Malmalice

LA NUOVA FRONTIERA eldonejo

Librofako de Literatura Foiro

Kuopio — Pizo/Pisa

1977

Malmalice JOHÁN VALANO MALMALICE "LA NUOVA FRONTIERA" ELDONEJO LIBROFAKO DE LITERATURA FOIRO KUOPIO — PIZO/PISA 1977 originalaj poemoj unua eldono - 1977 Kompostis Librofako de LITERATURA FOIRO, Kuopio (Finnlando) Presis LA NUOVA FRONTIERA eldonejo, Pizo/Pisa (Italujo) © 1977 Johán Valano ĉe Kultura Centro Esperantista Postiers 27 2300 La Chaux-de-Fonds (Svislando) al Nicole ENHAVO Bomboj falis ......................................... paĝo 11 Premsonĝo ............................................ „ 12 Lulkanto ............................................. „ 14 La pioĉanto .......................................... „ 16 Kapturniĝo / La kialo ................................ „ 19 Printempo en la Moza Valo ............................ „ 20 Sezonoj .............................................. „ 22 Ripozo ............................................... „ 23 Studentaj jaroj ...................................... „ 24 Ferie ................................................ „ 25 La amuzisto de la Reĝo ............................... „ 27 Mi amas .............................................. „ 29 Memore ............................................... „ 30 Urbolumoj ............................................ „ 31 Donaco ............................................... „ 33 Ombroj dimanĉaj ...................................... „ 34 Senpoveco ............................................ „ 36 Balado pri lakeo de imperiistoj ...................... „ 38 Balado pri fia ordoperturbanto ....................... „ 39 Brila cerbo .......................................... „ 40 Solena saluto ........................................ „ 41 Ĝemeloj .............................................. „ 46 Spegule .............................................. „ 47 Kaj tiel plu ......................................... „ 51 Balado pri atenta orelo .............................. „ 54 Balado pri vespera amo ............................... „ 55 finpresita en januaro 1978 ĉe «offset vallerini» pizo, italujo Prezenti al publiko, esperantista aŭ ne, la meritojn de nia lingvo jam delonge provas kompetentaj fervoruloj. Inter ili, unu el la plej konvinkaj, buŝe kaj skribe, estas sendube Johán Valano pro sia vere originala, klera kaj sprita maniero. Unu el liaj favorataj argumentoj ĉiam akcentis la a- partan taŭgecon de esperanto por poezio. Konkretan pruvon pri la valido de tiu lia aserto vivplene donas la nuna versaro dorminta longe en tirkesto. Kolekto modesta laŭ amplekso, sed ege riĉa laŭ la va- rio de la temoj kaj formoj, ĝi montras entute freŝan koncepton pri la rimedoj kaj celoj de la poemarto. Per sia simplo kaj kristala neteco, ĝi ne ambicias iĝi "populara", sed, pli ĝuste, komprenebla por ĉiuj aŭ almenaŭ por la plimulto el la legontoj. La aŭtoro sentas iel kunsanga al si la lingvon, kiun li lernis jam dum la knabaĝo, kaj per ĝi sukcesas esprimi tute spon- tane kaj plej nature tre nuancitan gamon da emocioj antaŭ la prema potenco de la realo. Se, foje, lia brila verstekniko lin logas al eksperimentoj, al aliteraciaj kaj sonaj ludoj, li tamen neniam for- gesas la postulojn de la koro kaj de la homa digno. Pri tio atestas ekzemple la whitman-aj odoj Senpoveco, Solena saluto aŭ la delikata tenero de la Balado pri vespera amo. Sed kiel ne admiri la cizelitajn juvelojn de Printempo en la Moza Valo, Sezonoj, Ferie? Se la aŭtoroj de PARNASA GVIDLIBRO definitive kon- damnis kion ili nomas aborta rimo, kelkaj