudirekte,
sed ĉie, ĉie la vidaĵ’ antaŭa:
mien’ taŭzita kaj memmortigado!…
Nur la pejzaĝo kaj ĉiel’ ridetis.

La lastaj floroj

Kruda temp’ aŭtuna venis,
ĉion belan ĝi forprenis
de la frunto de l’ natur’,
Kampoj dezertiĝis per ĝi,
eĉ en la ĝardeno serĉi
devas florojn la okul’.

Mia Julnjo, jen, kolektis,
kaj en bukedeton plektis
restajn florojn de la bed’.
Ho, edzinjo, vi min ravis,
kaj malbono ja ne trafis
eĉ la florojn de l’ buked’.

Se jam ili devas morti,
pli facile ja elporti
ili povas tion, se
ilin vidas la okuloj
de sinceraj kompatuloj,
kiuj ilin amas tre.

La leono mallibera

Anstataŭ la senlima imperi’,
donita estis pita kaĝ’ al li.

Jen en la strikta kaĝ’ el krado fera:
reĝ’ de l’ dezerto, la leon’ fiera.

Ho, lasu lin trankvile stari tie,
lin tedi estus ja sakrilegie!

Se la libero estis forprenita,
almenaŭ restu pri ĝi rev’ medita.

Se jam la arbon li ne povas tuŝi,
do lasu lin en ties ombro kuŝi.

Jen li rigide kaj majeste staras.
Kia eĉ nun lin digno ĉirkaŭbaras.

Libero, ĉio estis forprenita,
sed la rigard’ heroa restis spita.

Li staras firme kiel la piramido pinta,
per siaj sombraj ŝtonoj lin ofte rigardinta.

Zigzagaj liaj pensoj tie vagas,
al la nasktero li sin reimagas,

kies dezertojn iam en komuno
kun li trahurlis muĝe la samumo.

Ho belaj tempoj, ho belega tero!
Sed jen, gardisto haltas ĉe l’ karcero,

kaj flugas for la rev’ el lia kapo:
ĉi hom’ ofendas lin per vergo-frapo.

Lin verg’ ordonas! Kaj de tiaj buboj!
ho, Dio de la dioj super nuboj!

Ĉu l’ altan kapon tiel li mallevas,
ĉu tian honton li toleri devas?

Kaj la sensenta gapa fipopolo,
jen, eĉ ridegas je ĉi malhonoro.

Kanajloj! Kiel havas vi kuraĝon!
se eble li disrompos sian kaĝon,

li tiel vin dismembros en kolero,
ke eĉ anim’ ne restos por l’ infero!

La migrulo

Kies poŝ’ malplenas, certe
ne tro plenas ties ventro.
Mia poŝ’ malplenas, sekve
mia ventro plenas ne tro.

Mi hieraŭ manĝis laste,
vere, ke nur malsufiĉe.
Ne domaĝe! estas, kiu
anstataŭe manĝis riĉe.

Morgaŭ ree estos tag’, mi
manĝos ree, se… se vero.
Mi ĝis tiam suĉos dolĉajn
mamojn de patrin’ Espero.

Mia ventro ja malplenas,
sed l’ okuloj plenas tute:
ilin pro la frido larmoj
plenplenigis grandagute.

Kaj ĉi frido estas bona,
ĉar ĝi miajn paŝojn pelas,
do atingon de la ĉardo
malproksima ĝi akcelas.

Hot, vi falva, hot, vi griza,
gamboj, kuru kun kuraĝo!
Jen benataj du ĉevaloj,
ne petantaj pri furaĝo!

Falva, griza, jes: dupeca
estas mia pantalono,
antaŭ tagoj mi kunflikis
la duonon al duono.

Belan veston, bonan veston
novan havis mi, sed ĉifi
tian estus ja domaĝe.
Mi ĝin vendis por ne trivi.

Por priruzi, kiu eble
min haltigos, la latronon,
al l’ unua drinkejmastro
mi transdonis mian monon.

Kaj nun la ŝteliston, kiu
groŝon de mi trovi scios,
tuj kaj sammomente per cent
or-taleroj mi premios.

Ne ŝtelisto miajn poŝojn
priserĉadas, sed la vento.
He, amik’, mi vian manon
batos pro l’ impertinento!

Ŝerco estas ŝerco, tamen
la veter’ estas fatala!
Kontraŭ mi konspiris frido,
neĝo, pluvo, vent’ batala.

La feliĉo sola estas,
ke mi vadas nudpiede:
se de kot’ kaj akvo plenus
miaj botoj, estus tede.

