Tradukis: Jean-Claude
Unua ĉapitro – SEKRETA KUNSIDO
SUNO estas malvarma astro. Ties kerno, glaciaj dornoj. Ties lumo, sen pardon’. En februaro, la arboj estas mortintaj, la rivero ŝtoniĝinta, kvazaŭ la fonto ne plu vomus akvon, kaj kvazaŭ la maro ne plu povus engluti pli. Tempo koaguliĝas. Tiun matenon, neniun bruon, neniun birdokanton, nenion. Poste, aŭtomobilo, alia, kaj subite paŝoj, siluetoj, kiujn oni ne povas vidi. La reĝisoro trifoje batis, sed la kurteno ne leviĝis*.
Estas lundo, la urbo moviĝas malantaŭ sia nebulekrano. La homoj iras laborejen kiel la aliajn tagojn, ili tramas, aŭtobusas, ŝoviĝas al imperialo, poste revadas en granda malvarmo. Sed la 20a de februaro de tiu jaro ne estis dato kiel la aliaj. Tamen, plejmulto pasigis matenon laboregante, absorbiĝintaj en tiu granda deca mensogo de laboro, kun tiuj etaj gestoj, en kiuj koncentriĝas muta vero, konvena, kaj en kiu la tuta epopeo de nia ekzisto reduktiĝas al diligenta pantomimo. La tago tiel fluis, kviete, normale. Kaj dum ĉiu iris kaj reiris inter domo kaj uzino, inter bazaro kaj la eta korto, kie oni pendigas tolaĵojn, poste, vesperon, inter oficejo kaj drinkejo, kaj finfine revenis hejmen, ĉe la rivero Spree – tre malproksime de deca laboro, tre malproksime de la kutima vivo – sinjoroj eliris el veturiloj antaŭ palaco. Oni servile malfermis la pordon, ili malsupreniris de siaj grandaj, nigraj, kvarpordaj aŭtoj kaj paradiris, unu post la alia sub la multpezaj grejsaj kolonoj.
Dudek kvar ili estis, apud la mortaj arboj ĉe la riverbordo, dudek kvar nigraj, brunaj aŭ konjakkoloraj surtutoj, dudek kvar paroj da ŝultroj lanremburitaj, dudek kvar tripecaj kostumoj, kaj la sama nombro da pantalonoj kun pinĉofaldoj kaj larĝa orlo. La ombroj penetris en la grandan vestiblon de la palaco de la Asemblea prezidento; sed baldaŭ ne plu ekzistos Asembleo, ne plu ekzistos prezidento, kaj, post kelkaj jaroj, eĉ ne plu ekzistos Parlamento, nur amaso da fumantaj ruinoj.
Nun, oni formetas dudek kvar feltajn ĉapelojn kaj oni malkovras dudek kvar kalvajn kraniojn aŭ kronojn de blankaj hararoj. Oni digne premas sin reciproke la manon antaŭ sursceniĝo. La eminentaj patricioj estas tie, en la granda vestiblo; ili interŝanĝas spritajn dirojn, respektindajn; oni sin imagus ĉeesti la komencojn iom pompajn de garden-party[1].
La dudek kvar siluetoj konscience transpasis unuan aron da ŝtupoj, poste ili rapide supreniris ŝtupon post ŝtupo, haltante kelkfoje por ne trostreĉi sian maljunan koron, kaj ili grimpis kun la mano krampita ĉe la kuprostangeto, kun okuloj duonfermitaj, admirante nek la elegantan balustron, nek la volbojn, kvazaŭ ili marŝus sur amaso da nevideblaj mortintaj folioj. Oni gvidis ilin, tra la eta enirejo, dekstren, kaj tie, post kelkaj paŝoj sur kaheleca planko, ili eskaladis tridekon da ŝtupoj, kiuj direktas al la dua etaĝo. Mi ignoras, kiu estis la unua de la ŝnurgrupo, kaj fakte tute negravas, ĉar la dudek kvar nepre faris ekzakte la samon, laŭiris la saman vojon, turnis dekstren, ĉirkaŭ la ŝtuparan kaĝon, kaj finfine maldekstren, la pordoklapoj estinte malfermegitaj, ili eniris en la salonon.
Onidire, literaturo ĉion ebligas. Do mi povus senfine turnigi ilin en la ŝtuparo de Penrose, neniam ili povus malsupren aŭ supreniri, ili ĉiam farus samtempe ambaŭ. Kaj reale, libroj iom efektas tiamaniere. La vortotempo, kompakta aŭ likva, nepenetrebla aŭ densa, etendita, malglata, rigidigas movojn, stuporigas. Niaj rolantoj estas por ĉiam en la palaco, kiel en sorĉita kastelo. Ekde eniro, ili estas fulmbatitaj, mirrigidigitaj, ŝtonigitaj. La pordoj estas samtempe malfermitaj kaj fermitaj, impoŝtoj eluzitaj, forŝiritaj, detruitaj aŭ refarbitaj. La ŝtupara kaĝo brilas, sed ĝi estas malplena, la lustro scintilas, sed ĝi estas morta. Ni estas samtempe ĉie en la tempo. Tiel, Albert Vögler ascendas la ŝtupojn ĝis la unua etaĝo, kaj tie, li portas la manon al sia movebla kolumo, ŝvitante, eĉ disfluante, sentante etan kapturniĝon. Sub la granda orkolora lampiono, kiu lumigas la aron da ŝtupoj, li realĝustigas sian veŝton, demetas butonon, plilarĝigas sian moveblan kolumon. Eble ankaŭ li, Gustav Krupp, haltas ĉe interŝtuparo, kaj ĵetas kompatan vorton al Albert, etan aforismon pri maljuneco, nu, unuvorte, montras solidarecon. Poste Gustav revojiras, kaj Albert Vögler restas tie kelkajn momentojn, sola sub la lustro, granda orplakita vegetalo, kun, meze, enorma lumglobo.