talentuloj atingis per ĝi tre plaĉajn efektojn, kaj Johán Valano sukcese sekvis ilian aŭ- dacan ekzemplon. Li pruvas, ke tiaj rimoj, parencaj al la hispana a- sonanco, se lerte uzitaj, fakte neniel ĝenas, sed male kontribuas al la harmonio de la poemo. Poezio estas esploro, rivelo kaj ankaŭ peto por dia- logo. Mi firme esperas, ke tre multaj respondos al la mesaĝo de Va- lano, eĉ se nur en la intimo de sia koro. Henri Vatré Adoleskanto emas poezii, kaj Johán Valano ne estis escepto. Li versis pro la plezuro versi, aŭ eble pli ĝuste pro interna nesu- perebla bezono sin esprimi kantavorte. Neniam la ĉi tie prezentotaj pecoj celis publikan aperon, ĉar neniam la aŭtoro imagis, ke tia intima elanimigo de la sentoj kaj impresoj povus interesi iun ajn. Kiam liaj unuaj poeziaj provoj surpaperiĝis, Valano aĝis 14-16 jarojn, kaj la dua mondmi- lito estis finiĝanta. Lian tiutempan verkadon nesurprize stampas la teruraj okazaĵoj, kiujn li tiam ĵus travivis. La tri unuaj pecoj de ĉi tiu kolekto sendube ŝuldiĝas al bezono igi psike asimileblaj fak- tojn tiel barbare sensencajn, ke ili defias sanan prudenton. BOMBOJ FALIS Ĉi tie iam estis domoj kaj kantoj sonis tra l' aer'. Nun staras nigraj domfantomoj timige mutaj en vesper'. Ĉi tie iam infaneto soldaton ludis kun plezur'. Nun kuŝas korpo de poeto tordita, ĉe brulanta mur'. Ĉi tie iam regis lumo kaj vibris varma vivosent'. Nun ŝvebas ĉie akra fumo, funebre peza en silent'. Ne pasis longa tempodaŭro, rapide venis buĉa ŝtorm', senteblas ĉie nur bedaŭro: trankvilas urb' en morta dorm'. PREMSONĜO Ekdetrue en mallumo venis brue granda zumo, prenis brute en la fumo vivojn de la ter'. Se matenoj bonodoris en ĝardenoj kiuj floris, ĉiaj benoj forvaporis, restis la sufer'. Ili ŝutis ŝtalan ŝtormon sur la homan pacan dormon, ŝanĝis ĉion en senformon; sangis tuta land'. Kaj la domoj estis pestaj, kaj la homoj iĝis bestaj, nur malbonoj estis restaj; ĉesis ĉiu kant'. En infera karnavalo sub la fera arma falo iĝis tero karda valo, ĉu reeblos vek'? Kaj la kortoj fumis putre, kaj la korvoj nubis supre, kie korpoj kuŝis nutre logaj al la bek'. Sub mortiga bomba kraĉo vivoj iĝis torda kaĉo preta por la morda maĉo de malsata hund'. El la vento kiu muĝis, el la venko kiu ruĝis, el la venĝo, kien fuĝis vi kun via vund'? Premas min ĉi ĉio naŭze, tremas daŭre mi senkaŭze, ĝemas mia kor' senpaŭze dum sencela ir'. Ĉu neniu kun mi solu? Ĉu nenio min konsolu? Ĉu nenia sorto volu ĉeson de la ŝir'...? LULKANTO Ekdormu do frateto, ne pensu plu pri ĝi, ekdormu en kvieto kaj zorgu pri neni', forgesu pri ruino, forgesu pri la bomb', ne ploru pri patrino, ne pensu pri la tomb', foriris la soldatoj, mutiĝis la pafil', nun regas sur la stratoj denove la trankvil'. Ekdormu frato kara, forgesu pri la lac', disfalis temp' amara, hodiaŭ estas pac', Se paĉjo kun "adiaŭ!" foriris en maten', forgesu ke hodiaŭ ne eblas plu reven', nur sonĝu pri insuloj en suna malproksim' en kiuj por etuloj ne plu ekzistus tim'. Vin lulas anĝelkanto el ora paradiz' ... Ne veras, ke l' lulkanto frosttremas sub ĉemiz'... Kiam vivspertoj restas neasimileblaj, ja tipa solvo por pluvivi sanmense estas ilin ignori. Strebadon tiudirektan verŝajne priskribas la sekvanta poemo, kvankam kompreneble la ado- leskanta aŭtoro ne komprenis ĝian signifon, kiam li ĝin verkis. LA PIOĈANTO La viro pioĉis, pioĉis ŝtonetan kaj hardan la teron, sub brulo, sub brilo, pioĉis, spitante la ardan someron. La basko ĉemiza eliris el sub pantalono malpura; frapante li akre elspiris, kun peno, per spiro terura. Sub lia ĉemizo