Supre kiel mokridegon
aŭdas mi la ŝtormon kriĉi.
Nu, ĝi moku! Venos tempo,
kiam mi ridegos pri ĝi.

Donos al mi metiejon,
donos domon Dia mano:
en ĝi estos varma forno
kaj edzino kaj infano.

Se la vent’, la vent’ malica
tiam ĉe l’ fenestr’ aperos,
al ĝi ĵetos mi ridegon,
ke ĝi krevos de kolero.

La nuboj

Se birdo estus mi, senĉese
inter la nuboj mi flugpendus,
kaj se pentristo, mi nenion
alian, sole nubojn pentrus.

Ho, tiel amas mi la nubojn!
Al ĉiu mi bonvenon diras
ĉe la alven’, kaj adiaŭas
ĝin kore, kiam ĝi foriras.

Ĉi buntaj ĉielvagabondoj
min plej amike harmonias,
kaj tiel konas min, ke eble
eĉ mian penson ili scias.

Ofte rigardis mi, ke ili,
infanoj de senkulpa koro,
dormetas mole sur la brusto
de la vesper’ aŭ de l’ aŭroro.

Rigardis mi, ke ili, viroj
koleraj, en sovaĝa roto
alvenis lukti viv-aŭ-morte
kun la ventego, ĉi despoto.

Rigardis mi, ke l’ lun’, malsana
junul’, maldormis surĉiele,
kaj ili, fratinetoj palaj,
persistis ĉirkaŭ li fidele.

En ĉiu ŝanĝ’ mi vidis ilin,
kaj kiam ajn ĉi multvizaĝaj
kaj kiel ajn al mi vidiĝis,
mi trovis ilin same plaĉaj.

Ili altiras min, ĉar ili
parencas ja animon mian,
kiu, senĉese ŝanĝiĝante,
tamen la sama restas ĉiam.

Ankoraŭ krome havas mi kaj
la nuboj inter ni similon:
kiel okuloj miaj, ili
eligas larmon kaj fulmbrilon.

La poeto kaj la vitbranĉo

Ja neniel mi sopiras
je la krono laŭrfolia.
Hungarlandaj belaj, bonaj
knabinetoj, kronu min per
kron’ plektita el vitbranĉoj.
Ĉar la sorto de l’ vitbranĉo
kaj poeto tre similas.
La poeto kaj vitbranĉo
donas al la mond’ l’ animon.
La poet-anim’: la kanto,
la vitbranĉ-anim’: la vino.
Se l’ animon ni transdonis
al la mond’ en vin’ kaj kanto,
ni forvelkas, malaperas,
kaj se ni jam malaperis,
per l’ animoj: vin’ kaj kanto
sin la mond’ amuzas.

La poetoj de la XIX. centjaro

Facilanime sin neniu
dediĉu al surkorda lud’:

tre gravan taskon entreprenas,
kiu nun tuŝas al liut’.
Se vi kapablas sole kanti
pri l’ propraj ĝojo kaj dolor’,
ja vin la mondo ne bezonas,
la sanktan lignon metu for!

Ni migras en dezerto, kiel
la judoj laŭ la voj-preskrib’
de l’ flamkolono, kiun Dio
alsendis por la migra trib’.
Nuntempe, kiel flam-kolonojn,
poetojn donis Dia man’,
ke ili gvidu la popolon
el la dezert’ al Kanaan’.

Poetoj, do tra fajro-akvo
ek por popol’, ek por la ver’!
Malben’ al ĉiu forĵetinta
standardon de l’ popol-liber’!
Malben’ al ĉiu postrestanta
pro pigro aŭ pro malkuraĝ’,
ke, dum aliaj luktas, ŝvitas,
li mem ripozu en ombraĵ’!

Estas profetoj falsaj, kiuj
malice trompas per malver’,
dirante: Haltu, ĉar ni staras
jam sur la promesita ter’.
Mensog’, mensog’ impertinenta!
Jen milionoj por refut’,
kiuj malsate, malespere
sin trenas sub la ŝarĝ’ de brut’.

Se preni el abundo-korbo
egale ĉiu povos jam,
se lokon ĉe la rajto-tablo
egale ĉiu trovos jam,
se lumo de spirit’ lumigos
Ĉiun fenestron de kaban’,
tiam ni povos diri: Haltu,
jen estas jam la Kanaan’.

Sed plu ĝis tiam, plu senhalte,
ni penu, luktu plu sen ĉes’!
Se l’ vivo eble la klopodojn
pripagos per nenia prez’,
ja l’ mort’ okulojn niajn fermos
per milda kiso, dolĉa rav’,
kaj silk-kusene per florĉeno
sublasos nin al tomba kav’.