Fine, ili eniras en la etan salonon. Wolf-Dietrich, aparta sekretario de Carl von Siemens, momenton lantas apud la fenestropordo, lasante vagadi sian rigardon al la maldika tavolo de prujno kovranta la balkonon. Dum momento, li eskapas el la obskuraj intrigoj de la mondo, li estas kvazaŭ inter kotonpakoj, gapvagetante. Kaj dum la aliaj babiletas kaj fumas Montekristocigaron, klaĉante pri la krem’ aŭ talpkoloro de ties supera folio, iu preferante ties dolĉan saporon, iu alia ties spican guston, ĉiuj aprobantoj de enormaj diametroj, dikaj cigaroj, senatente premante fajnoritajn ringojn, li, Wolf-Dietrich, revadas antaŭ la fenestro, ondadas inter la nudaj branĉoj, kaj flosas sur la rivero Spree.
Kelkajn paŝojn for, admirante la delikatajn elgipsajn figuretojn, kiuj ornamas la plafonon, Wilhelm von Opel altigas kaj malaltigas siajn grandajn rondajn okulvitrojn. Ankoraŭ unu, kies familio sturmis nin de tre longa tempo, ekde la etbienulo de la Braubach-a paroĥejo, de promocioj ĝis amasigoj de roboj kaj bukedoj, de vitejetoj kaj oficoj, unue magistratoj kaj poste urbestroj, ĝis la momento, kiam Adam – elirinta el la obskura utero de sia patrino, poste asimilinte la trukojn pri serurfarado – konceptis mirindan kudromaŝinon, kaj tio estis la efektiva komenco de ilia disradio. Tamen, li nenion inventis. Li estis dungita ĉe fabrikanto, observis, ĝibiĝis, poste li iomete plibonigis la modelojn. Li edziĝis al Sophie Scheller, kiu kunportis grandan doton, kaj li donis al sia unua maŝino la nomon de sia edzino. Ekde tiam, la produktado ĉiam kreskis. Nur kelkaj jaroj sufiĉis, por ke la kudromaŝino atingu sian uzon, por ke ĝi kuniĝu kun tempokurbo kaj integriĝu en la homomoroj. Ĝiaj efektivaj inventintoj estis tro frue alvenintaj. Kiam sukceso de siaj kudromaŝinoj estis certigita, Adam Opel sin riskis en fabriko de velocipedoj. Sed, iun nokton, stranga voĉo enŝoviĝis tra la pordomalfermetaĵo; lia propra koro ŝajnis al li malvarma, tiom malvarma. Ne estis la inventintoj de la kudromaŝino, kiuj almozis patentan profiton, nek liaj laboristoj, kiuj plende depostulis sian parton de la profitoj, estis Dio, kiu insiste petis lian animon; li nepre devis redoni ĝin.
Sed la entreprenoj ne mortas kiel homoj. Estas mistikaj korpoj, kiuj neniam pereas. La Opel marko plu vendis bicikletojn, poste aŭtomobilojn. La firmao nombris jam mil kvincent dungitojn, kiam la fondinto mortis. Ĝi seninterrompe kreskis. Entrepreno estas persono, kies tuta sango resupreniras en la kapon. Oni nomas tion jura persono. Ilia vivo daŭras multe pli longtempe ol la nia. Tiel, tiun 20an de februaro, kiam Wilhelm meditas en la eta salono de la palaco de la prezidento de Reichstag, la kompanio Opel estas jam «maljuna damo». Hodiaŭ, ĝi estas nur imperio en alia imperio, kaj ĝi havas nur malproksiman rilaton kun la kudromaŝinoj de la maljuna Adam. Kaj kvankam la kompanio Opel estas tre riĉa maljuna damo, ĝi estas tiom maljuna, ke oni preskaŭ ne plu rimarkas ĝin; ĝi estas parto de la pejzaĝo. La Opel kompanio estas multe pli maljuna ol multnombraj ŝtatoj, pli maljuna ol Libano, eĉ pli maljuna ol Germanio, pli maljuna ol la plejmulto de la afrikaj ŝtatoj, pli maljuna ol Butano, kie dioj tamen vojeraris en la nuboj.
[1] Monduma kunveno en ĝardeno aŭ parko