ŝvitplena muskoloj laŭritme sin rulis kadence kun movo la pena. Sub moko de suno li brulis. Hararo brilgrasa malsekis kaj gutojn fluigis vizaĝo, pioĉe li teron revekis, pioĉe kun frapa kuraĝo. Jam milojn da miloj da jaroj la truon en tero li fosis sub suno, sub lun', sub stelaroj, sub pluvo aŭ vento, pioĉis sen ia ripoza sekundo, senhalte, en prema silent', dum sale ŝvitegis la frunto, li fosis sen zorgo pri sent'. Kaj kiam sub brula la bluo, en varma senventa aer', finfine profundis la truo pli grande ol la malesper', de si li ekprenis la koron kaj tutan la amon la sian, kaj tutan la sian doloron, kaj tutan la vivon nescian, kaj ĉion en truon li ĵetis. Kaj daŭre post tiu ĉi faro li strangan rideton ridetis, penseme, dum longa ĉe-staro. Senvorte li ŝtopis la truon, kaj tiam, kun sonĝa anim', li paŝis kviete, sen bruo, al vojo de reva senlim'. Sur la ĥaoson de la mondo homo povas ĵeti rigardon jen humuran jen beloĉerpan. Ankaŭ tiudirekte Valano eksperimentis. KAPTURNIĜO Tiome turniĝis la tero, de sia naskiĝo, kaj kun ĝi turniĝis homaro pli ol laŭ sufiĉo! Do kial vi miras pri l' vero, en tia kondiĉo, ke iom deliras homaro pro kapoturniĝo? LA KIALO Vi demandas kiu penso en mi kuris tra la menso kiam mi unuafoje vidis vin, kial mi ridetas ĝoje ĉiam kiam mi survoje vidas vin? Nu, samtempe kiel kapon, oni vidas vian ĉapon. PRINTEMPO EN LA MOZA VALO La valo pala surmetis kviete la veston festan kaj majo gaja traboris multflore la vojon ĝojan salika ŝiko sin fleksas branĉtekse kun plora kor' feliĉa fiŝo petolas scivole el ronda ond' dimanĉaj branĉoj aldonas burĝonojn al havo rava la mozaj rozoj prezentas talentojn per skizo ĉiza alaŭdo aŭdas la ĵuron murmuran de flama am' dum knabo rabas la buŝon tro ruĝan de tima in' mateno prenis koloron plej gloran laŭ ĝusta gust' Mozfluo luis tualeton koketan por vala bal'. SEZONOJ Jen floro oras: printempa tempo. La suno junas: trankvila brilo. La vento pentas: trablova movo. La neĝo reĝas: purblanka flanko. RIPOZO Tiu odoro trankvila de nokto brila portas en tiun ĉi koron la rememoron de vana fru' dum la rivero susura en fluo pura kantas promeson de paco al kora laco per kana bru'. STUDENTAJ JAROJ La amiko kiu babilas kaj la tetaso sur tabl', la ĉambreto kiu trankvilas en la kunesta agrabl', la gitaro kiu muzikas en delikata la ton', la vizaĝo kiu mimikas laŭ la kantata kanzon', la okuloj kiuj brilĝojas gaje en lampa la lum', la silento kiu kelkfojas pace en pipa la fum'... al ĉi ĉio kio hodiaŭ tiom varmecas en kor' ĉu ni devas diri "adiaŭ"? vere ĉu devas ĝi for? FERIE Agrable sur sablo mi kuŝas, kontente la vento min tuŝas. Najbara la maro sin rulas kaj luma sub suno min lulas. Nur bruas la skuo de l' ondo, forestas la resto de l' mondo. Humurplena kunulo estas ŝatata, sed li riskas sin enŝlosigi en klaŭna rolo ne responda al la plej profunda realaĵo. LA AMUZISTO DE LA REĜO La amuzisto de la Reĝo post kiam ĉiujn li ridigis per moko pri la Reĝa leĝo post kiam li reamikigis la disiĝintajn korteganojn kaj bonhumoron revenigis forgesigante la ĉikanojn kaj la planojn de tiuj kiuj fiintrigis do kiam ĉe la reĝa tábl pro li revenis la konkordo kaj la akordo de l' bonordo en atmosfero de agrábl la amuzisto de la Reĝo kiam li ĵonglis per vortludoj aŭ ŝercideoj aŭ aludoj kaj per konduto plej amuza ĝoje ruza faligis Reĝan la koleron tiam en pezan la vesperon lasante post si grandan ĝojon la amuzisto de la Reĝo foriras kaj li ekiras nigran vojon de propra pena aĉekzisto sed lin neniu amuzisto eltiras el vivsoleco senkonsola kaj en la ardo de l' rigárd ne