La poezio

Ho sankta poezio, kiel tretas
kaj humiligas vian sanktan dignon
la malsprituloj, ĝuste kiam ili
klopodas levi vin. Ĉi viaj pastroj
ja ne sanktoleitaj deklaradas
per laŭta voĉo, ke salon’ vi estas,
salono brila, luksa, grandsinjora,
en kiun sole kun ciritaj ŝuoj,
plej etikete oni rajtas paŝi.
Silentu jam, ho vi profetoj falsaj,
silentu, eĉ en unu vort’ ne pravaj.
La poezi’ ne estas babilejo,
en kiun paraduloj, sarkindaĵoj
de l’ societo iras klaĉi vante.
Ĝi estas pli, jes, konstruaĵo, kiu
por ĉiu ajn malfermas siajn pordojn,
por ĉiu deziranta tie preĝi,
do: katedral’, en kiun licas paŝi
kampulsandale kaj eĉ nudpiede.

La popolo

La unu man’ plugil-tenilon,
l’ alia glavon tenas.
Popolo bona, povra jene
oferas sangon, ŝvitas pene,
dum ĝi la vivon trenas.

Kial ĝi verŝas sian ŝviton?
Ja, kiom ĝi bezonus
da manĝ’ kaj vesto por vivteno,
la ter’ patrina eĉ sen peno
per si mem al ĝi donus.

Kial ĝi sangofere sturmas
en malamikan tajdon?
Patrujdefendi — vi insistas.
Patruj’ sen rajto ne ekzistas,
popol’ ne havas rajton!

La sovaĝfloro de la naturo

Ĉu alboji, ĉu ekmordi
min, hundaĉoj, vi arogas?
Oston ĵetos mi algorĝe,
tian, ke ĝi vin sufokas!
Tondu ja kadukajn plantojn,
kiujn ŝirmas vitra mur’,
sed mi estas sovaĝfloro
en senlimo de l’ natur’.

Poezion instruistoj
per baston’ en min ne knedis,
al lerneja regularo
la anim’ neniam cedis.
Sur ĝin sin apogu, kiu
limas marŝi sub lazur’,
sed mi estas sovaĝfloro
en senlimo de l’ natur’.

Mi ne volas por vi flori,
delikataj stupaj nuloj,
vominkline ĝeniĝemaj
aĉaj subtilstomakuloj.
Estas, kiu, sanagusta,
min salutas kun plezur’,
ja mi estas sovaĝfloro
en senlimo de l’ natur’.

Tial do jam por eterne
lasu bele min en paco,
ĵeti pizojn sur la muron
estas ja senfrukta laco.
Se vi ĉikanemas, nu, min
kaptu — restos sanga spur’,
ĉar mi estas sovaĝfloro,
dorna floro de l’ natur’.

La stepo en vintro

Aj, dezerto estas nun la stepa vasto,
ĉar Aŭtuno estas tre malbona mastro,
kion Primavero
kreas kaj Somero,
ĝi disipas ĉiom kun facila koro,
Vintro eĉ ne spuron trovas de l’ trezoro.

Ne eksteras grego kun tintilo reva,
nek paŝtist’ kun ŝalmo de lament’ korkreva,
ĉiuj birdoj kantaj
estas silentantaj,
laŭta kri’ de kreko inter herb’ ne sonas,
nek eĉ ete-eta grilo violonas.

La ebeno — kiel mar’ glaci-surfaca,
suno ŝvebas base kiel birdo laca,
aŭ pro l’ aĝo eble
ĝi jam vidas feble,
kaj por vidi ion, ĝi kliniĝi devas;
nu, tre multe vidi ja ĝi ne ricevas.

Vakas la fiŝistaj, kampgardistaj budoj,
mutas la kampkortoj, ene fojnas brutoj.
Kiam, se vesperas,
oni ilin pelas
al la trog’, ekblekas bunta bov’, — prefere
trinkus el la akvo de la lag’ ekstere.

La bovist’ folion prenas da tabako
de sur trab’, sur sojlon metas por dishako,
krude distranĉilas,
el kruring’ eltiras
pipon, ĝin ekfajras, pigre pipfumadas,
kaj, ĉu l’ krip’ ne vakas, al-okulumadas.

Sed ja ankaŭ l’ ĉardoj silentadas longe,
mastro kaj mastrino povas dormi ronke,
kaj ŝlosilon kelan
ĵeti for, sencelan:
la timonon tien ja ne turnas ĉaro,
la venteg’ la vojon kovris per neĝmaro.