brilas plu io petola malvarmas nur grizo malmola kiel la ŝtalo de ponárd. En la aĝo inter 20 kaj 25 jaroj, Johán Vala- no, kiel la plimulto, ekzerciĝis en la mal- facila arto ami, en kiu oni malofte sukce- sas unuaprove. MI AMAS Mi amas. Ĝin diras ĉiu kun rideto, ripetas senĉese ĝin amika famo. Mi ridas senkaŭze, sola sur la strato, kaj batas ĉi-mia koro kun rapido. Okuloj briladas pli ol ordinare kaj haroj senordas pli ol laŭregule Malpeza mi volus flugi tra l' aero, libera mi saltas ĉie kun frenezo. Mi manĝas kun nedireblo da plezuro, kaj kuras al plej malloga klub-aranĝo. Jen kantoj multiĝe venas nun ellipe, dum ripoj moviĝas ĝue enspirante. La vivo por mi radias ĉiam sune, la juno enloĝas min aperitive. Mi danku ĉielon pro via ĉeesto. Ni festu! Jen restas al mi tuta franko... MEMORE Kiel delikate la luno desegnas ombron de branĉetoj junaj sur mia kurteno ora tiel delikate la nuno revekas nombron da memoroj lumaj pri nia kunteno kora. URBOLUMOJ Mi memoras la brilojn de l' urbo lumanta vidata el for', kaj la gajajn babilojn en trajno fumanta kun brua vapor'. Tiutempe mi trovis ke l' vojo revena plenplenas je hel', kaj la trajno sin movis tra lando ĝardena en luma fabel'. Antaŭ ol ni alvenis ni pasis sur ponto el forta metal', la rivero ektremis ĉe tiu renkonto kun vibro de ŝtal'. Tiam fajfo ekŝiris la noktan kvieton de la antaŭurb', kaj la trajno eniris la stacidometon grincante, laŭ kurb'. Nun ĉi tiun lumbelon svenigis malhelo de vana staci'. Ĉu reven' havas celon se tiu ĉi celo ne plu estas vi? La pecoj, kiuj nun sekvos, estis verkitaj post la aĝo de 25 jaroj. Ilin komenti estus neutile, kaj eble maldiskrete. Ni diru nur, ke la poeto, kiu por kelka tempo forlasis Eŭropon, renkontis la virinon, kun kiu vere profunda amo povis radiki, kaj ke li vojaĝis pro profesiaj kaŭzoj sur la tuta terglobo. DONACO Mi flugis foren al ĉielo kaj tie vagis multajn jarojn serĉe al la plej bela stelo por meti ĝin sur viajn harojn. ... Sed tiel palis ĝia brilo kompare kun ĉi harobel', ke honta pri don' sen utilo, mi ĝin reĵetis al ĉiel'. Pri tonoj plaĉaj al la koro nova ideo al mi venis kaj, ŝtele, de anĝela ĥoro mi la plej belan kanton prenis. ... Sed dum vi nur frazeton diris, muzikis tiel via voĉ' ke ne doninte mi foriris kun plena kor' da memriproĉ'. Kaj por donaco belkolora pri kiu mirus la homar', per fortostreĉo penlabora mi ŝtelis bluon de la mar'. Kun kelkaj vortoj de gratulo mi min preparis por la don' ... Ve! bluis tro via okulo, ne eblis tiu ĉi propon'. Sed, strange, kiam mi donacis manke de ĉio granda nur ĉi koron, kiu tiom lacis de l' longa serĉa aventur', anstataŭ rigardaĉi moke la signon de mia malriĉ', vi donis vian reciproke kaj min kondukis al feliĉ'. OMBROJ DIMANĈAJ Mi konas vian vizaĝon. Mi renkontis ĝin tro ofte sur la stratoj de dimanĉa urbo kaj mi scias ke ĝi fantomos al mi kie ajn mi min kaŝos. Mi konas vian vizaĝon kaj viajn manojn harditajn kaj la lacan kurbon de viaj ŝultroj. Ili min trafis en Novjorko en Frankfurto kaj en Singapur', en Jaunde kaj en Prago, sur la muzikplenaj stratoj de Rio de Janeiro, kaj sur la avenuoj de suna dimanĉo en Sydney. Mi konas vian obtuzan voĉon. En Aŭstralio ĝi parolas malte, en Svislando hispane, kaj armene en soveta Georgi'. En Londono ĝi odoras je palmoj malproksimaj, kaj je proksimaj en Kinŝaso. Sed egale ĉu ili ĉerpis vin el homujo ekstera aŭ enlanda, eterne samas la vizaĝo kaj la nevidebla pezo sur la ŝultroj kaj la okuloj en kiuj esper' estingiĝis. Sur la stratoj dimanĉaj de la urbo vi paŝas priplorinde kun terura ŝarĝo el soleco