Ĉar nun la ventegoj, la tempestoj regas:
unu supre en la alto sin kirlegas,
sube kuras dua
kun kolero brua,
sub ĝi fajroŝtone sparkas supro neĝa,
kontraŭrajdas tria, lukti fortostreĉa.

Kiam, vesperiĝe, ili kvietiĝas,
sur la stepon pala nebular’ metiĝas,
ŝajnas nur fantomo,
rajde al kuŝdomo
sur ĉeval’ henanta, sub la nebulvolvo,
la bandito; post li lup’, super li korvo.

Kiel reĝ’ pelata ĉe la lim’ de l’ lando,
rerigardas suno ĉe la ĉielrando;
dum li kolerarde
turnas lastrigarde
la okulojn al la transa regiono,
de la kapo falas lia sanga krono.

La tristo — granda ocean’…

La tristo — granda ocean’.
La ĝojo?
Perleto en ĝi. Eble mia man’
ĝin rompos dum la suprenporta vojo.

La vento

Nun zefir’ mi estas, milda kaj molflustra,
trapromenas kampojn tie ĉi kaj tie,
spiras kisojn sur la lipojn de burĝonoj,
dolĉan, varman kison, amogarantie.
Floru, ho filinoj belaj de l’ printempo,
floru, floru — diras mia milda flustro.
Ili senvestiĝas kun hontemo ĉarma,
de plezur’ mi svenas sur ilia brusto.

Morgaŭ mi sovaĝe hurla muĝo estos,
antaŭ mi tremegos, timos min la branĉo;
vidos: mi tranĉilon tenas akrigitan,
scios: ĝin faligos ties kruda tranĉo.
Mi en flor-orelojn siblos: Velku, stultaj
knabinetoj, kiuj tro facile fidas.
Ili velke falas bruston de aŭtuno,
kaj malvarme, moke ilin mi priridas.

Nun pli milde-mole ol river’ silenta,
mi trafluas kampojn en trankvilo paca,
pri ekzisto mia scias nur abelo,
kiu de la kampo hejmeniras laca.
Sed ĝi jam tro peze flugas sub la ŝarĝo
kunportata por la faro de mielo,
mi la skarabeton prenas sur la manon,
helpi ĝian lacan flugon per akcelo.

Morgaŭ, uragano, tondre bleka ŝtormo,
sur ĉeval’ sovaĝa mi tra l’ maro bruos,
kiel instruisto al infan’ petola,
ties verdajn buklojn mi kolere skuos.
Se mi vidos ŝipon, mi flugilon ĝian,
la flagrantan velon ŝiros furioze,
per la mast’ sur ondojn skribos ĝian sorton,
ke ĝi plu ne kuŝos en haven’ ripoze.

Letero al Johano Arany

Mortis vi, aŭ spasmo kaptis vian manon, ho adorata
Janĉjo, aŭ vi jam forgesis tute, ke ankaŭ mi ekzistas?
Se englutis vin lulilo de l’ eterno, la tombo muta,
pacon al vi, vin ne ĝenos en trankvil’ la demand’ riproĉa,
kial vi silentas, kial tardas vi paroli letere.
Kaj, se spasmo vin turmentas, iru, fiĉjo, en l’ apotekon,
penu resaniĝi, poste skribu tuj kaj haste kaj urĝe.
Sed se vi forgesus min, se forgesiĝis via amiko,
nu, baptano, tiam krevu, mi el pura koro deziras.
Ĉu vi scias, kiam vian nomon en mia kor’ vi ĉizis,
kion faris vi? Per ŝtalo sur granita roko vi skribis
la literojn, dum la tuta vivo neniam forviŝeblajn.
Kaj mi? Ĉu mi nomon mian skrapis en la sablo facila,
kiun kune kun la nomo blovas for venteto monata?
Ho, se tiel estas, dankon! Tamen kredas mi pli volonte,
ke mi verkas aĉajn versojn, ol ke vi povus min forgesi
Pigro, jen la febla punkto! Vi bradipas skribi, simile
min mem. Mi vin petas, lasu al mi la pigron, pli fervoru!
Vidu, ĝi al mi konvenas, (kaj plaĉegas!), sed vi rezignos
ĝin, se vin mi petas, ĉu ne? — Ha, mi vidas jam, ke vi saltas,
kaptas ĉe la kol’ la plumon, puŝas ĝian nazon en inkon,
mi jam vidas, kiel sulkojn longajn multajn sur la papero
vi tiradas, ĝin semante plena per fatrasaj ideoj.
Ĉar prefere eĉ ne skribu, ol ke vi ŝarĝu per saĝaĵoj
la leteron kaj stomakon mian, ĉar nenio ja estas
pli freneza ol leteroj saĝaj, kaj mi terure ilin
abomenas, eble tial, ke mi mem ne kapablas tiajn
komponadi, povas esti. Sed pri tio, ke tiel estas,
jen mi ĵuras je nudeloj kazeitaj kaj je tabako
kaj je ĉio, kio estas al mi kara, sankta kaj inda.
Baptanino, vian karan moŝton petas nun mi humile,
vi mortbatu vian edzon kaj prisakru poste lin akre,
se li eĉ de nun ne skribos al mi, tiu ajna kaj ajna.
Li pri ĉio skribu longe, sed precipe se li mallonge
skribos pri vi, mi koleros ege kaj kun longa kolero.
Ne forgesu li pri l’ bruna Laĉjo kaj pri l’ blonda Julinjo,
infanetoj ĉarmaj. Nu, kaj kio do pri la ĝardeneto,
kies rozoj ofte paŝtis al mi l’ okulojn, dum l’ animo
portis, al lontan’ flugante, sian amon al mia kara?
Kaj pri la ruina turo, kiu triste post la bataloj
nun silentas kun la krono maldensherba sur sia kapo,
atendante la futuron ĝin tretontan: kaj ĝi defalos
tiam, kiel almozulo, se el lia mano la morto
kaptis for la lambastonon… ĉu l’ cikonio do ankoraŭ
staras sur ĝi, rigardante reve tra l’ region’ lontana?
Jes, pri ĉio, kio estas al mi kara, scii mi volas.
Mi de tiam iris lokojn glore belajn, sed mi memoris
ĉiam pri la via, kvankam tie nenio admirinda;
tempoj kune pasigitaj en la koro ĝin eternigis.
Mi palacojn altajn brilajn ĉirkaŭiris, kie ja ĉio
estis granda, sed malgranda estis la anim’ de la mastroj,
kaj memoris mi pri via domo malalta, kie ĉio
estis eta, sed l’ animo de la mastroj granda, belega.—
Ej do, peston, kio al mi, ke vin vidalvide mi laŭdas?
Nun ja mi rimarkas, ho ha! ĉio dirita nur mensogo
estis, nur mensogo turpa por subaĉeto de l’ sinjoro
notario, ke… ke… ke li min dungigi afablu, kiel
noktgardiston aŭ porkiston en la vilaĝo, se vakanta
estos tie kun la tempo unu el ĉi belaj oficoj.
Aj, amiko, nun klopodi jam serioze mi devas fine,
mi edziĝos ja, vi scias, kaj vi scias same, ke al mi
en la poŝon ne faligas renton mia bien’, de kiam
mia centa pra-praavo vendis ĝin, aŭ eĉ ne akiris.
Mankas do la vivrimedoj, mankas, jes, necesas ofico.
Mi ekklinos mian kapon, kaj mi lernos bele rideti,
per afabla obeemo, serpentglita flato mi gajnos
mian panon (kaj eĉ panon grasan)… ha, ĝin gajnu la hundo
tiamaniere kaj ne mi, jam eĉ la nura ideo
flamonubojn aperigas al mi antaŭ l’ sangaj okuloj,
prancas mia koro, kiel ĉevalido, se l’ ĉevalisto
ĵetas al ĝi ŝnuromaŝon sur la kolon unuafoje;
ĝi ne de la ŝarĝo timas, kiun treni de nun ĝi devos,
ho ne, sed de l’ brido, kiu baros al li liberan flugon;
kaj, kion ĝi tiel perdas, tion nek la furaĝ’ kompensas,
nek la brila jungilaro. Kio estas al ĝi la manĝo
kaj la vanta bril’! Kontenta estas ĝi pri la herbo stepa,
kiel ajn ĝi magras. Frapu ja pluvegoj al ĝi la flankojn
sub ĉiel’ libera, kaj la vepro ŝiru la kolhararon,
nur libere ĝi iradu, nur en fajro ĝi kuru vete
kun la stepa uragano, kun serpento flava de fulmoj…
Nun adiaŭ jam! Ankoraŭ volus mia anim’ sin distri
inter vi, ho miaj karaj, sed la vento kuntreneganta
blovis jam al la centfalda velo de mia fantazio,
disŝiriĝis ankro, kuras barko, restas post mi la bordo,
kaj min per ŝaŭmbrakoj siaj lulas maro senhorizonta.
Kaj dum muĝas la tempesto, tondras nuboj, jen, la liuton’
mi ekfrapas, kaj la lipoj kun sovaĝa fajro sonoras
vian himnon, vi ĉiela, vi centfoje sankta libero.