kaj fremdeco en vira duopo aŭ triopo senkolora senkolera kun vakua rigardo fiksita al ŝtopita horizonto kie tagiĝas neniam. SENPOVECO Vi ploras mi rigardas vian junan vizaĝon tiel belan kiam ĝi ne larmas kun la grandaj naivaj okuloj fenestro al infana mondo la flamfloro de via buŝo kaj haŭto tiel freŝe glata ke ŝajnas kvazaŭ vi ĝin ricevis ĵus kaj dume vi ploras mi rigardas vian junan vizaĝon kaj jaroj fluas for antaŭen en mia cerbo mi vidas ĝin sulkita kiel pometo postvintre kun multe da grizo en la okuloj kun velkinta buŝo kaj haroj senkoloraj eble vi repuŝe malbelos ĉu grase dika ĉu malmole eta seka kiel sensuka branĉo preta por rompiĝo eble vi estos bela ankoraŭ laŭ la beleco de grandaĝo kun vivsperto legebla sur ĉiu trajto kaj flagre en okulo la brila lumo de humur' se nur vi plu vivos 37 kaj dum vi plore esprimas vian malesperon pri tiu memcentra knabo kiu ludis per viaj korpo kaj sentoj kiel per pilko kiun la ludintoj post la matĉo forlasas mi aŭskultas mi komprenas mi sentas amikecon kiun mi volus trafe komuniki kaj mi aŭdas ke morgaŭ eble vi mortigos la maljunulinon kiu vi iam povus esti turnante kontraŭ vin la agreson kiu devus celi al li kaj mi balbutas kaj miajn okulojn plenigas stulteco mi ne trovas la vortojn savajn nek la teneran geston kiu vin tiri povus el la marĉo mi stumblas ĉe granda vasta abisma manko da solvaj ideoj mi kolizias ree kaj ree kun la kaptilaj muroj de mia senpotenco kaj dume vi ploras plu. BALADO PRI LAKEO DE IMPERIISTOJ " Obscena estas li vipur' kaj plago de la sindikato, tion deklaris sen humur' pri li la Centra Komitato. Do lin ne aŭdu, marksa frato: lin tordis lerta manipul' de propagando kaj vulgato; li estas nur reakciul'. "Li laŭte blekas pri tortur', vortaĉas kontraŭ aŭtokrato, eĉ diras ke nia struktur' socia servas al eksplŭato, sed ĉefe signas lin stigmato ke li favoras al pravul' eĉ kontraŭ parti-aparato: li estas nur reakciul'. "Kaj tute prave la cenzur' malhelpas al ĉi advokato de objektiva procedur' la veron diri pri la ŝtato. Li estas aĉa demokrato kun burĝa kredo al regul' pri justa trakto kaj kompato: plej tipe pri reakciul'." Fortuloj, zorgu pri homfrato kiu batalas kontraŭ bato al ĉiu ajn justa postul'! Ja spite al via diktato plu pravos la reakciul'. Ĉi tiu balado povas esti citata nur ĉe simila citado, samtempa kaj samloka, de la Balado pri fia ordoperturbanto. BALADO PRI FIA ORDOPERTURBANTO "Danĝera estas li vipur' kaj plago por aŭtoritato kiu prizorgas pri sekur' kaj pri bonordo en la ŝtato. Do lin ne aŭdu, kara frato, lin formis fia bolŝevist' kaj subfosula aparato: li estas aĉa komunist'. "Li pledas kontraŭ la tortur', indigas kontraŭ plutokrato, asertas ke nia struktur' socia servas al eksplŭato. Lin krome signas la stigmato ke li alvokis al rezist' al ŝtatpolica inicjato: li estas aĉa komunist'. "Kun plena pravo la cenzur' malhelpas al ĉi advokato de egaleco kaj kultur' aŭdigi sin en la debato. Li estas stulta 'ruĝokrato'; kaj ŝtatprotekta policist' lin rajte traktu sen kompato: li estas aĉa komunist'." Sinjoroj, zorgu pri homfrato kiu batalas kontraŭ bato al homa digno, kun persist'; finvenkos ne via diktato sed pravo de la "komunist'". Ĉi tiu balado povas esti citata nur ĉe simila citado, samtempa kaj samloka, de la Balado pri lakeo de imperiistoj. BRILA CERBO Fakas la vortoj, pompas la digno, paĝoj turniĝas kun vigl', gestas la manoj, lipoj artikas, kiom vi kredas je vi! Teksas vi frazojn nesupereblajn iom rapide por mi, ĵongle vi vortas kaj universo estas ludilo por vi. Alte abstraktas vasta pensado, fulmas