Lumon!

Mallumas mino,
sed brilas en ĝi meĉoj.
Mallumas nokto,
sed brilas en ĝi steloj mil,
Mallumas hom-animo,
nenie meĉ’, nenie stelo,
nenie eĉ cindriĝa radiet’.
Mizera menso,
vi fanfaronas esti lum’,
do gvidu nin, se lum’ vi estas,
do gvidu unu paŝon nur!
Mi vin ne petas, ke vi lumu
tra la vual’ de l’ mondo transa,
tra l’ ĉerktolaĵo.
Mi ne demandas, kio estos mi,
nur diru, kio estas mi,
kaj kial estas mi…
Ĉu por si mem la hom’ naskiĝas,
kaj en si mem li estas mondo,
aŭ sole estas ringo
en la giganta ĉeno
nomata la homaro?
Ĉu vivi por la propraj ĝojoj,
aŭ plori kun la mond’ ploranta? —
Jen multaj suĉis sangon
en kor’ homfrata
por propra bono.
kaj ilin pun’ ne trafis.
Kaj multaj verŝis sangon
el koro propra
por bon’ homfrata,
kaj mankis rekompenco.
Egale! kiu donas
ofere sian vivon,
ne por premio agas,
sed por utili al homaro.
Kaj, ĉu utilas?
Jen la demando de l’ demandoj,
ne tiu “esti aŭ ne esti”.
Ĉu do utilas al la mondo, kiu
por ĝi oferas sin?
Ĉu venos la epoko,
kiun obstaklas malbonuloj,
por kiu la bonuloj penas:
epoko de feliĉo ĝenerala?
Kaj kio estas
mem la feliĉo,
ja ĉiu homo trovas ĝin alie,
aŭ ĉu neniu ĝis nun trovis ĝin?
Ĉu eble, kion
feliĉ’ ni nomas:
la interesoj mil
nur estas unuopaj radietoj
de nova sun’, kiu subhorizonte
ankoraŭ estas, sed leviĝos iam?
Se tiel estus!
Se nur la mondo havus celon,
se nur la mondo levus sin
senĉese, ĉiam al ĉi celo,
ĝis fine foje ĝi atingos ĝin!
Sed ve, se ni nur estas
kiel la arbo, kiu floras
kaj velkas for,
kiel la ondo, kiu ŝvelas
kaj reglatiĝas,
kiel la ŝtono, kiu, elĵetita,
refalas ĉiam,
kiel migrulo, kiu rampas monton,
kaj atinginte supron,
descendas ree,
kaj tio daŭras plu eterne:
nur supren, infren, supren, infren…
Terura pens’, terura pens’!
Kiun ankoraŭ ĝi ne hantis,
tiu neniam frostotremis,
ne scias, kio estas frido.
Kompare al ĉi tiu penso,
sunbrilo varma estas la serpento,
glitanta kvazaŭ glaciopendaĵo
tra sur la brusto sangfrostige
kaj sin volvanta ĉirkaŭkole
kaj gorĝe sufokanta nian spiron. — — —

Majesta nokto

Majesta nokto!
Brilante migras supre sur ĉielo
la granda lun’, la eta vesperstelo.
Majesta nokto!
Sur herbveluro roso diamantas,
sub la branĉtendo najtingalo kantas.
Majesta nokto!
Junulo amatinon nun vizitas,
kaj murdi la rabisto glitas.
Majesta nokto!

Majstro Paŭlo

Saĝumis mastro Paŭl’ ĉi-maniere,
kaj flankentiris
la ĉapon plej sovaĝfiere:
“Je la diablo!
Edzin’? Por kio? Mi pri ŝi enuas,
sen ŝi la vivo pli libere fluas.
Mi ŝin forpelos… sekvos io tia.”
Kaj jen, li agis laŭ parolo sia.

Poste saĝumis li ĉi-maniere,
sed sian ĉapon
ne flankentiris nun fiere:
“Je la diablo!
Tamen, forpeli ŝin estis domaĝe,
ŝi pligrandigis mian havon saĝe.
Nun ĝi pereos… sekvos io tia.”
Kaj jen, okazis laŭ parolo lia.

Tiam saĝumis li ĉi-maniere,
kaj ree tiris
la ĉapon flanken spit-fiere:
“Je la diablo!
Min trist’ kaj zorgoj plu ne persekutos,
eĉ kio restis, tion mi forŝutos.
Jes, mi forŝutos… sekvos io tia.”
Kaj jen, li agis laŭ parolo sia.

Fine saĝumis li ĉi-maniere,
kaj sur okulojn
la ĉapon tiris malespere:
“Je la diablo!
Jam ĉio for! Ne restis plu eĉ pajlo.
Do kion nun? Pendigi min sur najlo?
Jes, mi pendigos… sekvos io tia.”
Kaj jen, li agis laŭ parolo sia.

Malklare flagras…

Malklare flagras mia kandelpeco,
mi estas en soleco.
En mia ĉambro mi promenas,
fumantan pipon en la buŝ’ mi tenas.
Promenas mi, promenas nur,
ombron de fumo sur la mur’
mi kontemplante vidas,
kaj pri la amikeco mi meditas.

Malleviĝas nubo peza

Malleviĝas nubo peza,
frapas arbojn pluv’ senĉesa,
ĉie estas folifalo,
tamen kantas najtingalo.

Jam malfrua estas horo,
ĉu vi dormas nun, trezoro,
ĉu vi aŭdas birdon karan,
ĝian kanton dolĉ-amaran?

Pluvas dense, pluvas brue,
najtingalo kantas plue.
Kiu aŭdas ĝian kanton,
ekkompatas la kantanton.

Se vi viglas, knabineto,
ho, aŭskultu pri l’ birdeto;
ĝi’ stas mia amsopiro
kaj animo en suspiro.

Marĉando…

“Hej ŝafisto, hej ŝafist’ senhava,
jen monujo dika, riĉenhava.
La malriĉon mi de vi aĉetas,
vian karan mi aldone petas.”

“Se ĉi mono estus antaŭmono,
kaj centoblo estus la aldono,
kaj por pag’ la mondon vi proponus,
mian karan tamen mi ne donus.”

Mi rigardas tra fenestro…

Mi rigardas tra fenestro
al la strat’,
la rigardo reve haltas
sur soldat’.
Ĉe mantelo ligna tien,
tien ĉi
digne kiel eta reĝo
marŝas li.

Ankaŭ min ja ravis tia
promenad’,
ankaŭ mi mem estis tia
kamarad’,
mi briligis ĉe flav-nigra
parapet’
mian klingon de potenca
bajonet’.

Mi ŝvitegis sub bovida
glora led’,
ĉarmis pompa soldatŝuo
sur pied’,
mi kriegas teruregajn
“Halt, wer da!”
kaj purigis kazernkorton
per bala’.

Ho, heroa kariero,
perla viv’!
Hont’! mi finis pri ĉi gloro
kaj edif’:
de la kap’ la kverkokronon
metis for,
la pafilon, balailon
ĵetis for.

Nu, sed min ja punis Dio,
punis tro,
ĉar mi ĉesis vivi vivon
de hero’.
Jen, mi iĝis nur poeto,
kia fal’!
Tie mi jam estus eble
kaporal’.

Mi staras en la mezo de l’ eben’…

Mi staras en
la mezo de l’ eben’,
statue mi rigidas,
silento tomba sur la stepo sidas,
kiel sur la mortinto la ĉerktolo.
Lontane de mi falĉas hom’ en solo.
Nun haltas tiu viro,
akrigas klingon de l’ falĉilo…
La son’ de l’ tinto ĝis mi ne atingas,
mi vidas nur, ke li la manon svingas.
Kaj nun li ekrigardas tien ĉi,
li gapas, sed mi eĉ ne okulmovas,
kion li povas
do pensi, kion pensas mi?

Mia amo: mar’ muĝanta…

Mia amo: mar’ muĝanta,
sed per ond-ĵet’ giganta
ĝi nun ne frapas al la ter’ kaj firmament’:
ĝi dormas en trankvilo
kiel en la lulilo
l’ infan’ post longa ve’ kaj longa plorlament’.

Sur akvo glat-spegula
en la boato lula
de milda rev’ mi remas nun al flora val’,
min de l’ futuro-rodo
salutas trila odo,
vi kantas, ho Esper’, vi kara najtingal’.

Mia student-kariero

Diligenter mi frequentis
miajn scholojn, sed — hororoj —
tamen in secundam ponis
min azenoj-profesoroj.

Inter alia mi tien
falis ankaŭ el poesis!
Absurdum, eĉ granda, estas
ke min tiel ili pesis.

Ili min ne obliviscos,
ĉar occasio se estis,
tiujn bonajn dominos ja
hundaliter mi infestis.

Denique, la lis ne ĉesis,
eĉ atingis al kulmino,
consilium abeundi
estis breviter la fino.

Ergo — for… Kaj vagis mi tra
patria laŭ sorto-ĵeto,
pendis tandem ĉe la gambo
glav’, pli ĝuste bajoneto.