la cerb-energi'. Kiom vi legis! Kiom vi scias! Kiom vi certas pri vi! Kaj mi aŭskultas, mi ne komprenas punkton eĉ de la teori'. Sed min impresas nur ke vi tiom penas imponi... al vi. SOLENA SALUTO Mi salutas vin, ho celo de la homoj! Rigardu nin kuri barakte kiel ratoj en tro malvasta spaco tra miraĝa marĉo alloga jen laŭ tiu vojo, jen laŭ tiu ĉi, obstine obtuze obsede fascinate al vi. Rigardu nin strebi! Kiom da investo por bakŝiŝi la gardanton de via pordego! Kiom da energio por malfermigi ĝin! Kiom da vana vanta vaka senvida rigardo al ĝi. Mi salutas vin, ho celo de la homoj! Spronante nin antaŭen vi pikas pelas puŝas nelacigeble logante per radianta aĵo aŭ eco kies brila juveleco senlumiĝos tuj post kaptoĝu' momenta. Ho celo nekonata, mi salutas kapkline vin kiun ni celas tutforte kvankam ni scias bone ke kiam ni fine trafos la tiom sopiratan amon aŭ riĉon aŭ potencon aŭ ripozon aŭ pozicion aŭ triumfon de la Afero al kiu ni nin identigis nelonge daŭros la sento de plenumiĝo nelonge la ripoza ĝuo antaŭ ol ni ekiros denove pikate puŝate pelate al vi. Mi salutas vin, ho celo de la homoj, kaj mi kriaĉas al vi ŝtormavoĉe mian koleron. Kial la iluzioj? Kial la trompludo? Kial la tragika komedi'? En la brula dezerto de la vivo al la miraĝaj lagoj kiujn vi metas inter vi kaj nia soifo ni dediĉas niajn tutajn penojn kaj klopodojn eĉ dumdorme sonĝante senscie pri vi kaj neniam la soifo estingiĝas. Rigardu: kelkaj ne plu strebas kaj nur stagnas rezigne. Iliajn revojn ŝvelintajn de espero glacia draŝpluvo krevigis. Tro lacaj por plu celi aŭ tro naŭzitaj de l' trompo duonmorte duondorme ili larvas tra vivo fuŝita provantaj anestezi en si la akran raspon de l' soifo. Ĉu homo havas nur elekton inter larvi kaj spronati inter nesento kaj sufer'? Blinda palpanto mi serĉas komprenon kaj vane demandas al la kunblinduloj "Frato, kien vi celas?" Ĉu feliĉen? tio gustas monotone ĉu dramen? tro suferigas por taŭge satigi eĉ se viktimrolo multloke bonfamas ĉu morten? oscedas tro vakue la kavo por pravigi la streĉon de tuta pena viv' ĉu progresen? sed progreso odoras je trompo ĉar se ion per unu mano ĝi donas alion ĝi reprenas per la dua. Kaj dume la demando reeĥas en la kosmo kiel en resona senhoma kaverno nerespondite. Mi salutas vin, ho celo de la homoj! Dum al vi ni dediĉas tiom da energio, da sango, da ploroj, da kuraĝo kaj timo, da cerbumo, da koro kaj karno vundataj kaj da siniluziado dum ni interpuŝiĝas barbare interfrate batalas kruele batas puŝas frapas dum ni kuras al la tereno de morala konkuro por loki nin unuaj en la konkurso de l' justuloj kaj superece rigardi la aĉulojn kiuj faras krude kion ni subtile faras dum haŝiŝe aŭ brande ni povas vin kapti aŭ flegas memkompate nian falsan rezignon je vi vi staras transe vualita nekonata nenomebla kaj ni ne scias ĉu vi estas absurdo aŭ senco. Kaj tamen mi turnas min al vi solene por elmeti la pugnon de mia ribelo la palon de mia tim' la grandajn okulojn de mia admiro la ridaĉon de mia cinik' kaj, de mia espero, la manojn malrapide malrapide malfermiĝantajn kaj mi salutas vin, ho celo de la homoj, vi transmonda pura fonto al kiu blinde baraktas senfino da soifantoj. Jes mi klinas antaŭ vi mian kapon salute ĉar egale ĉu vi estas post la mizeraj miraĝetoj de ĉi-mondo la monstra miraĝego aŭ post la kontentigetoj de la vivo la finfina definitiva kaj absoluta 45 kontentigo, el la nekona mallumo jen ekbrilas flagrete apenaŭ lumanta, jes ja, sed tamen videbla certaĵo: kio ajn vi estas aŭ neestas almenaŭ vi estas pli forta ol ni. ĜEMELOJ Mia