Miaj kantoj

Ofte revas mi, tra mia menso
vagas mi ne scias kia penso.
Mi tramigras pense valon, monton,
la patrujon kaj la tutan mondon.
Miaj kantoj estas en ĉi horo
lunradioj de revema koro.

Sed anstataŭ vivi en revmondo,
jam necesus vivi por Estonto,
kaj prizorgi… zorgi? eh, por kio?
ja prizorgos min la bona Dio.
Miaj kantoj estas en ĉi horo
papilioj de facila koro.

Se renkonte knabinet’ ridetas,
zorgojn des pli mi en tombon metas,
dronas en la okulparo brila,
kiel stel’ en lagspegul’ trankvila.
Miaj kantoj estas en ĉi horo
sovaĝrozoj de amema koro.
Ŝi min amas? pro la ĝoj’ mi drinkas.
Ŝi ne amas? pro l’ malĝoj’ mi drinkas.
Kie estas glas’ kaj en ĝi vino,
buntan gajon naskas la homsino.
Miaj kantoj estas en ĉi horo
ĉielarkoj de ebria koro.

Sed dum mia mano glason tenas,
manon de popoloj ĉen’ katenas,
kaj dum glasoj tintas helsonore,
grincas, grincas la katen’ dolore.
Miaj kantoj estas en ĉi horo
pezaj nuboj de malĝoja koro.

Sed kial ĉi sklavpopol’ toleras,
kial ĉenon rompi ne ribelas?
Ĉu atendas, ke per graco Dia
rust’ formordos ĝin de mano ĝia?
Miaj kantoj estas en ĉi horo
fulmofrapoj de kolera koro.

Migras nuba karavan’…

Migras nuba karavan’, karavan’…
Mia kara — en lontan’, en lontan’
Okcidenten ĉiu nub’ velas nun,
saman vojon celas sun’, celas sun’.

Flugu, nubo, flugu, nub’ super ŝi,
diru, tristas mia kor’, kiel vi.
Flugu, suno, flugu, sun’ super ŝi,
diru, flamas mia kor’ kiel vi.

Min ne trafos puno dia…

Min ne trafos puno dia
pro la serĉ’ de am’ alia.
Vi min trompis, via amo
estis nur fatamorgano.

Ne iradis mi lernejojn,
kaj ne konas la literojn,
el l’ okuloj tamen legas:
vian koron tristo regas.

Kio do? Ĉu vi ekpentis,
ke vi tiel min turmentis?
Pent’ malfrua vin ĉagrenas,
kio pasis, ne revenas.

Trovis mi alian, do vi
provu mem alian trovi,
Dio benu vin per tiu:
amu, gaju, harmoniu!

Nacia kanto

Ek, hungaro! La patrian
vokon aŭdu! Nun, se iam!
Aŭ plu sklavi aŭ liberi:
jen demand’! Ĉu konsideri?
Je la dio de l’ hungaroj
diras ni,
ĵuras ni, ke jugon plu ne
tiras ni!

Ni ĝisnune estis sklavoj,
kaj damnitaj la praavoj,
ĉar vivintajn en libero,
ilin premas sklava tero.
Je la dio de l’ hungaroj
diras ni,
ĵuras ni, ke jugon plu ne
tiras ni!

Tramp’ sentaŭga ja poltrone
timas morti, se bezone,
ŝatas pli la vivon vantan,
ol honoron patrolandan!
Je la dio de l’ hungaroj
diras ni,
ĵuras ni, ke jugon plu ne
tiras ni!

Ĉeno rustas, glavo flamas,
glav’ la brakon pli ornamas,
ĉu ni tamen ĉenon trenu?
Praa glavo, vin ni prenu!
Je la dio de l’ hungaroj
diras ni,
ĵuras ni, ke jugon plu ne
tiras ni!

Ree brilos nia lando,
inde je l’ malnova grando,
koton de centjaroj hontaj
nun ni estas delavontaj!
Je la dio de l’ hungaroj
diras ni,
juras ni, ke jugon plu ne
tiras ni!

Kie niaj tomboj estos,
nepoj genuflekse festos,
bene en la preĝon dankan
plektos nian nomon sanktan.
Je la dio de l’ hungaroj
diras ni,
ĵuras ni, ke jugon plu ne
tiras ni!

Ne dekadencas la homaro…

Ne dekadencas la homaro,
tiel malicas de miljaro,
tiel malicas age kaj intence
jam dekomence.
ĉar male ne necesus ja elpensi
mil specojn de fabeloj
pri dioj kaj ĉieloj,
diabloj kaj infero por ĝin bremsi.