malĝojo kaj mia ĝoj', paro ĝemela vi tenas vin kune tra mia vivo, en mia kor', kaj vi prilumas jen nigre jen sune la tutan iron de mia voj', glata ĉe rido, kruta ĉe plor'. Peza turmento, mia malĝoj', kial animon vi tordas misforma, ke ĝi vagadu en agoni', kripla hundaĉo de nokto sendorma, lame pelata, hurla ĉe boj', amsoifanta orfo de Di'? Kaj mia lumo, vi mia ĝoj', kial vi ĉion ordigas serene kiam la vivo ĝermis el mort' kaj vi aperas diskrete kaj bene ĉe mia pordo, sur mia sojl', ore lumanta fonto de fort'? Kial malĝojon, vi mia ĝoj' provas brakumi per gesto gastama kiel bubaĉon kisas patrin'? Ĉu volis Dio ke lum' via flama iĝu kun ombro viva aloj' ĉar tiel lernas frukti l'anim'? SPEGULE Mi rigardis en spegulon kaj la bebo kiun mi vidis havis rondajn okulojn avidajn je scio ĝi fermadis malfermadis la maneton kvazaŭ por ion kapti ĉu la signifon de l' mondo en kiun li ĵetiĝis? Mi rigardis en spegulon kaj la knabo kiun mi vidis faris grimacojn petole kaj li iĝis io ajn jen klaŭno jen gravulo jen simio jen mefistofelo jen simpla bubo ridanta kaj li amuziĝis. Dio! Kiom li amuziĝis nur pro tio ke li estis ajnulo. Mi rigardis en spegulon kaj mi vidis ulon senĝojan korpe misproporcian kun turmento videbla sur ĉiu trajto vizaĝa kaj io jen aroganta jen honta en la sinteno kaj mi sentis min kulpa ĉar mi ne komprenis lin. Mi rigardis en spegulon kaj mi vidis junan atleton kun tonusaj muskoloj kaj kapo lumigita per la larĝa rideto de l' memfido. Pantere facilmova li iris konkeri la mondon. Mi rigardis en spegulon kaj la viro kiun mi vidis havis la lace pacan vizaĝon de tiu kiu luktis stumblis falis sed la sorton venkis finfine lerninte pri sia forto ion kaj multon pri sia malforto. Mi rigardis en spegulon kaj mi estis terurita ĉar la homo kiun mi vidis portis sur la ŝultroj tiom da mizero tiom da ronĝa zorgado ke li zigzagis duonfale en senluma pejzaĝo ĉerande de klifo kaj piede de l' klifo nigre ŝaŭmis morto. Mi rigardis en spegulon kaj mi vidis grizharulon kun io serena kaj eĉ humura en la rigardo de li estis ja forprenita ĉio kio igis lin sekura kaj do zorga kaj malpeze li paŝis en la mano de dio. Mi rigardis en spegulon kaj mi vidis frenezan maljunulon kun korpo kaduka kaj menso redirada redirada redirada redirade rediranta ĉiam la samajn vortojn kiuj estis por li la sumo de la saĝo kaj por la homoj ĉirkaŭe ... ve! por la homoj nur neniaĵo aŭtomata. Kaj jen okazis io plej stranga: la maljunulo mem rigardis en spegulon kaj li vidis estaĵon en kiu samtempe samloke travideblis interplektite kvazaŭ kunteksite bebo kaj junulo, viroj juna kaj eksjuna kaj ankaŭ la multjara cerbaĉulo mem. Kaj ĉi tiu stranga multpersona estaĵo rigardis en spegulon kaj tie kapriolis karambolis aŭ izolis jen roko jen floro jen malsata tigro jen ŝafo sendefenda jen groteska dinosaŭro jen simio lerta kaj sperta jen homo simpla homa homo. Kaj tiam la maljunulo eksplodis per ridego tiel sonora kaj gaja kaj intensa ke trans la korpolimojn li dis-elkarniĝis eksterkosmen kaj jen li sentis ke per unu ekstremo li tuŝas inferon kun torturista vizaĝo tordita malame en izola mizerkoreco dum per alia ekstremo li flugas alten pli alten plej alten al nevortigebla renkonto tra lumo eterna amen. KAJ TIEL PLU Vi grumblas. Kun la pantoflaj piedoj sur seĝo kaj la gluteoj sur brakseĝa rembur', kun la dorso komforte subtenata de pufa apogilo li legas la gazeton. Vi grumblas. En la kuirejo vi ne ĉesas iradi kaj venadi reveni kaj reiri kun manoj senripozaj kaj cerbo kalkulanta kion manĝi hodiaŭ kaj vespere kaj morgaŭ tagmeze kaj morgaŭ vespere kaj dimanĉe kaj tiel plu kaj tiel plu plu plu plu plu. Vi grumblas. Kun unu mano enpoŝe kaj alia ĉe la cigaredo li sur balkono staras kontemplante la printempon kaj la preterpasantajn knabinojn estetikule. Vi grumblas. Al la lavĉambro vi malsupreniras kun korbego plenplena je vestoj kaj tukoj kaj cerbo kalkulanta: pantalonon por la etulo ŝuojn por la granda pluvmantelon por Suzana kaj fliki lian jakon kaj tiel plu kaj tiel plu plu plu plu plu. Vi grumblas. Li iras labori. Alportos li la monon. Post paŭzo en drinkejo plena je fumo kaj akraj odoroj post kartludado aŭ diskuto politika mastramiene li zigzagos hejmen. Vi grumblas. Dum li laboris fore viaj manoj ne haltis nek viaj kruroj nek via dorso nek via cerbo nek via buŝo mallaŭte grumblanta plu plu plu plu. Vi grumblas. Sur la blanka littuko kiun vi lavis premanta sur vi sian ursan korpon li riproĉas vian negajecon, kaj dume aktivas la dikaj manoj sur vi kaj la lipoj sur vi kaj la ventro sur vi kaj la lango en vi kaj tiel plu kaj tiel plu plu plu plu plu. Vi grumblas. Plenigante la dokumenton per sia dika malrapida skribo sub via nomo kontraŭ profesi' li simple metas sen. Kaj vi nur grumblas plu plu plu plu. 54 BALADO PRI ATENTA ORELO Dum akre, raspe ni suferis kaj nian cerbon vundis prém, dum nia vivo tre mizeris por ke ni povu trovi mem kiel nin tiri el problém, dum la malfacilaĵoj multis kaj vivo stagnis en dilém, vi kun atento min aŭskultis. Kiam la ĝojo malaperis, kiam la kanto estis ĝém, kiam la menso malkoheris sub la torturo de sistém kiu nin premis ĝis ekstrém dum administro nin insultis, en morta vivo brilis gém: jen vi bonvole min aŭskultis. La ĉirkaŭmondo plej danĝeris, silentis kantoj, nur blasfém esprimis kiom nin superis la burokrata anatém, sed dum el fundo de la trém eĉ al diablo nun ni kultis kun preĝo pri savstrategém, vi simpatie min aŭskultis. Dediĉo Sinjoro, ĉar nek rekviém nek cedo al sinmortigém el nia aĉa sórt rezultis, vi longe vivu en poém: min vastakore vi aŭskultis. BALADO PRI VESPERA AMO Nun kiam fine tago ĉesas kaj bruoj malaperas for, la lumo kiu nin karesas agordas sin al mia kor'. Sed se post alto de fervor' la arda kanto trankviliĝos, dum sereniĝos la ador' neniom amo malfortiĝos. Somera varmo malprogresas kaj ombro sekvas post kolor', jam ĉion vidi ne necesas: beleco kuŝas en pudor'. Sed se forsvenos kun langvor' la ardo, dum somer' mortiĝos, ne velkos nia pasiflor' nek nia amo malfortiĝos. Se sentoj jam ne plu kermesas, se kvietiĝis juna vor', kaj se la aĝo nun permesas silenton ĝui kun favor', ne cedis amo al ignor', nek koro indiferentiĝos: ĝi kantos simple en minor' ke nia am' ne malfortiĝos. Dediĉo Ho kara! Eble la valor' de l' kantoj de la trobador' kiu vin amas neniiĝos, sed fidu: ĝis la lasta hor' ne lia amo malfortiĝos. Al la antaŭparolo de Henri Vatré kaj al la komentarioj de Valano mem, mi min permesas aldoni metrikan noteton: temas pri tipe originala rimoskemo, kiun la aŭtoro de "La Verko de la Jaro 1976" — Ĉu vi kuiras ĉine? — kelkfoje uzas. Vatré nomas ĝin 'aborta rimo', sed almenaŭ la ĉi-koncerna difino en PARNASA GVIDLIBRO montras tute alian aferon. Efektive ne temas pri asonanco, sed pri rimsistemo, en kiu la radikoj rimiĝas laŭ unu skemo kaj la finaĵoj laŭ alia. Ekzemple: Jen florO a A orAS: a B printempA b C tempO. b A La sunO c A junAS: c B trankvilA ĉ C brilO. ĉ A Simile okazas, kun interesaj efektoj, ankaŭ en la poemoj: Printempo en la Moza Valo kaj Mi amas. La valana rimo eluzas do senkategoriece la radikojn, kaj memstare la vortfinaĵojn. Giorgio Silfer